اقتصاد۲۴- میرا قربانی فر - ارتش روسیه از مرز اوکراین که عبور کرد، جرقه‌های آتش به انبار قیمت نفت زده شد. اولین بارقه‌های تاثیر حمله روسیه به اوکراین در اقتصاد جهانی و بر روی قیمت نفت، گاز، رمزارزها، محصولات کشاورزی و فلزات خود را به رخ کشید. پس از اعلام تحریم‌های آمریکا و در حالی که روسیه در صدر فهرست بیشترین تحریم‌های آمریکا و حتی بالاتر از ایران قرار می‌گرفت، قیمت نفت در یک روند صعودی تا ۱۴۰ دلار افزایش یافت بسیاری پیش بینی افزایش قیمت در هر بشکه تا ۱۸۰ و حتی ۲۰۰ دلار را نیز می‌کردند که در یک روند کاهشی قیمت نفت در هر بشکه به ۹۵ دلار رسید. به این ترتیب در روز ۲۵ اسفند ماه و در آخرین ساعات، قیمت نفت خام با ۴.۰۲درصد رشد به ۹۸.۷۸دلار رسید. همچنین نفت سنگین ایران با ۳.۷۸درصد افت به ۹۵.۷۲دلار رسید. اما به نظر می‌رسند روند پرنوسان قیمت نفت در روز‌های آتی نیز هم چنان ادامه خواهد داشت.
«نرسی قربان» متخصص ایرانی حوزه اقتصاد انرژی و دارای دکترای اقتصاد انرژی از دانشگاه لندن است و سال هاست که به عنوان کارشناس در این رشته فعالیت می‌کند. روند افزایش انفجاری قیمت نفت طی یک هفته و سراشیب آن در تنها چند روز بعد و از سوی دیگر امید‌های بسته شده به این که ایران با رسیدن به برجام بتواند سهمی از بازار جهانی انرژی را از آن خود کند باعث شد که به سراغ این کارشناس قدیمی برویم و از نظر وی را درباره وضعیت و آینده بازار انرژی و سهم و توان ایران در این بازار جویا شویم.
«نرسی قربان» درباره پیش بینی بازار نفت و انرژی در ایران و جهان به «اقتصاد ۲۴» می‌گوید که: «بازار نفت و امکان استفاده ایران از این بازار اکنون به مساله جنگ روسیه و اوکراین پیوند خورده است. این که آیا جنگ روسیه و اوکراین طولانی‌تر از پیش بینی‌ها خواهد شد یا در نهایت متوقف می‌شود و یا حتی چقدر تشدید می‌شود، تاثیر مستقیم بر مساله قیمت نفت دارد.»
این دکترای اقتصاد انرژی در ادامه نیز می‌گوید که: «توجه کنید تحریم‌های فعلی بیشتر شبکه بانکی روسیه را هدف گرفته و تاکنون از سوی اروپا تحریمی بر روی نفت و گاز روسیه اعمال نشده و تنها آمریکاست که تحریم نفت روسیه را در دستور کار دارد و اعلام کرده که نفت روسیه را خریداری نخواهد کرد. با این شرایط و اگر این روند ادامه یابد، رقمی در حدود ۵ و نیم تا ۶ میلیون بشکه نفت به صورت روزانه از شبکه توزیع جهانی خارج می‌شود. حتی با فرض یک سری توان برای فروش نفت از کانال‌های غیررسمی و یا با دور زدن تحریم‌ها توسط روسیه، اما هم چنان بیش از ۴ میلیون بشکه نفت که تقاضای آن روزانه است از شبکه توزیع جهانی خارج خواهد شد.»
قربان در ادامه می‌گوید: «توجه کنید که ظرفیت تولید بیشتر یا مازاد که بلافاصله اوپک بتواند به بازار نفت جهانی اضافه کند فعلا وجود ندارد. از طرف دیگر این روند یک فرصت برای ایران و ونزوئلا به عنوان دو کشور نفت خیز است که بتوانند به بازار نفت جهانی بازگردند. اگر ایران و ونزوئلا به بازار بازگردند آن گاه می‌توان تخمین زد که این دو کشور تا ۴ میلیون بشکه نفت را نیز بتوانند در بازار جهانی تامین کنند.»
