اقتصاد ۲۴- میرقاسم مومنی در ارزیابی امکان استفاده از مسیر اوکراین برای صدور گاز به اروپا اظهار داشت: صادرات انرژی ایران به بازار‌های جهانی یک موضوع بسیار پیچیده‌ای است از جمله اینکه تداخل منافع و رقابت قدرت‌های صادرکننده انرژی، مسیر‌های امن ترانزیت، حفظ امنیت و معادلات سیاسی خیلی مهم است، در حال حاضر اروپا از بزرگترین مصرف‌کنندگان گاز است که به دلیل نبود گاز به شدت به صادرکنندگان آسیایی و روسیه وابسته است، تاکنون شاهد بودیم گازی که از مسیر اوکراین صادر می‌شد و ۵۰ درصد نیاز اروپا را تامین می‌کرد به دلیل اختلافات و جنگ همیشه چالش داشت و به همین دلیل روسیه همواره بدنبال مسیر جدیدی برای دور زدن اوکراین بوده است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر قطر نیز به عنوان تولیدکننده و صادرکننده گاز در نظر داشت خط لوله‌ای از طریق کشور سوریه به اروپا داشته باشد، اما مسئله مهم سیاست‌های صادرات گاز و بحث وابستگی است، ایران با دو کشور قطر و روسیه رقیب است، بهرحال روسیه از قدیم صادکننده گاز به اروپا بوده و قطر هم جدیدا هم در حال سرمایه‌گذاری کلان است و مسئله اساسی ایران رقابت شدید با قطر و روسیه و دیگر تحریم است، ما به خاطر اختلافات با امریکا و اروپا تحریم انرژی هستیم یعنی نمی‌توانیم گاز صادر کنیم.
این کارشناس حوزه انرژی و قفقاز با طرح این سوال که آیا می‌توانیم از قفقاز به اوکراین و سپس دریای سیاه و اروپا برویم؟ گفت: پاسخ این است که روسیه در این منطقه حضور دارد و رقیب ماست و علاوه بر اوکراین در مسیر آذربایجان، ارمنستان، گرجستان و ترکیه که گاز ایران می‌تواند به اروپا برود هم روسیه حضور دارد.
وی تاکید کرد: در هر حال اولین مسئله ما برای هرگونه معامله و صادرات محصولات انرژی، رفع موانع قانونی و بین‌المللی است، باید ابتدا تحریم‌ها را حل کنیم و دوم اینکه مشتری‌های بلندمدت پیدا کنیم، چون هزینه احداث و حفظ امنیت خط لوله بسیار بالا است، کشوری که در نظر دارد خط لوله برای صادرات گاز داشته باشد باید حداقل بیش از ۲۰ سال قرارداد تضمین‌شده داشته باشد که طی مدت صادرات هزینه انجام صدور با خط لوله را توجیه کند.
بیشتربخوانید: افزایش سهم ایران از بازار جهانی گاز، یک فرصت برای ایران
مومنی بیان کرد: مسئله دیگر در رابطه با صادرات گاز از مسیر کشور ثالث این است که آیا کشور‌هایی که خط لوله از آن‌ها عبور می‌کند امنیت و ثبات سیاسی دارند؟ آیا به بهانه‌های مختلف جلوی کار را نمی‌گیرند؟ مانند آنچه اوکراین در قبال روسیه انجام داد و مانع صادرات گاز به اروپا شد و در واقع از گاز به عنوان اهرم استفاده کرد.
وی در ادامه با بیان اینکه اقداماتی نظیر سواپ گاز در صورت توقف به هر دلیلی هزینه چندانی را متوجه کشور‌ها نمی‌کند، خاطرنشان کرد: اکنون ما گاز ترکمنستان را سواپ می‌کنیم و این به نفع سه کشور است و هر زمان تعطیل شود، هیچ کشوری دچار زیان چندانی نمی‌شود، اما خط لوله هزینه گزافی دارد.
