کاکتوس گیاهی است از تیره کاکتوسیان ( Cactaceae) تیره‌ای از میخک سانان که اغلب خاردار و گوشتی هستند. کاکتوس دارای گونه‌های بسیار مختلفی بوده که هرکدام از آنها، ظاهری متفاوت دارند. این گیاهان در آب و هوایی خشک و گرم رشد کرده و بر خلاف تعداد زیادی از گیاهان، به آب زیادی نیاز ندارند. گیاه کاکتوس با ذخیره کردن آب در خود، می‌تواند در شرایط بی آبی و خشکسالی زنده بماند. کاکتوس‌ها، عاشق نور هستند ولی تعداد زیادی از آنها می‌توانند در مکان‌های سرپوشیده هم رشد کنند.
تاریخچه استفاده از کاکتوس
کاکتوس از سال 2012 میلادی، حقایقی در مورد مشاهده و استفاده انسان از گیاه کاکتوس و میوه آن مطرح شد. بر اساس کاوش‌های باستان شناسی در یک محوطه در کشور شیلی، شواهدی در مورد استفاده از میوه کاکتوس بدست آمده است و در چند محوطه در پرو و شیلی بذرهای کاکتوس اپونتیا یافت شده است که تاریخ آن به 12 تا 9 هزار سال پیش برمی‌گردد.
اصول کاشت و پرورش کاکتوس
خاک: خاک مناسب برای کاشت کاکتوس باید زهکش کافی را داشته باشد. بهترین خاک پیشنهادی برای کاشت کاکتوس 70 درصد ماسه شسته شده که عاری از خاک باشد، 15 درصد پیت ماس و 15 درصد ورمی کمپوست.
آبیاری: یکی از اصول مهم و حیاتی در نگهداری کاکتوس‌ها آبیاری است. نیاز آبی در همه کاکتوس‌ها یکسان نیست و این نیاز به عوامل دیگری چون ؛ شدت نور، دمای محیط و میزان رطوبت بستگی دارد.
نور: یکی از مشکلات رایج در نگهداری از کاکتوس‌ها در منزل و محیط آپارتمان کمبود نور است. کاکتوس‌ها روزانه به دو تا 5 ساعت نور مستقیم یا فیلتر شده آفتاب نیاز دارند.
دما: کاکتوس‌ها نسبت به تغییر دمایی شدید مقاوم هستند؛ اما دمای زیر 5 درجه یا بالای 45 درجه موجب مرگ گیاه خواهد شد. میزان تحمل دمایی به نوع کاکتوس، شرایط محیطی و اندازه گیاه بستگی دارد.
تعویض گلدان: گلدان کاکتوس‌ها نباید زیاد بزرگ باشد. کاکتوس‌ها در گلدانهای کوچک رشد بهتری خواهند داشت. برای کاشت کاکتوس‌ها لازم است از گلدانهای سفالی استفاده کنید. بهترین زمان برای تعویض گلدان، قبل از فصل رشد گیاه، یعنی اوایل بهار است.
گل کاکتوس
گل‌های کاکتوس بر خلاف ظاهر گاها وحشی گیاه، بسیار ظریف، متقارن، خشبو و زیبا است. گل‌های کاکتوس، بسته به نوع آن در رنگ‌های سفید، زرد، قرمز، صورتی، و نارنجی متغیر است.
برای گاهی کاکتوس در فصل بهار، باید در طول زمستان، آبیاری گیاه را به حداقل برسانید و اجازه دهید خاک گلدان کاملا خشک شود؛ البته گلدهی کاکتوس‌ها به سن و اندازه گیاه بستگی دارد.
سه گروه از انواع کاکتوس
پرسکیه : (Pereskieae ) دوجنس یا سرده Pereskia و Maihuenia را شامل می‌شود. گیاهان این تبار ساقه‌های چوبی دارند. برگ‌های آنها پهن و مقاوم‌اند. آئورول‌های خاردار سطح آنها را پوشانده است گل‌های آویزان و میوه گوشتی دارند.
