اقتصاد۲۴- برای ایران که این روز‌ها بار دیگر در آستانه محکوم شدن در قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارد، هیچ‌چیز نمی‌تواند مانند یادآوری مسیر‌های گذشته و سختی‌هایی که در مسیر مقابله با اجماع بین‌المللی علیه تهران بر سر راه بود، دردناک باشد. تهران که از تجربه دوباره این مسیر بیمناک است، هشدار داده «بانیان قطعنامه ضدایرانی» مسوول همه عواقب تصویب این قطعنامه خواهند بود. در طرف مقابل نشانه‌ای از عقب‌نشینی، اما دیده نمی‌شود. نشست شورای حکام روز دوشنبه در شرایطی آغاز شد که همزمان با تداوم بن‌بست نسبی در گفتگو‌های هسته‌ای و «سخت‌تر شدن احیای برجام»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد تهران توضیحات فنی معتبری درباره «یافته‌های آژانس در سه مکان اعلام نشده» ارایه نکرده است.
رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ظهر روز دوشنبه در وین، در سخنرانی آغازین خود در شورای حکام به ارایه توضیحاتی درخصوص گزارش این نهاد در موضوع ایران پرداخت. گروسی به شورای حکام گفت که از ۵ اسفند ۱۳۹۹ و تحت تاثیر تصمیم ایران برای کنار گذاشتن بخشی از تعهدات برجامی به ویژه اجرای پروتکل الحاقی، فعالیت‌های آژانس به‌طور جدی تحت تاثیر قرار گرفته است. او همچنین با اشاره به بیانیه مشترکی که در سفرش به تهران صادر شد، تاکید کرد «تهران در رابطه با یافته‌های آژانس در سه مکان اعلام نشده توضیحات معتبر فنی ارایه نکرده است.» به گفته او، تهران همچنین آژانس را مطلع نکرده مواد هسته‌ای یا تجهیزات آلوده به مواد هسته‌ای که در سال ۲۰۱۸ از تورقوزآباد منتقل شده‌اند، در کدام تاسیسات قرار دارند. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خطاب به اعضای شورای حکام گفت: «تا زمانی که ایران از لحاظ فنی توضیحات معتبری برای وجود ذرات اورانیوم با منشا انسانی در تورقوزآباد، ورامین و مریوان ارایه نکند و آژانس را از همه مکان‌های فعلی نگهداری از مواد هسته‌ای /یا تجهیزات آلوده به مواد هسته‌ای مطلع نکند، آژانس قادر به تایید کامل فعالیت‌های ایران ذیل موافقتنامه جامع پادمان نخواهد بود و در نتیجه مسائل پادمانی مربوط به این سه مکان، همچنان پابرجا هستند.»
بیشتر بخوانید: ایران در دوراهی دو میز، مذاکرات یا شورای امنیت!
او در انتهای صحبت‌های خود درباره ایران تاکید کرد، آژانس برای اینکه بتواند در جایگاه تایید صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران باقی بماند، آماده همکاری دوباره و بدون تاخیر با ایران است. این اظهارات در شرایطی مطرح شد که انتظار می‌رود امروز سه‌شنبه یا فردا چهارشنبه، کشور‌های ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان قطعنامه‌ای علیه ایران به شورای حکام ارایه کنند که در صورت موافقت اکثریت اعضا به تصویب خواهد رسید و به دومین قطعنامه شورای حکام علیه ایران از زمان امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ بدل خواهد شد. تهران گزارش اخیر آژانس و اقدام ایالات متحده و تروییکای اروپایی درخصوص ارایه پیش‌نویس قطعنامه‌ای درباره ایران را «بر‌خلاف دیپلماسی» و «غیرسازنده» می‌داند و می‌گوید همچنان از «توافق خوب» استقبال می‌کند. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز بعد از ظهر روز دوشنبه -پس از صحبت‌های رافائل گروسی در آغاز نشست شورای حکام- در گفتگو با صداوسیما ضمن تاکید بر اینکه تهران گزارش آژانس و تلاش امریکا و تروییکای اروپایی برای صدور قطعنامه را قبول ندارد اعلام کرد: «ما این قطعنامه را نه‌تن‌ها سازنده نمی‌دانیم بلکه برداشت ما این است که هم در مسیر همکاری‌های ما با آژانس و هم در مذاکرات اثرات منفی خواهد داشت.
