اقتصاد۲۴- همزمان با حاکم شدن دوره‌ای از رکود و سکون در چهارچوب معادله اتمی ایران و روند مذاکرات وین که در قالب آن، طرفین اصلی مذاکرات یعنی ایران و آمریکا، یکدیگر را به عدم انعطاف پذیری متهم می‌کنند، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تازگی در یک موضع گیری، از سفر انریکه مورا، معاون خود و نماینده اروپا در مذاکرات وین به تهران در هفته جاری خبر داده است. البته که پیش از این نیز برخی اخبار از سوی محافل خبری دال بر این مساله منتشر می‌شد که اروپا اصرار به سفر انریکه مورا به تهران و رایزنی با مقام‌های ایرانی در قالب معادله مذاکرات وین دارد با این حال، طرف ایرانی پاسخ روشنی به این مساله نداده است. با این همه، این سفر به صورت رسمی اعلام شده و انجام خواهد شد.
به گزارش فرارو، بسیاری از ناظران و تحلیلگران بر این باورند که انریکه مورا در سفر خود به تهران، به طور خاص با توجه به ایفای نقش سنتی اروپا در قالب معادله هسته‌ای ایران که به نوعی همواره پیام رسان و روابط میان ایران و آمریکا بوده، برخی پیشنهادات و پیام‌های طرف آمریکایی را به ایران منتقل خواهد کرد و در مقابل، نقطه نظر‌های طرف ایرانی را هم به سمع و نظر آمریکا خواهد رساند. مسئله‌ای که شاید به باز شدن گره مذاکرات اتمی وین کمک کند. با این حال، هنوز هم پرسش‌های فراوانی در رابطه با این مسئله مطرح است که اساسا انریکه مورا در سفر به تهران به دنبال چیست؟
باید از هر فرصتی استفاده کنیم
فرارو در گفتگو با فریدون مجلسی، دیپلمات سابق و کارشناس روابط بین الملل و همچنین جلال خوش چهره، روزنامه نگار و کارشناس سیاست خارجی، به طرح سوال مذکور پرداخته است. پاسخ فریدون مجلسی و جلال خوش چهره در مورد محرک‌ها و اهداف اصلی سفر انریکه مورا به تهران را در ادامه بخوانید:
فریدون مجلسی دیپلمات سابق و کارشناس روابط بین الملل معتقد است: «تردیدی نیست که انریکه مورا در سفر به تهران به دنبال تشویق ایران، جهت نشان دادن انعطاف پذیری بیشتر در مسیر احیای برجام است. بدون شک احیای برجام با توجه به وضعیت نه چندان مساعد اقتصادی ایران، کاملا در راستای منافع تهران قرار دارد. البته که در این میان، اروپایی‌ها دلشان برای ایران نسوخته که چنین فعالانه به دنبال احیای برجام هستند؛ خیر. آن‌ها بیش از همه نگران خود هستند. آن‌ها به این نکته توجه دارند که ایران یکی از بزرگترین دارندگان منابع انرژی و دیگر مواد اولیه است که جهان به ویژه در شرایط کنونی که شاهد اوج گیری جنگ اوکراین هستیم، به شدت از فقدان آن‌ها رنج می‌برد و در این میان، به طور خاص اروپا مایل است که از حیث انرژی، صرفا محدود به روسیه نباشد. باید توجه داشته باشیم که ایران سال هاست از بازار‌های مهم بین المللی جهان فاصله گرفته (تحت تاثیر تحریم‌های بین المللی) و اکنون ما باید از هر فرصتی استفاده کنیم تا کاستی‌ها و عقب ماندگی‌های گذشته را جبران کنیم.»
بیشتر بخوانید: کمبود گاز در ایران و طلبکاری گاز همسایه
مجلس همچنین بر این عقیده است که: «ایران به عنوان بازار سنتی اروپا، همواره برای این قاره جذاب بوده است و اروپایی‌ها قصد دارند تا از طریق تسهیل روند احیای برجام، به نوعی از امتیازات و منافعی که ایران می‌تواند آن‌ها را در اختیار غرب (در بحث انرژی) بگذارد، بهره برد. به نظر من در شرایط کنونی، دستگاه سیاست خارجی و سیاستگذاری کشورمان نیز با توجه به فرصت‌های پیش آمده، باید فعالانه وارد میدان شوند و از طریق اتخاذ یک دیپلماسی فعال، تا حدی زمینه را جهت بهبود وضعیت اقتصادی ایران از مجرای فعالیت‌های دیپلماتیک فراهم سازند.»
این کارشناس روابط بین‌الملل در ادامه گفت: «ما سال هاست که از روابط تنش آمیز در تعاملات خارجی خود رنج می‌بریم و ایجاد نوعی فضای آرامش در این عرصه، خود می‌تواند بستر مناسبی جهت توسعه ایران در ابعاد مختلف باشد. با این همه، به نظر من سفرِ انریکه مورا رویداد مهمی است که ما باید تا جای ممکن با نگاهی عملگرایانه و نه صرفا ایدئولوژیک به آن بنگریم و منافع کشور خود را از آن تامین کنیم. امید است که طرف ایرانی با نگاهی واقع بینانه در مسیر حل مناقشه اتمی ایران حرکت کند و اجازه ندهد منافع ملی کشور آسیب ببیند و دستاورد‌های بزرگتر، فدای اختلافات کوچک و محدود شوند.»