او در ادامه نیز با اشاره به بازاری که روزگاری ایران در اروپا داشت می‌گوید که: «در هر حال به نظر می‌رسد بازار سال آتی بازار چندان پرعرضه‌ای نخواهد بود. در این شرایط ایران در موقعیتی است که می‌تواند نفع کافی را ببرد چرا که ما بازار‌های بسیار عمده‌ای را پیش از تحریم در اروپا داشته ایم. ما روزانه بین ۴۰۰ تا ۴۵۰ هزار بشکه نفت را در اروپا می‌فروختیم و این بازار که زمانی بازار ما بوده است را حالا فرصت داریم که دوباره پس بگیریم. از این لحاظ وضعیت نفت و قیمت آن و اتفاقات روسیه برای ایران خیلی مهم است، اما این که بتوانیم به بازار جهانی بازگردیم هم مستلزم برداشته شدن تحریم هاست و هم حل شدن مساله fatf برای ایران است. بدون حل این دو مساله نمی‌توان چندان امیدوار به این روند بود.»
بیشتر بخوانید: هشدار اوپک درباره ریسک ناشی از جنگ اوکراین
نرسی قربان در ادامه توضیح اهمیت حل مساله fatf به «اقتصاد ۲۴» می‌گوید که: «حل مساله اف‌ای تی اف مربوط به مساله پولی و بانکی است و باید بتوانیم این مشکل را حل کنیم که بتوانیم پول نفت یا کالای خودمان را پس بگیریم و تا زمانی که این مشکل برای ایران حل نشده باشد، هر معامله‌ای که انجام شود با شک و تردید پولشویی برای ایران انجام می‌شود و اتفاقا این تصمیم درباره «اف‌ای تی اف» تصمیمی است که ایران باید بگیرد و مشکل را حل کند.»
دکتر قربان نرسی درباره بازگشت ایران به بازار‌های نفت جهانی پس از دوره‌های متعدد تحریم و مساله ظرفیت تولید نفت ایران و ارتقا آن نیز به «اقتصاد ۲۴» گفت: «مساله بازگشت ایران به بازار‌های جهانی و افزایش توان تولید ایران یک بار پیش از این و پس از امضای برجام مورد امتحان قرار گرفت و در حالی که بسیاری از حتی کارشناسان می‌گفتند که ایران بیش از یک سال زمان برای بازگشت به بازار‌ها و افزایش تولید نیاز دارد، اما دیدیم که در عمل بسیار در زمان کوتاه تری و در زمانی کمتر از ۶ ماه ایران توانست ظرفیت تولید خود را حتی به حدود ۴ میلیون بشکه نفت در روز برسانیم. تصور می‌کنم این بار نیز امکانش برای ایران وجود دارد. اما در ادامه و برای این که بتوانیم تولید نفت خود را در سطح بالا به صورت مستمر نگه داریم، به سرمایه گذاری و فعالیت‌های مختلف در حوزه‌های نفتی ایران نیاز داریم. یعنی رسیدن به نقطه بازگشت پیش از تحریم امکان پذیر است، اما برای ادامه روند هم به سرمایه و هم تکنولوژی‌های روز جهان نیاز داریم.»
این اقتصاددان و کارشناس حوزه انرژی در ادامه نیز درباره روند قیمت نفت و افزایش آن تا ۱۴۰ دلار و بازگشت و کاهش قیمت تا ۹۰ دلار نیز گفت: «توجه کنید که افزایش قیمت پرنوسان نفت، به این صورت که ناگهان با افزایش و کاهش مواجه می‌شود معمولا در زمان‌هایی رخ می‌دهد که تنش در نقطه‌ای از جهان یا مساله‌ای مرتبط با حوزه نفت رخ می‌دهد. به همین دلیل است که برای رسیدن به قیمت نفت باید متوسط قیمت را به صورت سالانه حساب کرد نه این که در یک روز یا بازه زمانی چند روزه چه اتفاقی افتاده است. به طور کلی اگر تنش فعلی روسیه و اوکراین ادامه پیدا نکند و خروج نفت روسیه از بازار رخ ندهد نفت زیر ۱۰۰ دلار خواهد بود، اما اگر تنش ادامه دار شود و گشایشی در بحران اوکراین رخ ندهد احتمالا نفت دوباره به بالای ۱۰۰ دلار باز خواهد گشت و اتفاقا پیش بینی روند قیمت با توجه به وضعیت ناپایدار روسیه چندان ساده نیست.»
