اقتصاد ۲۴ - زمستان در ابتدای راه است اما بازار لباس‌های زمستانی کم‌کم به پایان راه خود می‌رسد. خرید لباس گرم معمولا با نخستین موج سرما یا نخستین باران پاییزی آغاز می‌شود و تا پیش از رسیدن زمستان، بیشتر خانوارها خریدهایشان را انجام داده‌اند.
دی‌ماه معمولا تولیدکنندگان آخرین فاکتورهای زمستانی را می‌بندند و بهمن و اسفند بازار به سمت فروش عید می‌رود. سرمای این روزهای هوای تهران این تصور را ایجاد می‌کند که بازار پوشاک با فروشی خوب به استقبال عید می‌رود ولی صحبت با تولیدکنندگان و فروشندگان خلاف این تصور را به تصویر می‌کشد.
بازار پوشاک حال و روز خوشی ندارد و صنعت پوشاک در 3بخش تولید، توزیع و مصرف با مشکل مواجه است. در بخش تولید با توجه به افزایش نرخ ارز و بحران‌های مواداولیه، بهای تمام‌شده تولید افزایش پیدا کرده است. در بخش توزیع، قاچاق گسترده کالای استوک فضا را برای تولیدات داخلی تنگ کرده و در بخش مصرف نیز خریداری وجود ندارد.
به‌گفته مجید افتخاری، عضو هیأت‌مدیره اتحادیه فروشندگان پوشاک تهران، بعد از کرونا میزان تقاضای سالانه برای پوشاک رو‌به‌کاهش بوده و این کاهش همچنان ادامه دارد. این کارشناس حوزه پوشاک، ریزش تقاضا را عاملی تأثیرگذار بر شرایط بد بازار پوشاک می‌داند و معتقد است: «دهک‌های بالای جامعه یعنی دهک 10و 9 به مصرف کالای ایرانی تمایلی ندارند و در بخشی دیگر از دهک‌های جامعه نیز مصرف به حداقل رسیده است؛ در نتیجه، به‌دلیل شرایط بد اقتصادی شاهد افت شدید تقاضا برای لباس در سطح جامعه هستیم».
فروشی در کار نیست
لباس در سال‌های اخیر به‌شدت گران شده و این گرانی دست مصرف‌کنندگان زیادی را از بازار پوشاک کوتاه کرده است. اکبر کریمی که 20سال است در زمینه تریکوبافی و تولید لباس بافت فعال است با بیان اینکه امسال شرایط بازار به هیچ عنوان با انتظارات ما همخوانی نداشت، می‌گوید:«فروش صنف ما رابطه مستقیمی با سرمای هوا دارد و اینکه در زمستان‌های نه‌چندان سرد و بدون برف و باران، فروش کمتری داشته باشیم برای تولیدکنندگان و فروشندگان پذیرفته و عادی است اما در یکی،دو هفته اخیر به‌رغم سرمای به‌نسبت شدید هوا باز هم بازار خوب نبوده تا جایی که به‌عنوان یک فروشنده زمستانی به جرأت می‌توانم بگویم 45روز است که مطلقا هیچ خبری نیست، این حرف به این معنا نیست که فروش کم است، بلکه به این معناست که به هیچ عنوان فروشی در کار نیست و این نه‌تنها مشکل صنف ما بلکه حال و روز تمام رسته‌های پوشاک، چه داخلی و چه وارداتی است؛ به‌طور کلی خریداری در بازار وجود ندارد».
این فعال حوزه تولید پوشاک با تأکید بر غیرقابل‌پیش‌بینی بودن وضعیت بازار می‌افزاید:«تا چندسال پیش می‌شد فروش هر ماه را بر اساس تجربیات سال‌های گذشته پیش‌بینی کرد اما در سال‌های اخیر، تورم به‌قدری شرایط بازار را متفاوت کرده که پیش‌بینی امکانپذیر نیست و باید جلو برویم تا ببینیم چه پیش می‌آید».
کریمی فروش خوب زمستان99 را مثال می‌زند و ادامه می‌دهد:«پارسال با اینکه بیشتر مردم به‌دلیل دورکاری خانه‌نشین بودند و به‌نظر نمی‌رسید بازار پوشاک وضع مطلوبی داشته باشد، فروش ما به‌طور عجیبی خوب بود تا جایی که بازار 2ماه فروش اضافه به ما داد و در اسفند هم فروش داشتیم، درحالی‌که در شرایط عادی پرونده پوشاک زمستانه دی‌ماه بسته می‌شود و بهمن و اسفند بیشتر تقاضا برای خرید به لباس‌های بهاره مربوط است».
بیشتربخوانید:بازار لباس سرد گرم شد؟
امسال اما شرایط برعکس شده و وضعیت بسیار ناامیدکننده است؛ «امسال که با خروج خیلی از تولیدکننده‌ها از بازار فضا بازتر شده و انتظار فروش بیشتری داشتیم شرایط اصلا خوب نیست.»
قیمت لباس دوبرابر شده است
کارشناسان و فعالان حوزه پوشاک معتقدند تورم این بخش با تورم دیگر اجناس برابری نمی‌کند و همیشه عقب‌تر است، با این حال قیمت پوشاک فقط ظرف یک‌سال اخیر دوبرابر شده است. محمدحسن قربانی، تولیدکننده دیگری است که با همشهری از مشکلات بازار پوشاک، گرانی مواداولیه و حرکت ناگزیر تولیدکنندگان به سمت افزایش قیمت می‌گوید؛«قیمت تولیدات پارسال ما ابتدا و انتهای فصل فروش فرق داشت؛ چراکه نتوانستیم با توجه به گران شدن مواداولیه قیمت‌هایمان را ثابت نگه‌داریم و اجناس پله پله گران شد.
