اقتصاد ۲۴- از کل بودجه ۳۶۳۰ هزار میلیارد تومانی سال آینده حدود ۲۲۳۱.۴ هزار میلیارد آن بودجه مربوط به شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت است. البته که روال هر ساله بودجه این بوده که بخش‌های دولتی بودجه بیشتری را نسبت به منابع عمومی در اختیار می‌گیرند، اما زیانده بودن بسیاری از آن‌ها باعث شده که رییس مجلس نیز به میزان بودجه اختصاصی‌شان واکنش نشان داده و بگوید: «بودجه شرکت‌های زیانده و شرکت‌هایی که خلاف قانون عمل کرده‌اند از لایحه بودجه سال آینده باید حذف شود و گروه کاری ویژه‌ای در مجلس عملکرد این شرکت‌ها را برای بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۱ بررسی خواهد کرد.» بررسی بودجه شرکت‌های دولتی در لایحه بودجه سال آتی نشان می‌دهد که برخی شرکت‌ها مانند شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، سازمان هدفمندی یارانه‌ها و سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای زیانده هستند. این سه شرکت در سال آتی روی هم حدود هزار میلیارد تومان از منابع دولتی بودجه می‌گیرند.
۲.۲ درصد از کل مالیات را شرکت‌های دولتی می‌دهند
در یکی از پیوست‌های بودجه سال آتی، آنچه قرار است به شرکت‌ها، بانک‌ها و موسسات انتفاعی دولت داده شود حدود ۲۲۳۱ هزار میلیارد است که نسبت به سال جاری افزایشی بیش از ۷۴ درصدی داشته است. از کل آنچه در بودجه این شرکت‌ها درنظر گرفته شده حدود ۱۶۳۰ هزار میلیارد تومان درآمد پیش‌بینی شده و ۱۵۱۶ هزار میلیارد تومان نیز هزینه‌های‌شان در سال آتی خواهد بود. در جدول یک از «بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت» کل تسهیلاتی که این شرکت‌ها و موسسات می‌توانند در سال آتی دریافت کنند حدود ۱۱۶.۲ هزار میلیارد تومان از منابع داخلی و بیش از ۷۴ هزار میلیارد تومان نیز از منابع خارجی است. البته مالیات در نظر گرفته شده برای این دست از شرکت‌ها مهم‌ترین بخش حاشیه‌ای بودجه شرکت‌ها و موسسات وابسته به دولت است؛ در سال آتی شرکت‌های وابسته به دولت قرار است ۱۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان مالیات بپردازند که حدود ۰.۷ درصد از کل درآمدشان و ۲.۲ درصد از کل درآمد‌های مالیاتی دولت در سال آینده است. پرداخت تنها ۱۱.۶ هزار میلیارد تومان مالیات از سوی این شرکت‌ها که بودجه‌ای بیشتر از سقف منابع بودجه عمومی دولت دارند، بسیار عجیب است. آن هم در شرایطی که تیم اقتصادی دولت و سازمان برنامه و بودجه بار‌ها از حرکت دولت به سمت درآمد‌های پایدار گفته‌اند و بر این باورند راه کاهش کسری بودجه دولت، در تعریف پایه‌های مالیاتی جدید همچنین جلوگیری از فرار‌های مالیاتی است. مالیات این دست شرکت‌ها در سال گذشته ۷۲۰۰ هزار میلیارد تومان بوده است. آنچه در این بین اهمیت دارد، اختصاص بودجه به شرکت‌های زیانده دولتی است. با استناد به متن بودحه ۱۴۰۱ حدود ۸۴ هزار میلیارد تومان برای منابع و مصارف شرکت‌های دولتی زیانده در سال آتی درنظر گرفته شده؛ درآمد این شرکت‌ها در سال آتی ۷۰ هزار میلیارد تومان و مصارف‌شان نیز ۷۳ هزار میلیارد تومان خواهد بود.