بانیان این قطعنامه باید بدانند هرقدر هم این قطعنامه را شکلی معرفی کنند، از نظر ایران مردود است و از همه اعضای شورای حکام خواسته‌ایم تا مراقب نیات رژیم صهیونیستی و بانیان قطعنامه باشند و به آن رای منفی دهند تا پنجره‌ای را که جمهوری اسلامی ایران برای دیپلماسی ایجاد کرده، باز بماند.» خطیب‌زاده درباره گزارش گروسی هم اضافه کرد که «متاسفانه مدیرکل آژانس گزارشی را به صو رت شتاب‌زده ارایه کرده است که پیش از اینکه منتشر کند در پارلمان اروپا همین موارد را قبلا یک‌بار دیگر گفته بود و همان موقع نیز ایران موضع گرفت و اعلام کرد که با توجه به اینکه هنوز دور سوم رایزنی‌ها بین ایران و آژانس انجام نشده، جمع‌بندی مدیرکل در پارلمان اروپا به گونه‌ای است که انگار از قبل تصمیمی گرفته شده که گزارش آژانس جهت‌گیری و موضع‌گیری خاصی را داشته باشد.» خبرگزاری رویترز که عنوان می‌کند پیش‌نویس قطعنامه ارایه شده علیه ایران را رویت کرده، می‌نویسد در متن پیش‌نویس این قطعنامه آمده که شورای حکام آژانس از ایران «می‌خواهد» تا فورا به تعهدات قانونی خود عمل کند و سریعا پیشنهاد مدیرکل این نهاد درباره شفافیت و حل تمامی مسائل باقی مانده را بپذیرد.
گروسی: تکلیف اختلافات پادمانی با ایران باید روشن شود
رافائل گروسی، بعد از ظهر روز دوشنبه در نشست خبری با خبرنگاران در وین نیز به سوالاتی درخصوص ایران و سفر اخیر خود به اسراییل پاسخ داد. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز جمعه در سفر به اسراییل با نفتالی بنت، نخست‌وزیر این رژیم دیدار کرد. او در پاسخ به سوال خبرنگاری درخصوص اینکه سفر اخیر وی به فلسطین اشغالی در آستانه جلسه شورای حکام، حامل چه پیامی بوده است، گفت: «قطعا این سفر حامل هیچ پیامی نبوده و من هر آنچه را که باید انجام می‌دهم.» گروسی درباره سفر چند ماه پیش خود به ایران و بیانیه مشترکی که در این سفر صادر شد نیز اظهار کرد: «ما باید این مساله را به رسمیت بشناسیم که به نتیجه دلخواه دست پیدا نکردیم و فکر می‌کنم که گزارش من کاملا با عکس روشن و واضح بود. من تلاش کردم که در گزارش شفافیت داشته باشم و کاملا واضح و مشخص است که به چه دلیل ما معتقدیم که آنچه که به ما گفته شد، از نظر فنی معتبر نبوده و اطلاعات موردنظر ارایه نشده است.» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پاسخ به سوالی مربوط به اینکه آیا صدور قطعنامه علیه ایران می‌تواند به حل موضوعات باقیمانده میان ایران و آژانس کمک کند یا خیر، گفت: «ما باید به همکاری با ایران ادامه دهیم، اما آنچه که ما از آن‌ها (ایران) دریافت کردیم، کافی نبوده و به همین دلیل ما نمی‌توانیم رو به جلو برویم.» گروسی سپس ادامه داد: «بنابراین فکر می‌کنم به نفع ایران باشد که این موضوعات باقیمانده و غیرشفاف را برطرف کنند تا بتوان به مسیر ادامه داد و به غیر از این راه دیگری برای صداقت وجود ندارد.»
بیشتر بخوانید: ریل‌گذاری برای فعال سازی ماشه آغاز شده است؟
محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران روز دوشنبه به اظهارات گروسی واکنش نشان داد و اعلام کرد: «پاسخ‌هایی را که تاکنون درباره سوال‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارایه داده‌ایم، دقیق بوده است.» او همچنین گفت: «اراده جدی نزد مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای قانع‌کننده توصیف کردن جواب‌های ایران وجود ندارد.» به گفته اسلامی، قطعنامه‌ای که برخی در تلاش برای مطرح کردن آن در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارند، وضعیت جدیدی را ایجاد نخواهد کرد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید نفوذ سیاسی در درون خود را متوقف کرده و به قوانین خود پایبند باشد. او تاکید کرد: «تصمیم برای غنی‌سازی ۹۰ درصد وابسته به مقام‌های مربوطه می‌شود و ما تصمیم برای غنی‌سازی اورانیوم را با هدف اقدامات تحریک آمیز اتخاذ نمی‌کنیم.»
مکان‌ها و ادعا‌ها
در صحبت‌های مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در نشست شورای حکام و در نشست خبری از سه مکان اعلام نشده صحبت به میان آمد. در گزارش انستیتو علم و امنیت بین‌المللی از «گزارش پادمانی آژانس درباره ایران در ماه مه» علاوه بر این سه مکان، از یک مکان دیگر نیز صحبت شده است.