این رشد قیمت امسال هم ادامه یافت و تولیدات ما در مقایسه با ابتدای فصل فروش گذشته 100درصد و نسبت به فاکتورهای پایان فصل تا 50درصد افزایش قیمت داشته است.»
تأمین مواداولیه، چالش اصلی صنعت پوشاک
تولیدکنندگان پوشاک دسترسی به مواداولیه را مهم‌ترین چالش تولید پوشاک در ایران می‌دانند. نخ ایرانی نامرغوب است و نخ خارجی، گران. تحریم‌های اقتصادی، افزایش نرخ ارز و تعرفه بالا، واردات را پرهزینه کرده و حتی نخ باکیفیت تولید داخل هم به‌دلیل وارداتی بودن مواداولیه آن برای تولیدکننده‌ها بسیار گران درمی‌آید.
صرف‌نظر از تولیدکنندگانی که خودشان برای کاهش هزینه‌ها تمایل به استفاده از نخ باکیفیت ندارند، تولیدکننده‌ای که بخواهد کاری درجه‌یک و قابل‌رقابت با نمونه‌های خارجی تولید کند، هزینه زیادی را برای تهیه نخ متحمل می‌شود. به‌گفته تولیدکنندگان در سال‌های اخیر نخ‌هایی در ایران تولید شده که از لحاظ کیفیت به تولیدات خارجی نزدیک شده اما قیمت این نخ‌ها هم زیادی با انواع وارداتی متفاوت نیست.
کریمی در این زمینه می‌گوید:«نخ مرغوب ایرانی هم‌اکنون کیلویی 216تا 220هزار تومان و نخ وارداتی 260هزار تومان است درحالی‌که من تولیدکننده انتظار دارم قیمت تولید داخلی پایین‌تر و در حد نصف وارداتی باشد تا تولید برای من ارزان‌تر تمام شود اما خود تولیدکننده نخ هم باید مواداولیه را از ترکیه وارد کند».
درحال حاضر بیشتر تولیدکنندگان از نخ‌هایی با قیمت‌های کیلویی 180تا 200هزار تومان استفاده می‌کنند اما با توجه به قیمت بالای پوشاک تولیدی با این نخ‌ها و وجود تقاضا برای لباس ارزان‌تر در بازار، بعضی تولیدکنندگان استفاده از نخ‌های ارزان و بی‌کیفیت را در دستورکار قرار داده‌اند.
قربانی، تولیدکننده پوشاک تریکو می‌گوید: «بعضی از تولیدکنندگان پوشاک برای کاهش هزینه‌ها از نخی استفاده می‌کنند که در موکت‌بافی مصرف می‌شود و در صنف ما به آن آشغال نخ گفته می‌شود. این نخ کیلویی 80تا 90هزار تومان است و برخی تولیدی‌ها حتی برای تولید لباس بچگانه از آن استفاده می‌کنند تا تولیدات را با قیمت پایین به بازار بفرستند، اما خریداران نمی‌دانند این نخ اصلا با پوست انسان سازگاری ندارد. زبری آن را به جان می‌خرند، زیرا این لباس را می‌توانند با قیمت 90هزار تومان بخرند و لباس تولیدی ما با قیمت 220هزار تومان برایشان گران است.
افزایش چهاربرابری هزینه تولید
قیمت هر کیلو نخ وارداتی با توجه به اینکه به دلار به فروش می‌رسد فقط 20سنت افزایش یافته و از 6.2دلار به 6.4دلار رسیده است اما افزایش نرخ دلار و افت ارزش ریال، هزینه را برای تولیدکننده ایرانی به‌شدت بالا برده است.
تولیدکننده‌ای که 3سال پیش نخ را با دلار 12هزار تومان با قیمت 50هزار تومان وارد می‌کرده الان باید همان نخ را با دلار 30هزار تومانی وارد کند که کیلویی 260هزار تومان برایش تمام می‌شود. خروجی رشد قیمت دلار به همراه هزینه‌های گمرکی و باربری، افزایش 4برابری هزینه تمام‌شده تولیدکننده‌هاست.
تجهیزات روز به ما نمی‌فروشند
تجهیزات مورد استفاده در صنعت بافت پوشاک، بیشتر آلمانی است اما این کشور تکنولوژی روز خود را به ایران نمی‌فروشد. به‌گفته فعالان حوزه تولید پوشاک بافت، درحال حاضر تجهیزات مورد‌استفاده در کشور تولید سال 1992تا نهایتا 2015است و تولیدات جدیدتر آلمان در اختیار ترکیه قرار می‌گیرد، نه ایران. تولیدکننده ایرانی در بهترین شرایط می‌تواند به تکنولوژی 15سال قبل دسترسی داشته باشد و خرید همین تجهیزات هم 500تا 600میلیون تومان برای او هزینه دارد.
با این حال بسیاری از تولیدات ایران از لحاظ کیفیت با محصولات خارجی که با تکنولوژی روز دنیا تولید شده‌اند، رقابتی شانه به شانه دارند و این از توان بالای این صنعت در ایران حکایت دارد.