آیا اروپا، برجام را نجات خواهد داد؟

اقتصاد۲۴- انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای چندمین بار در ماه‌های اخیر، سه‌شنبه شب وارد تهران شد تا با مقام‌های جمهوری اسلامی ایران در خصوص روند مذاکرات احیای برجام گفتگو کند.
آقای مورا در حالی به ایران سفر کرد که گفتگو‌های احیای مذاکرات هسته‌ای بیش از یک ماه است که در حالت تعلیق قرار گرفته و مذاکره‌کنندگان کشور‌های مختلف، وین، پایتخت اتریش را ترک کرده‌اند. طرفین، هر یک دیگری را مسئول اتخاذ تصمیمات سیاسی می‌دانند و در اظهارنظر‌های خود دائما تکرار می‌کنند که در صورتی که طرف مقابل تصمیم بگیرد، توافق در سریع‌ترین زمان ممکن قابل حصول خواهد بود.
او در حساب توییتری خود در خصوص سفر به تهران نوشته است: «دوباره به تهران می‌روم تا با علی باقری‌کنی و دیگر مقامات درباره مذاکرات وین و دیگر مسائل دیدار کنم. کار در زمینه حل کردن اختلافات باقی مانده در این مذاکرات ادامه دارد.»

در چنین شرایطی حالا انریکه مورا به تهران رفته تا علی باقری کنی، معاون وزیر خارجه ایران، در خصوصی آنچه پیشتر جوزپ بورل، مسئول دستگاه سیاست خارجی اتحادیه اروپا، آن‌را «راه حل میانه» خوانده بود گفتگو کند. آقای بورل هفته گذشته در گفتگو با نشریه فایننشیال تایمز تاکید کرده بود که این آخرین تیر ترکش او برای نجات برجام است و قصد دارد از ایران بخواهد توافق هسته‌ای را بپذیرد. بر اساس طرحی که فایننشیال تایمز از آن رونمایی کرده قرار است مورا به تهران پیشنهاد دهد که برچسب تروریسم از سپاه پاسداران برداشته شود و این نهاد از فهرست سازمان‌های تروریستی ایالات متحده خارج شود، اما در مقابل تحریم‌هایی که بر زیرمجموعه این نهاد وضع شده همچنان سر جای خود باقی بماند.

پیشتر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده در جلسه کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا بر این موضوع تاکید کرده بود که حتی در صورتی که قرار باشد سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا خارج شود باز هم تحریم‌های گسترده‌ای علیه این نهاد نظامی، امنیتی، سیاسی و اقتصادی ایران باقی خواهد ماند.

بیشتر بخوانید: «انریکه مورا» در تهران به دنبال چیست؟

هنوز مشخص نیست واکنش ایران به طرح چنین پیشنهادی چه خواهد بود. در روز‌های اخیر مقام‌های ایرانی پاسخ روشنی به این مسئله نشان نداده‌اند. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در نشست خبری هفتگی خود با اهالی رسانه، از ارائه پاسخ مشخص به این پرسش که آیا ایران این موضوع را می‌پذیرد یا خیر پرهیز کرد و در مقابل تنها به بیان این نکته بسنده نمود که اختلافات ایران و آمریکا تنها به مسئله خروج سپاه از فهرست سازمان‌های ترویستی آمریکا محدود نیست؛ رویکردی نه چندان جدید که در هفته‌های اخیر از سوی مقام‌های مختلف جمهوری اسلامی ایران اتخاذ شده است. رویه‌ای که احتمالا تلاش دارد بار روانی وارد شده به سپاه را که از آن تحت عنوان یک مانع و گره بر سر راه احیای برجام و رفع تحریم‌ها یاد می‌شود، بردارد.

اما در عین حال هرچند مقام‌های ایرانی بر باقی ماندن اختلافات دیگری در میز مذاکرات سخن می‌گویند، از سوی دیگر به نظر می‌رسد همچنان بحث‌هایی پیرامون ابعاد فنی برنامه هسته‌ای ایران باقی مانده که عدم حل و فصل آن می‌تواند یکی دیگر از موانع و مشکلات پیش روی احیای برجام باشد. رافائل گروسی، مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز سه‌شنبه ۱۰ مه در سخنرانی خود در پارلمان اروپا بار دیگر به موضوع مشاهده آثار اورانیوم غنی‌سازی شده در ایران اشاره کرد. گروسی می‌گوید کارشناسان آژانس این اورانیوم‌ها که در مقیاس صنعتی غنی‌سازی شده بودند در مکان‌هایی ثبت کرده‌اند که پیشتر از سوی ایران به عنوان یک مکان انجام غنی‌سازی اورانیوم معرفی نشده بودند. به عبارت دیگر مدیر کل آژانس ایران را به پنهان‌کاری در برنامه هسته‌ای خود و انجام اقداماتی اعلام نشده در این رابطه متهم کرده است. هرچند مقام‌های جمهوری اسلامی همواره این ادعا‌ها را بی‌اساس توصیف کرده و تاکید دارند که تمام توضیحات لازم را در این رابطه به کارشناسان آژانس ارائه داده‌اند، اما اظهار نظر‌های آقای گروسی نشان می‌دهد این مسئله هم می‌تواند یکی دیگر از مشکلات پیرامون طرفین در مسیر احیای برجام باشد.

