اقتصاد24 – یک بار گفته شد: «خزانه خالی است» و به سرعت تکذیب شد. وزیر اقتصاد دولت یازدهم در همان زمان عنوان کرد که «خزانه خالی نیست اما تعهدات دولت بیشتر از آن است.» اما از همان زمان بود که بارها صحبت از ته کشیدن دیگی شد که دولت قبل کفگیر خود را به ته آن زده بود.
همین هم عاملی شد برای زیرذره‌بین گذاشتن دولت یازدهم. برداشت از خزانه به منزله یک میوه ممنوعه بود که دولت تنها زمانی از آن صحبت می‌کرد که پای یارانه‌ها یا مسائل مهم دیگری وسط بود. اما از اردیبهشت امسال، دولت آمار کل برداشت از خزانه را در یک سایت منتشر کرد. آنطور که آمارهای این سایت و تاریخ‌های مربوط به آن نشان می‌دهد، برداشت از خزانه در هر تاریخی قابل ردیابی است.
برخی از عناوینی که در جداول این سایت آمده، مربوط به بودجه سازمان‌های مختلف است که در مقاطع مختلف، برداشت شده و به نوعی بودجه وعده داده‌ای که محقق شده را نشان می‌دهد. اما در برخی موارد نیز عناوین دیگری برای آن قید شده است.
در میان این ارقام، یک عدد 88 میلیارد تومانی به نام بانک مرکزی ایران به ثبت رسیده است. یعنی طبق این آمار، بانک مرکزی در تاریخ 5 آذر امسال بیش از 88 میلیارد تومان از خزانه برداشت کرده است. برداشت از خزانه آن هم توسط بانک مرکزی با توجه به احتمال چاپ پول و آثار تورمی که می‌تواند داشته باشد، بیشتر از قبل اهمیت این عدد را روشن می‌کند. اما ماجرا چیست؟
حکایت بودجه 112 هزار میلیارد تومانی
دولت هر ساله و در بودجه سالانه خود، بخشی را با عنوان «کمک به هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر و ضروری» قرار می‌دهد. این مساله با توجه به نوساناتی که نرخ ارز و تحریم‌هایی که هر بار، تب و تاب این نوسانات را تشدید می‌کند، در نظر گرفته می‌شود. در حقیقت دولت با این کار دست خود را برای مواقعی باز می‌گذارد که بودجه یکی از پروژه‌های مهم مانند یارانه نقدی یا پروژه‌های عمرانی – و یا هر چیزی که خود دولت تشخیص دهد- با کسری بودجه مواجه می‌شود. شاهد آن هم صحبتی است که اخیرا رئیس جمهور در خصوص برداشت از خزانه برای پرداخت بخشی از بدهی مالباختگان موسسات مالی و اعتباری داشته و عنوان کرده بود که دولت ناچار شد ۳۰ هزار میلیارد تومان از خزانه به مالباختگان موسسات مالی و اعتباری پرداخت کند.
آنطور که بودجه سال 97 نشان می‌دهد، این جدول که تحت عنوان «جدول شماره 9» آمده و رقمی در حدود 112 هزار میلیارد تومان را برای «کمک به هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر و ضروری» پیش‌بینی کرده است. به نظر می‌رسد که برداشت 88 میلیارد تومانی آذرماه بانک مرکزی نیز جزئی از همین بند باشد.
اهمیت چنین بندی از آنجایی است که تاکنون بسیاری از نمایندگان مجلس به لزوم وجود آن در بودجه تاکید کرده‌اند. پیش از این، حسین فرهنگی عضو کمیسیون صنایع مجلس نیز عنوان کرده بود که با توجه به شرایط دولت و تحریم‌هایی که ایران با آن روبروست، نمی‌توان «کمک به هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر» را کم یا در آن صرفه‌جویی کرد.
پیش از این نیز، نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه گفته بود که دولت پنج بسته و ۱۲ برنامه معیشتی برای عبور از شرایط نابسامان اقتصادی با ۳۰ هزار میلیارد تومان بودجه تهیه کرده که در جلسه‌ای باید به صورت مفصل به اطلاع نمایندگان برسد.
بودجه‌ای که ممکن است به خطا برود
اما چیزی که در این میان باید به آن توجه کرد، تفاوت اندکی است که عنوان قید شده در بودجه و عنوان برداشتی بانک مرکزی با یکدیگر دارند؛ «کمک به هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر و ضروری» و «سایر هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر».
توجه به این مساله از آنجایی اهمیت دارد که دولت پیش از این تلاش کرده بود تا بودجه نهادهای خاص را زیرنظر کمیته‌ای به سرپرستی وزارت ارشاد قرار دهد و بخشی از آن را حذف کند که به نظر می‌رسد در آن هم موفق بود؛ یک تلاش برای کم کردن هزینه‌های اضافی.
اما توجه به چنین تفاوت‌هایی در لفظ و کلمات قید شده در جداول، نشان می‌دهد که هنوز هم احتمال استفاده غیرضروری از چنین بندی وجود دارد. با توجه به برداشتی که بانک مرکزی داشته و اهمیتی که پیش از این در خصوص برداشت‌های غیرضروری عنوان شد، به نظر می‌رسد که این بخش هم نیاز به نظارت صددرصدی دارد.