اوپانسیه : ( Opuntiea ) این گروه جنس‌های Opuntia ، Pereskiopsis ، Pterocactus ، Quiabentia و Tacinga را شامل می‌شود. انواع کاکتوس‌های این سرده‌ها گوشتی و شاخه‌دار هستند. آئورول‌های این گیاهان می‌توانند خاردار یا بدون خار باشند اما در هر حالتی کرک وموهای ریز دارند. برگ‌های آنها صاف و استوانه‌ای است و خارهایشان نیز صاف است. در ضمن میوه‌های انواع کاکتوس‌های این دسته دانه دارند.
کاکتوئیدا : ( Cactoidea ) حدوداٌ 100 سرده یا جنس را شامل می‌شود. در واقع غالب جنس‌های کاکتوس در این تبار است.
مشهورترین نوع کاکتوس‌های خانگی
کاکتوس صخره‌ای
کاکتوس صخره‌ای شباهت به صخره موجب شده که با نام کاکتوس صخره‌ای شناخته شود. این گیاه یکی از مشهورترین نوع کاکتوس‌ها است که با نام‌های سرئوس پرویانوس، کاکتوس حصاری، سیبی و ملکه شب نیز شناخته می‌شود. تنه‌ی کاکتوس صخره‌ای تنومند و قطور است و کاملا به تخته سنگ و صخره شباهت دارد.
کاکتوس صخره‌ای گزینه‌ی ایده آلی برای ایجاد محیطی متفاوت و استثنایی است و برای افرادی که به دنبال انواع کاکتوس و گیاهان منحصر به فرد می‌گردند، بهترین انتخاب است.
کاکتوس خورشیدی
کاکتوس خورشیدی یا آئونیوم خورشیدی یکی از انواع کاکتوس جذب کننده امواج مضر است و به همین جهت نگهداری از آن در مجاورت وای‌فای به کاهش انرژی منفی محیط کمک شایانی می‌کند.
کاکتوس خورشیدی همانند سایر ساکولنت‌ها برگ‌هایی ضخیم و گوشتی دارد که مانند گلبرگ‌های گل رز مرتب و آراسته در کنار هم چیده شده‌اند. این گیاه به گرما و سرمای شدید و رطوبت فراوان حساس است.
کاکتوس اچینو
کاکتوس اچینو گیاهی کروی است که با خارهای بلند و فراوان پوشیده شده است.
دیگر نام‌های این گیاه عبارتند از : کاکتوس بشکه‌ای، کاکتوس توپی، کاکتوس صندلی مادرزن و کاکتوس بشکه‌ای طلایی!
کاکتوس اچینو عاشق نور و گرما است. آن را در گرمترین جای اتاق منزل خود قرار دهید. دمای زیر 5 درجه کاکتوس اچینو را نابود می‌کند. محیط خشک برای پرورش کاکتوس اچینو مناسب‌تر است.
کاکتوس اپونتیا یا ( کاکتوس خرگوشی)
کاکتوس اپونتیا دو بالشتک دارد که به شکل گوش خرگوش است. این بالشتک‌ها پوشیده از تیغ‌های قهوه‌ای رنگ هستند.
زیستگاه این گیاه کشور مکزیک است. این گیاه اگر در تابستان، به اندازه کافی در معرض نور قرار گیرد، گل‌های سفید و میوه‌هی بنفش رنگی را خواهد داد.
کاکتوس مامیلاریا هانیانا (کاکتوس بانوی پیر)
کاکتوس بانوی پیر نوعی کاکتوس خاردار در خانواده مامیلاریا است که 250 نوع دارد. این گیاه پر تیغ و پرز و در بهار، گل‌های کوچک صورتی یا بنفش رنگ می‌دهد. خاک این گیاه باید از خاک گلدان و شن باشد و یک هفته در بین به آن آب داده شود.
کاکتوس آروجادوا تئونیسنیانا
کاکتوس تئونیسنیا از خانواده کاکتوس آروجادوا است و با ظاهر بلند و کشیده‌ی خود شناخته می‌شود. این کاکتوس جزء انواع کاکتوس دراز است.
گل‌های اینکاکتوس نیز به رنگ صورتی و ژله‌ای یا آبنبات مانند استو پس از یک یا دو روز سیاه شده و می‌افتد. این گیاه برای رشد مناسب به آفتاب مستقیم نیاز دارد و در مناطق سایه و بدون نور رشد کافی نخواهد داشت.