گروسی پیشتر و در اواسط اسفند ماه به تهران سفر کرد تا برای حل این مسئله و همچنین دیگر موضوعات اختلافی با ایران به مقام‌های دولت به گفتگو بنشیند. در نهایت هم طرفین بر سر یک مسیر راه برای حل این موضوعات به تفاهم رسیدند، اما متن این تفاهم در همان زمان روشن کرد که در واقع حل و فصل اختلافات تا اندازه زیادی به آینده موکول شده و این نشان از استمرار اختلاف نظر طرفین بر سر برداشت‌ها و نگاه بر این مسئله بوده است.

بیشتر بخوانید: وزیر امور خارجه ایران: طالبان حقابه ایران را ندهد، اقدام قانونی می‌کنیم

در چنین شرایطی که در روز‌های اخیر آمریکا و اروپا سفر مورا به تهران را اقدامی مهم و یک «راه‌حل میانه» جدید برای رفع بن‌بست ایجاد شده در مسیر مذاکرات معرفی کرده‌اند، حالا باید منتظر ماند و دید واکنش رسمی جمهوری اسلامی ایران به این پیشنهاد جدید چه خواهد بود. پیشنهادی که البته هنوز روشن نیست در مقابل از ایران چه خواهد خواست. بلینکن در جلسه شورای روابط خارجی مجلس سنا به این نکته اشاره کرده بود که ایران می‌داند برای خروج سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی باید چه اقداماتی انجام دهد. اشاره او احتمالا به گفتگو‌هایی بوده که طرفین در مذاکرات وین مطرح کرده بودند. آمریکا از ایران خواسته از روند خونخواهی و انتقام ترور قاسم سلیمانی دست بردارد و همچنین دیگر مقام‌های پیشین دولت آمریکا را تهدید نکند. گزارش‌های غیر رسمی حاکی از آن است که مقام‌های ایرانی در مذاکرات این مسئله را به صورت تلویحی پذیرفته‌اند. اما طرف آمریکایی خواهان علنی شدن این موضوع از سوی دو طرف شده است، اما تیم مذاکره کننده ایرانی از رسانه‌ای شدن این موضوع استنکاف کرده و گفته حاضر نیست این مسئله را به صورت علنی اعلام کند. موضوعی که ابعاد سیاست داخلی گسترده‌ای برای دولت ابراهیم رئیسی در ایران خواهد داشت.

حسین امیرعبداللهیان در روز نخست حضور خود در وزارت امور خارجه به عنوان وزیر، پیگیری پرونده ترور قاسم سلیمانی را یکی از اولویت‌های کاری وزارت‌خانه خود دانسته بود و در عین حال شخصیت‌های سیاسی حاضر در دولت رئیسی همواره نسبت به انتقام ترور فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه پاسداران سخن گفته بودند، در چنین شرایطی هزینه سیاسی پذیرش اینکه آن‌ها از این رویه دست کشیده‌اند تا بتوانند با آمریکا به توافق برسند برای این جریان سیاسی در سپهر سیاسی ایران سنگین خواهد بود. شاید همین مسئله باعث شده تا تحلیلگران با دیده تردید بیشتری نسبت به نتیجه‌بخش بودن گفتگو‌های احیای برجام نگاه می‌کنند.

حالا باید منتظر ماند و دید انریکه مورا در طرح پیشنهادی خود در خصوص خروج سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی و همچنین باقی ماندن تحریم‌ها علیه این نهاد از ایران چه درخواستی را مطرح خواهد کرد؛ آیا آمریکا و اروپا همچنان از ایران خواهند خواست که تعهد علنی دهد که دیگر مقام‌های پیشین دولت ترامپ را بابت کشتن قاسم سلیمانی تهدید نخواهند کرد؟ آیا از ایران خواهد خواست که به صورت علنی تعهد دهد دیگر منافع آمریکا در منطقه را تهدید نخواهد کرد؟ یا قرار است در چارچوبی جدید از ایران بخواهد شرایط حاضر در پیش‌نویس آماده شده مذاکرات وین را بپذیرد. پاسخ این پرسش‌ها اهمیت فراوانی در فهم آینده و چشم‌انداز پیش روی مذاکرات هسته‌ای احیای برجام خواهد داشت.

منبع: یورونیوز