اقتصاد۲۴- کیمیا نجفی_ بدون شک برای همه پیش آمده که برای دریافت وام از این بانک به آن بانک مراجعه کنیم، در آخر هم با دست خالی بیخیال چند میلیون تومان می‌شویم و به دنبال راه دیگری برای حل مشکلمان می‌گردیم. اما در این میان اگر از وام‌های کلان و کم‌بهره با مهلت بازپرداخت ۴۰ساله و حتی بیشتر صحبت شود شاید در ابتدا شبیه به یک شوخی باشد، اما باید بدانیم این مسئله واقعی است البته نه برای من و شما!
پرداخت وام‌های ارزان قیمت با مهلت بازپرداخت طولانی داستان تازه‌ای نیست و با یک جستجو ساده در اینترنت می‌توان به راحتی تاریخچه افراد و نهاد‌هایی که از بانک‌ها وام‌ها کلان و ارزان قیمتی را گرفته‌اند و حتی ریالی از آن را پس نداده‌اند پیدا کرد؛ بنابراین شاید پرداختن به این مسئله تکرار مکررات به نظر برسد، اما وقتی پای جزئیات وام‌های ابربدهکاران بانکی به میان می‌آید آن موقع می‌بینیم که موضوع دریافت تسهیلات ارزان و اغلب بدون بازپرداخت هنوز هم عجیب و جالب توجه است.
اما و اگر‌های انتشار لیست ابربدهکاران بانکی
انتشار لیست ابربدهکاران بانکی از آن دست مسائلی بود که برای ایجاد شفافیت بار‌ها به آن تاکید شده است؛ بنابراین در این راستا بانک مرکزی فهرست بدهکاران کلان تسهیلات جاری و غیرجاری را به‌روز کرد. بانک مرکزی در اجرای تکلیف مقرر در جزء نخست از بند «د» ذیل تبصره (۱۶) قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور -مصوبه به شماره ۷۱۵/۱۱۴۵۰۴ مورخ ۲۹ اسفندماه سال ۱۴۰۰ مجلس شورای اسلامی- مبنی بر لزوم انتشار اطلاعات و جزییات مربوط به تسهیلات و تعهدات کلان و همچنین تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط، پرداختی توسط هر یک از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی در تارنمای بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران پس از تعیین مصادیق آن در شورای پول و اعتبار در پایان هر فصل، آمار تسهیلات و تعهدات کلان و تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط پرداختی توسط بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی را منتشر کرد.
بیشتر بخوانید: انتشار لیست جدید بدهکاران بانکی تا پایان تیر ماه
در این میان انتشار فهرست تسهیلات کلان و تعهدات کلان بانک‌ها و جزئیات آن توجه‌ها را به خود جلب کرده است. به عنوان مثال وجود نام بانک پاسارگاد و بانک کارآفرین در لیست بدهکاران بانک اقتصادنوین از جمله مسائلی بود که بسیار مورد توجه قرار گرفته است. از سوی دیگر مسئله تسهیلات ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد تومانی با بهره‌های ۴ تا ۱۲ درصد و بازپرداخت ۱۲ ماه تا ۵۰۰ ماه (حدود ۴۰ سال) بسیار عجیب بوده و حاکی از روند احتمالا غیرقانونی بانک‌ها در پرداخت تسهیلات است. البته این تمام ماجرا نیست، در مورد دیگری در این لیست وام‌های ۳۲ میلیارد تومانی با سود ۴ درصد و اقساط ۱۰ ساله و استراحت ۳ ساله را داریم که وام‌گیرنده حتی با این شرایط هم ریالی از وام خود را به بانک پرداخت نکرده است. یکی دیگر از نکات عجیب و غریب در لیست اعلام شده از ابربدهکاران بانکی مسئله وثیقه