اقتصاد۲۴ - صنعت ساختمان در اقتصاد ایران با ۱۳۴ بخش اقتصادی دیگر ارتباط پسین و پیشین دارد و نقش آن در اقتصاد به‌قدری پررنگ است که هر یک واحد افزایش در ارزش افزوده این صنعت، تولید ناخالص داخلی را ۲.۷۲ واحد افزایش می‌دهد.
صنعت ساختمان که سهم قابل‌توجهی از آن مربوط به بخش مسکن است، وزنه اثرگذاری در اقتصاد ایران محسوب می‌شود و به‌تن‌هایی تا ۵.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی را به‌خود اختصاص می‌دهد. بررسی‌های شرکت گروه سرمایه‌گذاری مسکن نشان می‌دهد: این بخش با جذب ۴۰ درصد از کل سرمایه‌گذاری انجام شده در اقتصاد، خصوصی‌ترین بخش اقتصاد ایران است و یکی از عوامل تعیین‌کننده رونق و رکود به شمار می‌رود؛ به‌گونه‌ای که به‌طور میانگین ۳۰ درصد از گردش مالی اقتصاد کلان و ۱۱ درصد از اشتغال کشور به آن تعلق دارد.
کلونی مسکن در تهران
آخرین آمار‌های رسمی از تعداد مسکن در ایران، مربوط به سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ است که تعداد واحد‌های مسکونی دارای سکنه را ۲۲ میلیون و ۸۲۵ هزار و ۴۶ واحد برآورد کرده بود. حالا اما، با احتساب همه متغیر‌های بازار مسکن اعم از خانه‌های خالی، اقامتگاه‌های دوم، واحد‌های مسکونی تازه‌ساز، خانه‌های غیرقابل سکونت و... برآورد می‌شود که تعداد کل واحد‌های مسکونی موجود در کشور ۲۹ میلیون واحد باشد که از این تعداد ۲۴.۵ میلیون واحد دارای سکنه است. طبق برآورد‌های شرکت گروه سرمایه‌گذاری مسکن، از مجموع این تعداد واحد مسکونی، ۷۸ درصد در مناطق شهری و ۲۲ درصد در مناطق روستایی واقع شده که در این میان استان تهران با حدود ۴ میلیون و ۵۷۰ واحد مسکونی، بیش از ۱۸.۵ درصد از کل مسکن کشور را در خود جای داده است.
بعد از تهران، استان‌های خراسان رضوی و اصفهان رکورددار بیشترین تعداد مسکن هستند و در قعر جدول، به‌ترتیب استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و سمنان کمترین تعداد واحد مسکونی را دارند. درروی دوم سکه بازار مسکن، بررسی تعداد معاملات ثبت شده در سامانه معاملات املاک و مستغلات از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۹ حاکی از این است که در این بازه ۱۰ ساله، ۳ میلیون و ۳۸۶ هزار و ۴۷۱ معامله مسکن صورت گرفته که ۴۵ درصد از این رقم مربوط به استان تهران بوده و بعد از آن بیشترین تعداد معاملات به استان‌های البرز و فارس اختصاص داشته است.
در مقابل استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، یزد و خراسان جنوبی به‌ترتیب کمترین تعداد معاملات مسکن را داشته‌اند.
داده‌های سرشماری متوسط عمر بنای واحد مسکونی سال ۱۳۹۵ و تعدیل آنها در سال ۱۳۹۹ نشان می‌دهد: متوسط عمر بنای واحد‌های معامله شده در سال ۹۹ برابر ۱۲ سال بوده که بوشهر با متوسط ۸ سال و خراسان رضوی با متوسط ۱۴ سال دارای کمترین و بیشترین عمر واحد‌های معامله شده در این سال هستند.
در این گزارش برآورد شده است ارزش مجموع واحد‌های مسکونی دارای سکنه کشور ۲۲ هزار هزار میلیارد تومان است که ۵۱ درصد از این رقم به استان تهران اختصاص دارد. پس از تهران استان‌های خراسان رضوی و اصفهان بیشترین ارزش مسکن کشور را دارند و در مقابل استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، ایلام و سمنان به‌ترتیب دارای کمترین ارزش املاک مسکونی هستند.
بیشتربخوانید:سقوط قیمت مسکن نزدیک است؟
یکی از نکات قابل‌توجه این است که ارزش موجودی املاک مسکونی در حال استفاده کشور ۶ برابر تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۹ و معادل ۵ برابر کل نقدینگی کشور در آبان ماه ۱۴۰۰ است. جدا از این آمارها، برآورد می‌شود نسبت خانه‌های خالی، شبه خالی و غیرقابل سکونت کشور به خانه‌های در حال استفاده یک به ۶ باشد که بر این اساس، ارزش موجودی املاک مسکونی در حال استفاده تقریباً ۶ برابر ارزش املاک خالی و شبه خالی کشور است و با افزودن این خانه‌ها به املاک در حال استفاده و با فرض توزیع یکسان آنها در استان‌ها و همچنین توزیع یکسان قیمتی آنها، ارزش کل املاک اعم از در حال استفاده یا خالی و شبه خالی بیش از ۲۵ هزار و ۶۰۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود.