اقتصاد۲۴- علی باقری، مذاکره کننده ارشد ایران در مذاکرات احیاء برجام در جریان بازدید از نمایشگاه بین المللی نفت و گاز و پتروشیمی یک سوال درباره سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه نفت را بی پاسخ گذاشت و درباره آینده تحریم ها هم اینگونه از «هنر دور زدن تحریم» سخن گفت: اراده راسخ و توانمندی شگرف کارگزاران و متخصصان صنعت انرژی کشور، هنر دور زدن تحریم را که زمانی تنها ابزار این صنعت در مقابله با «تحریم هوشمند بوش» بود به «فناوری مقابله با تحریم فلج‌کننده اوباما» و سپس به «دانش برای خنثی‌سازی تحریم ناشی از کارزار فشار حداکثری ترامپ» تبدیل کرد و اکنون دیگر کشور‌های تحت تحریم نیز به دنبال دریافت «دانش خنثی‌سازی تحریم» از ایران هستند. شاید بتوان مجموع سخنان و کنش‌های او در این روز را شاهدی دانست بر اینکه برنامه و انگیزه عملیاتی برای بهبود اوضاع در دولت وجود ندارد.
در روز‌هایی که التهاب و تنش قیمت‌ها در بازار ایران برای چندمین بار در یک دهه اخیر اوج گرفته، این سخنان علی باقری و عدم اشاره او به چشم انداز واقعی مذاکرات نمیتواند پیام چندان دلخوش کنندهای برای اقتصاد ایران داشته باشد. مدتهاست مقامات دولت سیزدهم بر نفی نقش تحریمها بر اقتصاد کشور اصرار دارند. همزمان مقامات حوزه انرژی ایران که بخش عمده درآمد کشور وابسته به آن است از لزوم جذب سرمایه گذاری خارجی در صنایع نفت و گاز میگویند. از جمله محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت، روز شنبه در جمع خبرنگاران گفت که برای افزایش ظرفیت تولید نفت، به ٩٠ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز است. علی باقری در جریان بازدید روز یکشنبه خود از نمایشگاه بینالمللی نفت، گاز و پتروشیمی سوال رضا زندی، خبرنگار حوزه انرژی را در این باره بی پاسخ گذاشت. سوال این بود؛ یا بدون برجام و رفع تحریمها این سرمایه گذاری امکان وقوع دارد؟
واقعیت این است که باید پرسید اگر دولت سیزدهم و تیم دیپلماسی آن برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی بدون برجام و در شرایط تحریمی ایده و پاسخ مناسبی دارند دلیل سکوت مذاکره کننده ارشد ایران در این رابطه چیست؟ اگر هم در این رابطه پاسخ مناسبی وجود ندارد دلیل تاکید پی در پی بر این گزاره که بدون برجام امکان مدیریت اقتصاد و تولید کشور وجود دارد، چه میباشد؟ هر چند تجربه همین ده ماه گذشته و وضعیت بازار‌ها به خوبی نشان میدهد میزان انطباق شعار‌ها در این حوزه با واقعیت روی زمین چقدر است.
اما بخش مهم دیگر سخنان علی باقری کنی جایی است که او اینگونه می‌گوید: «اکنون دیگر کشور‌های تحت تحریم نیز به دنبال دریافت دانش خنثی‌سازی تحریم از ایران هستند.» اولین سوال این است که آن دانش خنثی سازی تحریم چیست و خود را کجا نشان داده؟ آمار‌های جذب سرمایه گذاری خارجی در ایران وضعیت نگران کنندهای را تصویر میکند. بر پایه گزارش «سازمان تجارت و توسعهٔ ملل متحد» در سال ۲۰۲۰ ارزش سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی در جهان به ۹۹۹ میلیارد دلار رسید که فقط یک میلیارد و ۳۴۲ میلیون دلار آن، معادل ۰.۱۳ درصد، در ایران انجام گرفته است. همزمان کشوری، چون امارات متحده عربی با داشتن کمتر از ۱۱ درصد جمعیت ایران توانسته ۱۷ برابر ما سرمایه‌گذاری خارجی جذب کند. یا نمونه دیگر کشور همسایه و جنگ زده عراق است. کشوری که طی ۲ دهه اشغال خارجی و جنگ داخلی بخش زیادی از زیرساخت‌های خود را از دست داد، اما امروز به متوسط صادرات ۱۱ میلیارد دلار نفت در هر ماه رسیده. یعنی حدود نصف کل منابع مورد نیاز ایران برای تخصیص ارز ترجیحی. همان ارزی که حذفش به دلیل نبود منابع عامل التهاب بازار، افزایش چند برابری فشار معیشتی به مردم و در نهایت برخی اعتراضات خیابانی در گوشه و کنار کشور شده.
بیشتر بخوانید: آیا اروپا، برجام را نجات خواهد داد؟
باید از آقای باقری و دیگر دولتمردانی که مانند او می‌اندیشند پرسید این دانش ما در خنثی سازی تحریم چه بوده که هم اکنون هنوز پول نفت ما گروگان در کشور‌های بزرگ و کوچک و عموما دوست و همسایه، گروگان یک اجازه و چراغ سبز آمریکاست؟ اگر منظور از دانش دور زدن تحریم صرفا رسیدن به روش زنده ماندن است که کره شمالی هم این دانش را خیلی بیشتر و بهتر از ما دارد. اما اگر بحث بر سر امکانی است که نه رشد اقتصادی، بلکه حتی تثبیت شرایط و عدم عقبگرد در شرایط تحریم را ممکن کرده این وضعیت در کجای اقتصاد ایران قابل مشاهده است؟
نکته دیگر فرض بگیریم اصل این دانش وجود داشته باشد، اما لیست کشور‌های ذیل تحریم که آقای باقری کنی از آن‌ها به عنوان مشتری دریافت این دانش یاد میکند چه هستند؟ سودان، ونزوئلا، کوبا، کره شمالی، سوریه، میانمار و نهایتا روسیه. تکلیف روابط ما با روس‌ها که مشخص است و ناگفته پیداست در این روابط چه کسی از چه کسی خط می‌گیرد. اما بقیه کشور‌های تحت تحریم که مورد اشاره علی باقری هستند در مجموع کجای اقتصاد جهانی قرار می‌گیرند و روی هم رفته روابط با آن‌ها چقدر آورده اقتصادی برای کشور خواهد داشت که حالا به تقاضای آن‌ها برای دریافت دانش دور زدن تحریمها دل بسته‌ایم؟ فقط در سفر اخیر امیر قطر به ترکیه، دو کشور همسایه ما حدود ۱۰ میلیارد دلار قرارداد سرمایه‌گذاری مشترک امضا کردند و در چنین فضایی ما به چه چیز دلخوش هستیم؟
منبع: فرازدیلی