برای وام‌های کلان است. در این لیست در مقابل بخشی از وام‌های پرداخت شده جای وثیقه خالی گذاشته شده است. حالا مشخص نیست این جای خالی به معنای این است که وثیقه‌ای برای وام‌ها دریافت نشده و یا اینکه تعهدنامه‌ای از وام‌گیرنده دریافت شده است. این جای خالی وثیقه هم از آن دست مسائل پر ابهامی است که باید به طور کامل شفاف شود. البته این پرسش مطرح می‌شود که انتشار لیست ابربدهکاران و مشخص شدن همین جزئیات تا چه حد می‌تواند در ایجاد شفافیت موثر باشد؟
«علی سعدوندی»، کارشناس بانکی در پاسخ به این پرسش به اقتصاد ۲۴ گفت: انتشار لیست ابربدهکاران بانکی و افراد مرتبط با بانک‌ها که وام‌های کلان دریافت کرده‌اند بدون شک قدم مفیدی است، ولی باید در یک سلسله اقدامات این قدم هم برداشته می‌شد. به بیانی دیگر باید اقدامات تکمیلی انجام می‌شد تا افرادی که وام‌های کلان را دریافت کرده‌اند معوقات خود را به بانک‌ها باز گردانند و گزارش این فعالیت‌ها به مردم داده می‌شد. اما به نظر می‌رسد نه وزارت اقتصاد و دارایی و نه بانک مرکزی کوچک‌ترین برنامه‌ای برای احیای معوقات در دستور کار ندارند و در این شرایط با انتشار لیست بدهکاران فقط انگار ارقام وام‌ها به رخ مردمی کشیده شده است که نمی‌توانند وام‌های خرد و حتی ناچیز از بانک‌ها دریافت کنند. انگار به مردم می‌گویند ما وام‌های کلان را به برخی‌ها می‌دهیم که ریالی از آن باز نمی‌گردد و هیچ وثیقه معتبری برای آن‌ها نمی‌خواهیم، اما شما مردم معمولی قادر نیستید که از نظام بانکی وامی دریافت کنید.
وی افزود: با این نوع اطلاع‌رسانی، شفافیت نه تنها مفید نیست بلکه بسیار مضر بوده و قبح ماجرا ریخته شده است. اکنون در جامعه اینگونه مطرح شده است که افراد و یا گروه‌هایی می‌توانند به راحتی وام‌های دانه‌درشت دریافت کنند و هیچگاه وام‌ها بازگردانده نشوند. متاسفانه این اقدام در عمل به ضد خودش تبدیل شده است.
نظام بانکی باید به مردم جامعه سرویس بدهد
این کارشناس بانکی ادامه داد: در دنیا نظام بانکی به مردم سرویس می‌دهد و در خدمت مردم جامعه است؛ بنابراین هنگامی که تجار بزرگ می‌خواهند وامی دریافت کنند معمولا به بازار سرمایه مراجعه کرده و از طریق انتشار اوراق و انتشار سهام اقدام به جمع‌آوری منابع و وجوه می‌کنند. اما در ایران نظام بانکی ساخته شده است تا با حمایت و تضمین حاکمیت پول خلق کند و در اختیار ابرپولداران کشور قرار بدهد. البته بسیاری از افراد در ابتدا پولدار نبودند و از طریق همین رانت‌ها به جایگاه فعلی رسیده‌اند. اکنون فاصله معناداری بین استاندارد‌های بین‌المللی با آنچه که در کشور ما می‌گذرد وجود دارد. من معتقدم ایران نیاز به یک تحول اساسی در نظام بانکداری دارد.
وی افزود: کاملا واضح است که در دولت جدید، وزارت اقتصاد و بانک مرکزی بنای اصلاح نظام بانکداری را ندارند؛ بنابراین به اقدامات آرایشی همچون انتشار لیست ابربدهکاران بانکی روی آورده‌اند، البته همین انتشار هم با تلاش و فشار عده‌ای دلسوز بوده است؛ بنابراین نباید گمان کنیم که دولت قرار است اقدام جدی برای مقابله با وضعیت وخیم فساد و رانت و تبعیض در نظام بانکی داشته باشد.