این کارشناس حوزه بین‌الملل انرژی گفت: ایران مسیر سوق‌الجیشی کریدور شمال-جنوب و خلیج‌فارس و دریای عمان است، همانگونه که ترکیه با سرمایه‌گذاری بی‌پی با ۵ درصد حق ترانزیت مسیر خط باکو-تفلیس-جیحان است، اما مسئله اصلی ما سیاسی و تحریم‌ها است، سپس همکاری با کشور‌های مسیر ترانزیت و سوم مشتریان و بازار هدف است که باید دائم و ثابت باشند، اگر این مسائل حل شوند ما می‌توانیم بیش از نفت از صادرات گاز سود حاصل کنیم.
وی درباره بهره‌برداری‌های ترکیه از موقعیت استراتژیک و ترانزیتی گفت: این کشور خود تولیدکننده محصولات انرژی نیست و محل ترانزیت است، مثلا در جنگ قره‌باغ یکی از مباحث مهم ترانزیت انرژی بوده ترکیه توانست مناطقی از قره‌باغ را آزاد کند و قصد داشت دالان زنگزور را ایجاد کند که نخجوان را به آذربایجان وصل کند تا خط لوله‌های گاز آذربایجان به جای گرجستان از طریق لوله جنوب به ترکیه برود و ترکیه بخش زیادی از گاز مناطق جنوب کشور خود را تامین و هم اینکه صادر کند.
مومنی تصریح کرد: اکنون قراداد ۲۵ ساله گاز ایران-ترکیه در حال اتمام است و ترک‌ها در نظر دارند از گاز ارزان آذربایجان استفاده کنند، چون آذربایجان در جنگ قره‌باغ تعهدات مالی و اقتصادی به ترکیه داشته است بنابراین ترک‌ها در نظر دارند که ایران را از معادلات انرژی خود کنار گذاشته و به جای آن از نفت و گاز ارزان آذربایجان استفاده کنند و، چون بر این کشور نفوذ سیاسی دارد، می‌تواند انرژی باثبات‌تری را داشته باشد، در هر حال ترکیه با استفاده از موقعیت سوق‌الجیشی در دریای مدیترانه از فرصت استفاده می‌کند و سعی دارد صادرکنندگان نفت و گاز در ترکمنستان، آذربایجان و خزر را به خاک خود انتقال دهد و هاب انرژی منطقه باشد و تاکنون نیز موفق بوده است.
وی در پاسخ به اینکه آیا ایران باید مسیر ترکیه برای ورود به اروپا را فراموش کند، گفت: ترکیه کشوری است که هیچ صنعت مادر، معدن و منابع طبیعی ندارد، به همین دلیل سعی می‌کند از موقعیت سوق‌الجیشی خود استفاده کند، ما این امکان را داریم که نفت و گاز خود را از ترکیه به اروپا ببریم، اما آیا از نظر سیاسی چقدر ارتباط قوی داریم؟ منافعی که ترکیه از این مسیر دارد چقدر است؟ آیا حاضر است به خاطر منافع اقتصادی در مقابل غرب و امریکا با ایران همکاری کند؟
این کارشناس حوزه انرژی تاکید کرد: ترکیه هم شریک امریکا و هم شریک روسیه است، این‌ها اجازه نمی‌دهند که ایران مستقلا به اروپا ورود کند و بازار روسیه تضعیف شود، ترک‌ها، روس‌ها، آذربایجانی‌ها و حوزه خزر با یک اتحاد ضمنی سعی کردند نفت و گاز را مدیریت کنند، روسیه با صادرات و ترکیه با حق امتیاز و ترانزیت این حق را برای خود قائلند.
وی یادآور شد: اگر ما بخواهیم به این حوزه ورود کنیم باید قبل از هرچیز مسئله تحریم و انتقال پول را حل کنیم، ضمن اینکه کشور‌های محل ترانزیت و عبور گاز مشخص است، مشکل ما تحریم بین‌المللی است و دیگر اینکه علاوه بر نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین؛ کشور‌هایی که خط لوله از آن‌ها ترانزیت می‌شود به جای ما با رقبای ما همسو هستند.