اقتصاد۲۴- سرزدن به سامانه سازمان هدفمندی یارانه‌ها بسیاری از ایرانی‌ها را پولدار کرد! ایرانی‌هایی که برخلاف انتظارشان در دهک دهم درآمدی یعنی پولدارترین قشر دسته‌بندی شده‌اند و حالا با اصطلاحاتی مانند «لاکچری پایین‌شهری» با این موضوع شوخی می‌کنند. از آن سمت تعدادی از فعالان رسانه‌ای طرفدار دولت رئیسی مدعی شدند که مردم ایران تظاهر به فقر و نداری می‌کنند و کافی است که کشور یکی، دو روز تعطیل شود تا سیل مسافران شمال و خارج از کشور راه بیفتد. این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که آمارهای رسمی نشان می‌دهد غالب مردم ایران در توصیف وضعیت مالی خود صادق هستند.
وضع درآمد ایرانی‌ها چطور است؟
گزارش‌های آماری نشان می‌دهد که بسیاری از مردم ایران از نظر درآمد و هزینه‌های زندگی زیر فشار هستند. بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، میانگین درآمد ماهانه ایرانی‌ها در سال ۹۹ حدود شش میلیون و ۲۲۲ هزار تومان بوده و با احتساب هزینه ماهانه حدود پنج میلیون و ۲۸۹ هزار تومانی آن سال، هر شهروند طبقه متوسط ایران سالانه کمتر از ۱۰ میلیون تومان پس‌انداز داشته است.
میانگین قیمت دلار در سال ۹۹ حدود ۲۲ هزار و ۳۰۰ تومان بود و میانگین درآمد ماهانه مردم ایران در آن سال حدود ۲۸۰ دلار می‌شود. در واقع میانگین درآمد مردم ایران نه تنها از حداقل حقوق کشورهایی مانند امارات، عربستان و ترکیه بسیار پایین‌تر است که از حداقل حقوق کشورهای کوچکی مانند جمهوری آذربایجان و عمان هم کمتر به شمار می‌آید.
بر اساس گزارش مؤسسه تریدینگ اکونومیکس حداقل حقوق در عمان ۳۲۵ دلار و در جمهوری آذربایجان ۳۰۰ دلار است.
در واقع باید گفت میانگین درآمد مردم ایران تقریبا مشابه طبقه متوسط پاکستان است.
۶۰ درصد ایرانی‌ها کم‌درآمد هستند
گزارش‌های وزارت کار هم نشان می‌دهد که حدود ۶۰ درصد مردم ایران درآمد کافی و شغل مناسب ندارند.
آخرین گزارش مرکز آمار حاکی از آن است که حدود ۲۳ میلیون و ۵۰۰ هزار ایرانی شاغل هستند که از این میان حدود ۹.۷ میلیون نفر به مشاغل کم‌درآمد اشتغال دارند و ۴.۵ میلیون نفر هم شغل غیررسمی بدون بیمه دارند.
حجت‌الله عبدالملکی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی روز سه‌شنبه ۱۱ آبان در یک گفت‌وگوی خبری به صداوسیما اعلام کرد که از جمعیت شاغل کشور در حال حاضر ۹.۷ میلیون نفر با اشتغال کم‌درآمد روبه‌رو هستند و ۴.۵ میلیون نفر اشتغال غیررسمی بدون بیمه دارند. به این ترتیب حدود ۱۴ میلیون و ۲۰۰ هزار شاغل ایرانی با درآمد کم و بدون بیمه کار می‌کنند.
اگر بخواهیم درصدی بگوییم باید گفت که بالغ بر ۶۰ درصد شاغلان ایرانی کم‌درآمد هستند.
از هر ۵ شاغل ایرانی یکی مسافرکش است
به جز سطح درآمد، ترکیب مشاغل مردم ایران هم حاوی حقایق زیادی است. گزارش‌های آماری نشان می‌دهد که بخش زیادی از مردم ایران راننده تاکسی، مغازه‌دار و شاگرد مغازه، کشاورز و کارمند هستند.