«نرسی قربان» درباره وضعیت گاز ایران و امکان جایگزین شدن با روسیه و یا امکان گسترش صادرات گاز نیز گفت: «وضعیت در صادرات گاز با نفت بسیار متفاوت است. ما همین که نفت را تولید و استخراج می‌کنیم، و همین قدر که بتوانیم آن را به بندری برسانیم، پس از آن می‌توانیم این نفت را به کل دنیا بفروشیم. اما در مورد گاز چنین شرایطی وجود ندارد. برای صادرات گاز یا باید آن را تبدیل به مایع کنید و به صورت LNG تبدیل کنیم. این گاز در منهای ۱۶۰ درجه و با فشار زیاد مایع می‌شود و شرایط خاص خود را دارد و پالایشگاه‌های مخصوصی می‌خواهد که گاز را به مایع تبدیل کند؛ و یا این که برای صادرات گاز باید خطوط انتقال خاص آن را داشته باشیم. همین دو مساله باعث می‌شود که صادرات گاز زیر فشار تحریم‌ها برای ایران همیشه سخت‌تر باشد.
صادرات گاز ایران به صورت عمده به اروپا عملا به سرعت و فوری امکان پذیر نیست، چون برای ایجاد خط لوله یک بازه زمانی چند ساله لازم است یا این که گاز را به صورت مایع تبدیل کنیم که چنین امکان و شرایط و فرصتی در ایران نداریم. این است که امکان انتقال گاز به سرعت و بدون سرمایه گذاری و زمان کافی برای ایران ناممکن است.»
این اقتصاددان درباره امکان انتقال گاز از طریق کشور‌های همسایه ایران نیز می‌گوید که: «اگر بخواهیم انتقال گاز را از کشور‌های همسایه ایران همچون عراق، ترکیه، سوریه، روسیه یا ارمنستان انجام بدهیم نیز به سرمایه گذاری در توسعه منابع گازی نیاز داریم. توجه کنید خود ما اکنون در زمستان‌ها به دلیل عدم توسعه زیرساخت‌ها و مصرف بالای داخل کشور اصلا گاز زیادی برای صادرات نداریم و در نتیجه بستن قرارداد بلند مدت گاز برای ایران، با این شرایط بسیار دشوار است. ما به سرمایه گذاری فوری برای توسعه منابع گازی نیاز داریم و حداقل این که منابع گازی قابل برداشت ایران باید یک و نیم برابر شوند و مصرف بهینه گاز در کشور نیز رخ بدهد تا اصلا گازی باشد که آن را بتوانیم صادر کنیم.»
بیشتر بخوانید: ادعای تازه روس‌ها: تحریم‌های روسیه باید در مذاکرات وین لحاظ شوند
این کارشناس انرژی در ادامه نیز با اشاره به این که برای سرمایه گذاری در زیرساخت‌های گاز یا برای رسیدن به توان صادرات به چه روندی نیاز داریم نیز به «اقتصاد ۲۴» گفت که: «برای صادرات گاز به اروپا ما باید با یکی از این کشور‌ها یعنی روسیه، ترکیه و یا سوریه و دریای مدیترانه و یونان اقدام کنیم و همه این موارد مستلزم میلیارد‌ها دلار سرمایه گذاری و زمان برای خط انتقال جدید است.»
نرسی قربان در پایان نیز با اشاره به این که اروپا بازار گاز روسیه بوده و شرق بازار ایران نیز می‌گوید: «روس‌ها همواره سعی می‌کنند اجازه ندهند گاز ایران به اروپا برسد و این جزو سیاست‌های آنان است. هر چند این مساله را علنا نیز بیان نکنند، اما در دستور کار آنان است و همیشه تلاش و تشویق کرده اند که گاز ایران به سمت هند و پاکستان و شرق برود تا حوزه گاز اروپا در اختیار آنان باشد. روس ها، اروپا را همواره بازار خودشان در حوزه انرژی می‌دانند و نمی‌خواهند این بازار را از دست بدهند.»