مجلسی در پایان افزود: «در مدت اخیر، بار‌ها و بار‌ها در برهه‌هایی که ایران و غرب در چارچوب مسئله اتمی تهران در آستانه دستیابی به یک توافق بوده اند، شاهد وقوع برخی اتفاقات بوده ایم که اساسا فضای مذاکرات و تعاملات میان دو طرف را مخدوش کرده اند. مسئله‌ای که نشان می‌دهد، طرف یا طرف‌هایی وجود دارند که از حصول یک توافق اتمی جدید میان ایران و غرب آسیب می‌بینند. ما باید با در نظر داشتن این نکته، نقشه آن‌ها را خنثی کنیم و صرفا منافع ملی کشورمان را به مثابه نقشه راه خود تعریف کنیم.»
شانس موفقیت مذاکرات مورا در تهران چندان بالا نیست
“جلال خوش چهره” کارشناس سیاست خارجی نیز در گفتگو با فرارو درباره این سفر مهم گفت: «سفر انریکه مورا به تهران جلوه‌ای عینی از آخرین زحمات، جهت کمک به روند احیای برجام در چارچوب مذاکرات اتمی وین است. یکی از اصلی‌ترین طرف‌هایی که سعی داشت توافق اتمی جدیدی میان ایران و غرب در قالب مذاکرات وین صورت گیرد، اروپایی‌ها بودند. اگرچه معمولا اروپایی‌ها از نگاه تهران، طرف‌های درجه سه بوده اند (آمریکا، و روسیه و چین، درجه اول و دوم بوده اند) با این حال، حجم مبادلات تجاری ایران با اروپا بیشتر از دیگر طرف‌های برجامی بوده است. از این منظر، اروپایی‌ها در تلاش هستند تا به عنوان یکی از طرف‌هایی که از سال ۲۰۰۳ در قالب تروئیکای اروپایی وارد گفتگو‌های هسته‌ای با ایران شده بودند و در ادامه، در بحث انعقاد برجام در سال ۲۰۱۵ ایفای نقش داشتند و متعاقبا پس از خروج دولت ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸، تلاش‌های فراوانی را انجام دادند، ایران را در دایره تعهدات برجامی نگه دارند و پس از روی کار آمدن دولت بایدن نیز فعالانه به دنبال احیای برجام بوده و همواره نگران این موضوع بوده اند که از چه از نظر پرستیژ و اعتبار سیاسی شان و چه از منظرِ منافع اقتصادی قابل توجهی که از روند احیای برجام می‌توانند ببرند، این مذاکرات به نتیجه نرسد.
خوش‌چهره ادامه داد: «از این جهت، تلاشی که انریکه مورا انجام می‌دهد و قرار است در سفری که برخلاف سفر‌های قبلی، بیش از ۲۴ ساعت خواهد بود، عملا نمودی عینی از آخرین تلاش‌های اروپا جهت حفظ برجام و اعتبار اروپا و ایجاد بستری برای کشور‌های اروپایی در بحبوحه جنگ اوکراین است تا بتوانند مساله برجام را به یک سرانجام برسانند و به طور خاص برخی امکانات و ظرفیت‌هایی را که ایران می‌تواند در بحبوحه بحران مذکور به غرب ارائه کند، فعال سازد.»
بیشتر بخوانید: وزیر امور خارجه ایران: طالبان حقابه ایران را ندهد، اقدام قانونی می‌کنیم
این کارشناس مسائل سیاسی گفت: «در رابطه با این موضوع که اروپایی‌ها گفته اند که به دنبال ارائه یک راه حل میانه در معادله اتمی ایران هستند، باید گفت که ما هنوز نمی‌دانیم این راه حل چیست. اگرچه، گمانه زنی‌های مختلفی در مورد خارج شدن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا و یا بخشی از تحریم‌های مرتبط با این نهاد نظامی ایرانی به گوش رسیده است. با این همه، در مورد اینکه تهران در شرایط کنونی تا چه میزان برای راه حل میانی ارائه شده از سوی اروپا آمادگی دارد، باید بگویم که این مساله تا حد زیادی بستگی به این مساله دارد که ایران خواهد دید، اساسا منافعی که از این پیشنهاد می‌برد به چه نحوی است. اگرچه به اعتقاد من، انجام توافق به نفع موقعیت اقتصادی ایران هست که روز به روز وضعیت بحرانی تری پیدا می‌کند.»