در متن این گزارش ادعایی درباره مکان‌ها آمده است:
تورقوزآباد: آژانس در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد یک انبار در فضای باز در منطقه تورقوزآباد تهران وجود دارد که اقلامی را که گفته می‌شود حاوی مواد هسته‌ای یا تجهیزات آلوده به مواد هسته‌ای بودند در آن نگهداری می‌شود. تصاویر ماهواره‌های تجاری جابه‌جایی و انتقال این کانتینر‌ها را تایید می‌کند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در فوریه ۲۰۱۹ درخواست دسترسی به سایت و اقدام به نمونه‌برداری زیست محیطی کرد. طی این نمونه‌برداری وجود ذرات اورانیوم که با دخالت انسانی تولید شده شناسایی شد. گزارش سپتامبر ۲۰۲۱ آژانس همچنین شامل جزییات بیشتری در مورد کانتینر‌هایی بود که زمانی در سایت حضور داشتند و بیان می‌کرد که نشانه‌هایی وجود دارد که «کانتینر‌هایی که در این مکان ذخیره شده بودند حاوی مواد هسته‌ای و/یا تجهیزاتی بودند که به‌شدت توسط مواد هسته‌ای آلوده شده بودند. لویزان - شیان: در گزارش انستیتو علم و امنیت بین‌المللی به نقل از آژانس ادعا شده است که در منطقه لویزان - شیان استفاده از فلز اورانیوم و وجود دیسک فلزی اورانیوم مشاهده شده که مربوط به سال ۲۰۰۳ بوده است. به نظر می‌رسد موضوع این سایت حل شده که در صحبت‌های مدیرکل به آن اشاره نشده است.
ورامین: سومین مکان جایی در اطراف تهران و منطقه ورامین قرار دارد که از آن با عنوان نیروگاه تهران یاد می‌شود. ادعا شده تحقیقاتی درباره چرخه کامل سوخت در این مکان پیش از ۲۰۰۳ انجام شده است. در این نوشته آمده است که سایت ورامین یک مرکز آزمایشی اعلام نشده برای فرآوری و آسیاب سنگ معدن اورانیوم و تبدیل به اکسید اورانیوم بود و احتمالا در مقیاس آزمایشگاهی به UF۴ و UF۶ بود که بین سال‌های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۳ استفاده می‌شد.
مریوان: سایت مریوان در منطقه‌ای نزدیک آباده چهارمین مکانی است که از آن نام برده می‌شود. براساس ادعای این گزارش، پیش از سال ۲۰۰۳ از آن به عنوان انبار مواد هسته‌ای استفاده می‌شد.
دوگانه سیاست و مسائل فنی
حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل هسته‌ای درباره گزارش و صحبت‌های اخیر رافائل گروسی به «اعتماد» می‌گوید: «ما با یک دوگانه‌ای روبه‌رو هستیم که ظاهر حقوقی و فنی دارد و از ایران می‌خواهد در چارچوب NPT درباره تاسیسات مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای شفاف‌سازی کند. ایران هم طی ۲۳ سال گذشته بیشترین همکاری‌ها را با آژانس داشته و نظارت بی‌سابقه‌ای روی فعالیت‌های ایران وجود داشته که از نظر ساعات بازرسی و تجهیزات مورد استفاده بی‌سابقه است. ظاهر قضیه حقوقی است با این حال برخی مسائل شائبه سیاسی بودن را تقویت می‌کند.»
بیشتر بخوانید: برگزاری نشست شورای حکام درباره ایران
به گفته او، موضوع برای بیش از ۱۸ سال قبل است و از سوی دیگر ذرات اورانیوم یافت شده زیر ۵درصد بوده در نتیجه جای نگرانی در شرایط امروز با این همه بازرسی برای هیچ کسی وجود ندارد. بهشتی‌پور می‌افزاید: «مکان‌های ادعا شده در حال حاضر فعالیتی ندارند و آژانس امروز این را تایید می‌کند. وقتی از این ابعاد به مساله نگاه می‌کنیم، جای شک وجود دارد که آیا آژانس دنبال راه‌حل حقوقی است یا کار سیاسی می‌کند.» این کارشناس مسائل هسته‌ای می‌گوید: «وقتی آمد و رفت‌های گروسی به اسراییل را می‌بینیم که سه روز پیش از نشست شورای حکام به تل‌آویو می‌رود و با بنت که به ایران اتهام دروغین جاسوسی از آژانس را می‌زند دیدار می‌کند و زرادخانه هسته‌ای دارد، چنین به نظر می‌رسد که او برای هماهنگی به اسراییل رفته است. از سال ۲۰۲۰، او مرتب فعالیت‌هایش را با طرف اسراییلی هماهنگ کرده و این نقض بی‌طرفی مدیرکل است.» بهشتی‌پور ضمن تاکید بر اینکه ماجرا بیشتر سیاسی به نظر می‌رسد به مسوولان ایرانی نیز توصیه می‌کند با تدبیر مساله را تحت هر شرایطی با آژانس حل کند و اجازه ندهد مستندسازی اتهامات علیه ایران کامل شود. به گفته او، هر قطعنامه علیه ایران عملا مستندسازی ادعا‌ها علیه ایران است و باید جلوی این روند گرفته شود.
منبع: اعتماد