نبود شغل مناسب در ایران باعث شده گرایش مردم به مسافرکشی و مغازه‌داری خارج از ظرفیت بازار باشد.
اوبر که به عنوان نخسین شرکت تاکسی‌های اینترنتی در جهان محسوب می‌شود در حال حاضر در بیش از ۶۵ کشور به کاربران سرویس می‌دهد. آمارهای مربوط به سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهند اوبر در سراسر جهان حدود سه میلیون و ۹ هزار راننده دارد. این در حالی است که تعداد راننده‌های اسنپ در ایران به سه میلیون و ۴۰۰ هزار نفر و تعداد رانندگان تپسی به یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر می‌رسد. در مجموع تعداد رانندگان اسنپ و تپسی حدود چهار میلیون و ۸۰۰ هزار نفر است. اگر جمعیت حدود ۳۰۰ هزار نفری رانندگان تاکسی و مسافرکش‌های شخصی را به این ارقام اضافه کنیم، در واقع چیزی حدود یک‌پنجم شاغلان ایران راننده تاکسی هستند. این به آن معناست که از هر پنج شاغل ایرانی یکی راننده تاکسی است!
بر اساس گزارش مرکز آمار در سال ۹۹ جمعیت کشاورزان هم حدود چهار میلیون نفر است. همچنین آخرین آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که حدود دو میلیون و ۳۰۰ هزار واحد صنفی در ایران وجود دارد که اگر برای هر واحد صنفی یک شاگرد در نظر بگیریم، جمعیتی بالغ بر ۴.۵ میلیون ایرانی مغازه‌دار و شاگرد مغازه هستند.
جمعیت کارمندان در ایران هم قابل توجه است. بر اساس اعلام پایگاه اطلاع‌رسانی دولت در سال ۹۸، دولت ایران حدود دو میلیون و ۳۸۰ هزار کارمند دارد. البته تعداد دقیق کارمندان شهرداری‌های کشور و نیروهای مسلح مشخص نیست.
درآمد معلمان و کارمندان چقدر است؟
درباره وضعیت درآمدی کارمندان و معلمان هم آذر ماه سال گذشته ایلنا با استناد به اطلاعات سامانه ثبت حقوق و مزایا گزارشی درباره سطح دستمزد این افراد منتشر کرد.
بر اساس اعلام سازمان اداری و استخدامی کشور حداقل حقوق ماهانه کارمندان دولت از سه میلیون و ۲۵۰ هزار تومان شروع می‌شود و تا ۲۰۰ میلیون تومان در ماه می‌رسد! که البته طبق این گزارش تعداد کارمندان دولت که حقوق کلان می‌گیرند بسیار کم است و نسبت یک به ۶۰ دارد.
بر اساس این گزارش حقوق معلمان با سابقه کار بالای ۱۵ سال حداکثر به هشت میلیون و ۸۰۰ هزار تومان می‌رسد و معلمان با سابقه کار زیاد وجود دارند که دریافتی ماهانه آنها حدود شش میلیون تومان است.
میانگین حقوق کارمندان قوه قضائیه هم حدود هفت میلیون و ۹۰۰ هزار تومان و میانگین حقوق کارمندان دستگاه‌های اجرائی حدود هفت میلیون و ۸۰۰ هزار تومان قید شده است.
البته کارمندان مجلس و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها بیشترین میانگین حقوق را دارند. بر اساس این گزارش میانگین حقوق کارمندان قوه مقننه حدود ۱۷ میلیون و ۱۵۰ هزار تومان و میانگین حقوق اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها حدود ۱۹ میلیون و ۲۴۲ هزار تومان است.
زندگی یک‌چهارم ایرانی‌ها در زاغه‌ها و سکونتگاه‌های غیررسمی
نگاهی به وضعیت دارایی‌های عمده مردم ایران از جمله مسکن و وسیله نقلیه هم حاوی واقعیات قابل توجهی است.