بیشتر بخوانید: معمای پیچیده ۷۹ درصد بودجه
آنچه در این میان مهم است، قرار گرفتن نام‌های آشنا در میان لیست شرکت‌های زیانده دولتی است؛ سهام آب منطقه‌ای کرمانشاه، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، آذربایجان غربی، مازندران، لرستان، خراسان شمالی و جنوبی، کردستان، همدان و گلستان و همچنین سازمان مرکزی تعاون روستایی، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، راه آهن، هواپیمایی جمهوری اسلامی از جمله مهم‌ترینش هستند. تنها شرکت‌های یاد شده زیانده نیستند و موسسات و شرکت‌های فرهنگی و گردشگری شامل سازمان صداو سیما و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز در این لیست قرار گرفته‌اند؛ گفته می‌شود کل منابع و مصارف شرکت‌های فرهنگی ۱۰.۵ هزار میلیارد تومان است. این نوع از شرکت‌ها نیز درآمدشان در سال آتی ۵.۸ هزار میلیارد تومان و هزینه‌شان نیز ۱۰.۱ هزار میلیارد تومان خواهد بود.
مالیات صفر؟
بر اساس آنچه در جدول «خلاصه کل منابع و مصارف شرکت‌های دولتی زیانده در سال ۱۴۰۱» آمده کل درآمد‌ها و هزینه این شرکت به ترتیب ۲۹.۷ و ۳۲.۹ هزار میلیارد تومان خواهد بود. کل تسهیلات داخلی که برای این شرکت‌ها در نظر گرفته شده حدود ۳.۲ هزار میلیارد تومان است. دارایی‌های جاری‌شان نیز ۳.۶ هزار میلیارد تومان اعلام شده است. در بخش دیگری از این جدول کل مالیاتی که این شرکت‌ها در سال آتی خواهند پرداخت، صفر خواهد بود. این امر با توجه به پیشی گرفتن هزینه‌ها از درآمد منطقی است، اما اینکه قرار باشد از سازمان صدا و سیما که بودجه‌ای ۵ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومانی در سال آتی دارد، مالیاتی گرفته نشود، می‌تواند اعتراضاتی را در محافل مختلف اقتصادی و سیاسی به دنبال داشته باشد. پیش‌بینی شده این سازمان عریض و طویل در سال آتی حدود ۱۰.۲ هزار میلیارد تومان هزینه داشته باشد. از کل فاصله‌ای که میان درآمد و هزینه این سازمان وجود دارد حدود ۴.۸ هزار میلیارد تومان آن توسط منابع عمومی دولت خواهد بود. در بخش بانک‌ها نیز دو بانک سپه و ملی نیز جزو بانک‌های زیانده هستند که قرار است حدود ۳۸ هزار میلیارد تومان از منابع بودجه عمومی دولت را برای پوشش زیان خود دریافت کنند. کل درآمد این دو بانک ۱۴۱ هزار میلیارد تومان و کل هزینه‌شان نیز نزدیک ۱۸۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
شرکت‌های زیانده حذف شوند
پس از تقدیم لایحه بودجه به مجلس، محمدباقر قالیباف، رییس مجلس در جلسه علنی روز ۲۳ آذرماه گفته بود که «بودجه شرکت‌های زیانده و شرکت‌هایی که خلاف قانون عمل کرده‌اند از لایحه بودجه سال آینده باید حذف شود و گروه کاری ویژه‌ای در مجلس عملکرد این شرکت‌ها را برای بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۱ بررسی خواهد کرد. سال گذشته نیز تصویب شد که شرکت‌هایی که وظیفه دولتی و حاکمیتی انجام می‌دهند، شرکتی نباشند. وزیر اقتصاد نیز در گزارش خود به این موضوع اشاره کرد. سوال اینجاست که آیا دولت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ این شرکت‌ها را حذف کرده است؟ خیر. همه حرف‌هایی که در اینجا زده می‌شود و می‌گوییم که نباید انجام شود در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ دوباره شاهد خواهیم بود.» با توجه به اینکه برخی شرکت‌ها، موسسات و البته بانک‌های زیانده مانند صدا و سیما و بانک ملی جزو شرکت‌ها و بانک‌هایی هستند که دولت برای حفظ‌شان بودجه‌های کلانی اختصاص می‌دهد، باید دید که آیا حذف ردیف بودجه برای‌شان رخ می‌دهد یا وعده‌های اینچنینی به سال‌های آتی موکول می‌شود؟