جلال خوش‌چهره در پایان افزود: «لازم است که ایران هر چه سریع‌تر به جامعه جهانی بازگردد و پرونده اتمی خود را به بحران اوکراین گره نزند. به نحوی که تنها منافع آن نصیب روس‌ها شود. با این حال، از چشم اندازی کلی، من امید چندانی به ثمر رسیدن مذاکرات انریکه مورا در تهران ندارم به ویژه اینکه ایران پیش از انتشار خبر این سفر، اکراه خود را از انجام شدن آن اعلام کرده بود. با این حال، انریکه مورا در سفری که من فکر می‌کنم سه الی چهار روز نیز به طول خواهد انجامید، به ایران می‌آید تا آخرین چانه زنی‌های هسته‌ای را انجام دهد. اگر مذاکرات وی در تهران به نتیجه هم نرسد، به نظر من روند مذاکرات ایران و غرب، دچار نوعی حالت تعلیق خواهد شد و باید صبر کرد و دید که در روز‌ها و ماه‌های آینده، چه شرایط جدیدی پیش خواهد آمد تا ایران و دیگر طرف‌های برجامی بار دیگر در مسیر مذاکره و تعامل قرار گیرند.»
ایزدی: مورا برای نتیجه‌بخش بودن سفرش، امتیاز دادن به ایران را رقم بزند
همچنین یک کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: اگر معاون رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌خواهد از سفرش به تهران نتیجه‌ای بگیرد باید اتفاقی از نوع امتیاز دادن به ایران را رقم بزند.
جهانبخش ایزدی در گفتگو با ایسنا اظهار کرد: اگر طرف‌های مذاکره نمی‌خواستند به نتیجه برسد که اساسا مذاکره را شروع نمی‌کردند، اما طرف‌های مذاکره مطالبات حداکثری دارند، انتظار است در فرایند مذاکره این مطالبات تعدیل شود، اما به نظر می‌آید هنوز این اتفاق نیفتاده است. معمولا توافق بر سر حداقل‌هاست، نه حداکثرها، چرا که در آن صورت توافقی رخ نمی‌دهد و اگر هم توافقی رخ دهد پایدار نخواهد بود بنا بر این طبیعی است اطراف مذاکره باید به امتیازاتی برسند برای توافق.
وی ادامه داد:، اما توافق بر سر حداقل‌ها هم به چانه‌زنی، زد و بند و داد و ستد نیاز دارد و این هم مبنای مذاکره است از این رو هیچ توافقی کامل و حداکثری و صد در صد برای یک طرف نیست. مذاکرات وین هم از این مساله مستثی نبوده و نیست. اما مهم است که طرف‌ها نسبت به اینکه حداقل‌های مدنظرشان تامین و تضمین شود حق دارند. تضمین این که دیگر یک طرف توافق خودسرانه از توافق خارج نشود و تحریم دیگری در حین اجرای توافق وضع نکنند و منافع اقتصادی برجام برای ایران تامین شود البته در نظام بین الملل این تضمین‌ها لزوما شدنی نیست و اینکه یک قرار داد را بیمه کنیم امکان پذیر نیست، اما مهم است که هر یک از طرف‌ها بتوانند نسبت به اجرایی شدن وعده‌ها و قول‌ها تا حدی مطمئن شوند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: برخی از تحریم‌ها معلول خروج ترامپ از برجام شکل گرفت و آمریکا می‌گوید برخی از آن‌ها قابل رفع است و برخی قابل رفع نیستند و برخی هم قابل مذاکره است و در وین حول و حوش مسائلی مذاکره شد که قابل مذاکره است.
بیشتر بخوانید: فیلم/ انریکه مورا کلید قفل هسته‌ای را با خود آورده است؟
این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به سفر انریکه مورا به تهران در هفته جاری تصریح کرد: به نظرم در اینکه طرفین مواضع یکدیگر ار درک کنند اتفاقی در این حوزه نمی‌افتد. یک سال مذاکره شده است و همه چیز رد و بدل شده است و طرفین ادله هم را می‌دانند، اگر قرار است اتفاقی بیفتد باید از نوع امتیاز دادن باشد.
ایزدی ادامه داد: طرف اروپایی می‌خواهد ابتکار عمل به خرج دهد و در اصطلاح سیاسی وسط باز هستند، اما این فرایند وقتی نتیجه می‌دهد که یک ابتکار عملی را وارد کنند تا گره گشایی شود. اگر هیچ طرح تازه و گشایشی مورا با خود به تهران نیاورد، نتیجه نمی‌دهد، اما اگر بخواهند امتیاز دهند تا ایران از آثار رفع تحریم منتفع شود، ممکن است به سمت تفاهم بروند. با این حال بعید می‌دانم حتی اگر ابتکاری در کار نباشد و مورا دست خالی به تهران بیاید و دست خالی از تهران برود، این پایان کار باشد، چون منطق مذاکره قوی است و حتما اطراف مذاکره به سمت حل و فصل مسئله خواهند رفت.
وی گفت: آقای مورا یا دستش خالی است یا پر است؛ اگر خالی است سفرش نشان می‌دهد آن‌ها تاکید بر مذاکره و تفاهم دارند برای اینکه در شرایط دیگری رفع موانع کنند. اگر هم دستش پر است، یعنی با ابتکار عمل بخواهند فرایند را احیا کنند و این نشان دهنده آن است که مذاکره همچنان اصالت دارد.
منبع: روزنامه ابتکار