چیزی حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد مردم ایران مستأجر هستند و حدود ۲۰ میلیون نفر زاغه‌نشین و بدمسکن به شمار می‌آیند. در واقع حدود ۲۵ درصد یا معادل یک‌چهارم ایرانی‌ها زاغه‌نشین و بدمسکن هستند.
آخرین سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار ایران در سال ۹۵ حاکی از آن است که ۳۰.۷ درصد خانواده‌های ایرانی مستأجر هستند و این نسبت مدام در حال افزایش بوده است. نرخ اجاره‌نشینی در سال ۶۵ حدود ۱۸ درصد بوده است. در این میان تهران مستأجرنشین‌ترین استان ایران است و بیشتر از نیمی از تهرانی‌ها اجاره‌نشین هستند. همچنین حدود یک‌سوم تهرانی‌ها در زاغه‌ها و سکونتگاه‌های غیررسمی زندگی می‌کنند.
مسعود شفیعی، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران، مهر پارسال اعلام کرد که ۳۱ درصد مردم تهران در سکونتگاه‌های غیررسمی، مناطق حاشیه‌ای شهرها و بافت‌های ناکارآمد زندگی می‌کنند. مجتبی یوسفی، عضو کمیسیون عمران مجلس هم سال گذشته به اینا گفت که ۶.۵ میلیون خانواده از ۲۵ میلیون خانواده ایرانی مستأجر و ۲۰ میلیون نفر حاشیه‌نشین هستند.
اسماعیل حسین‌زهی، دیگر عضو کمیسیون عمران مجلس هم به مشرق‌نیوز گفته است که ۴۰ درصد خانواده‌های ایرانی مستأجر هستند. اعضای کمیسیون عمران مجلس و شورای عالی مسکن می‌گویند که سهم اجاره از سبد هزینه خانوار به ۵۰ تا ۶۰ درصد رسیده و گاهی خانواده‌های تهرانی ناچار هستند حدود ۷۰ درصد درآمد خود را برای اجاره‌خانه بپردازند.
حدود نیمی از ایرانی‌ها خودرو ندارند
مرور آمار دسترسی مردم به خودرو و وسیله نقلیه نشان می‌دهد که نه تنها حدود نیمی از مردم خودروی شخصی ندارند که در بازه زمانی سه‌ساله ۹۷ تا ۹۹ مردم به فروش وسایل نقلیه خود روی آورده‌اند.
آخرین گزارش مرکز آمار ایران در سال ۹۹ نشان می‌دهد که حدود نیمی از ایرانی‌ها خودروی شخصی ندارند. بر اساس این گزارش حدود ۵۳.۱ درصد مردم ایران اتومبیل شخصی دارند.
بر اساس گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت بیشتر مالکان خودرو، پراید و سپس پژو ۲۰۶ و ۴۰۵ دارند.
مردم به فروش وسیله نقلیه روی آورده‌اند
در سه سال ۹۷ تا ۹۹ مردم به فروش وسایل نقلیه خود روی آورده‌اند. گزارش‌های مرکز آمار از سال ۹۷ تا سال ۹۹ نشان می‌دهد که شمار مالکان خودروی شخصی، موتور و دوچرخه رو به کاهش بوده که احتمالا نشان می‌دهد مردم در این سال‌ها به فروش وسیله نقلیه خود و هزینه‌کردن آن در بخش‌های دیگر زندگی‌شان اقدام کرده‌اند.
بر اساس این گزارش‌ها درصد مالکیت خودروی شخصی از ۵۳.۲ درصد در سال ۹۷ به ۵۳.۱ درصد در سال ۹۹ کاهش یافته است. همچنین درصد دارندگان موتورسیکلت در سال ۹۷ حدود ۱۴.۱ درصد بوده که در سال ۹۹ به ۱۲.۷ درصد رسیده است و درصد مالکان دوچرخه از ۱۱.۷ درصد در سال ۹۷ به ۱۰ درصد در سال ۹۹ رسیده است.
به عبارتی در سه سال مالکیت وسایل نقلیه در ایران اعم از خودروی شخصی، موتورسیکلت و دوچرخه هم‌زمان کاهش یافته است.