اقتصاد۲۴- بایدن به همراه سالیوان کمی جلوتر در حال حرکت است که رئیس جمهور فرانسه قدم‌ها را برای رسیدن به وی تندتر کرده و خود را به کنار او می‌رساند و شروع به صحبت درباره می‌کند. ماکرون، رئیس جمهور فرانسه در حالی با همتای آمریکایی خود در حال صحبت است که نه آرامشی که دارد حقیقی می‌نماید و نه بی توجه‌ای که به نمایندگان و کارگزاران رسانه‌های حاضر در محل اجلاس گروه جی ۷ نشان می‌دهد، واقعی است.
ماکرون می‌داند که رسانه‌های جریان اصلی حرف‌های او را مخابره می‌کنند و پیامی که می‌دهد نیز واضح است، اروپا زمستان سختی را خواهد گذراند اگر لجبازی آمریکا هم چنان برای ادامه تحریم‌های ایران ادامه یابد، چرا که حاکم امارات خبر داده نه کشور خودش و نه عربستان توان تولید نفت بالاتر را ندارند.
مکرون خبر را در محوطه محل اجلاس جی ۷، در مقابل چشم ده‌ها رسانه به بایدن می‌دهد و حالا نه بایدن که اروپا نیز می‌داند وضعیت انرژی در اروپا از همیشه وخیم‌تر است.
اجلاس دوحه، فرصتی دوگانه برای اروپا و ایران
علی باقری روز سه شنبه در حالی راهی قطر و دوحه شد تا دور تازه‌ای از مذاکرات را آغاز کند که حالا بیشتر از همیشه جهان تحت تاثیر بحرزان انرژی و صادرات نفت قرار گرفته است.
دقیقا در روز‌هایی که برای بسیاری از کشور‌های وارد کننده نفت مذاکرات احیای برجام حالا دارای اهمیت ویژه تری شده چرا که ادامه جنگ روسیه در اوکراین تاثیر مهمی بر مناسبات حوزه اقتصادی و از جمله امکان صادرات نفت و گاز از روسیه به اروپا داشته است.
به نظر می‌رسد حالا اروپا از همیشه نگران‌تر به پاییز و زمستان پیش رو چشم دوخته است. روسیه یکی از اصلی‌ترین تامین کنندگان گاز اروپا هم چنان نیرو‌های نظامی خود را در خاک اوکراین نگه داشته و در حال پیش روی است و از سوی دیگر ناتو و آمریکا حداقل تاکنون به طور کامل حساب خود را از درگیری نظامی اوکراین جدا کرده اند و در مقابل سعی می‌کنند با تحریم‌های بیشتر روسیه را در محاصره اقتصادی قرار داده و وادار به عقب نشینی کنند.
به این ترتیب زمان کمی برای اروپا باقی مانده است تا جایگزین مناسبی برای گذراندن فصل سرمای سال ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ برای خود بیابد.
امید اروپا در این شرایط برای این که کریسمس سال ۲۰۲۳ را حداقل از یخ زدن جان به در ببرد بیش از همه به خاورمیانه دوخته شده است. اما کدام یک از کشور‌های خاورمیانه توان جبران این کسری بزرگ در حوزه نفت و گاز را دارند؟
از یاد نبریم که مساله فقط تامین نفت و گاز اروپا نیست، هم اکنون قیمت بنزین در آمریکای شمالی به صورت روزانه در حال تغییر است و افزایش قیمت حامل‌های سوخت می‌تواند تاثیر مستقیمی بر آرایش نیرو‌های سیاسی در آن کشور‌ها و افزایش نارضایتی اجتماعی داشته باشد.
با آغاز جنگ اوکراین و اعمال تحریم‌های گسترده غرب علیه روسیه، قیمت حامل‌های انرژی در بازار جهانی افزایش یافت؛ مساله‌ای که کشور‌های اروپایی به عنوان مصرف کنندگان عمده نفت و گاز صادراتی روسیه را با مشکل مواجه کرد.
بیشتر بخوانید: ایران تماشاگر بازی قدرت‌ها در میدان گازی پارس جنوبی/حمله گازی قطر از ۴ طرف به میدان مشترک با ایران
حال و در شرایطی که چشم امید اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها به خاورمیانه دوخته شده، می‌توان بیشتر از همیشه چنین ارزیابی کرد که ایران یکی از مهم‌ترین گزینه‌ها برای جبران کسری سوخت و انرژی اکنون برای کشور‌های غربی است و با رصد شرایط اروپا پس از جنگ روسیه در اوکراین، بهتر می‌توان دلیل سفر «جوزپ بورل» پس از مورا را به تهران درک کرد. توقف مذاکرات احیای برجام احتمالا فعلا آخرین چیزی است که اساسا غربی‌ها و به خصوص اروپایی‌ها اصلا به آن فکر می‌کنند.
ماکرون در مقابل رسانه‌ها به بایدن خبر می‌دهد
در همین شرایط شاید بتوان سخنان روز دوشنبه ماکرون در کنار همتای آمریکاییش جو بایدن را نیز ارزیابی کرد.
امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه در یک گفتگو عجیب و در مقابل چشم رسانه‌ها و زمانی که در حال قدم زدن به همراه گروه ۷ بوده اند به جو بایدن همتای آمریکایی خود می‌گوید که، شیخ محمد بن زاید آل نهیان رئیس امارات به او اطلاع داده که کشورش و عربستان ظرفیتی برای افزایش تولید نفت ندارند.
مکرون دوشنبه‌شب در حالی که در حاشیه اجلاس سران گروه ۷ در آلمان و در محوطه محل اجلاس در حال قدم زدن بودند و در شرایطی که اساسا طرح این مساله در دستور نبود (آن هم در محوطه محل اجلاس)، اما او نزد بایدن می‌رود و به او می‌گوید که: «من با رئیس امارات تلفنی گفتگو کردم. وی به من گفت که امارات در حداکثر ظرفیت تولید نفت خود قرار دارد.»
مکرون هم چنین در ادامه می‌گوید که: «رئیس امارات گفته است که عربستانی‌ها می‌توانند ۱۵۰) هزار بشکه در روز) ظرفیت خود را افزایش دهند. افزودن ظرفیت تولید نفت برای عربستان به حداقل ۶ ماه زمان نیاز دارد.»
امارات و عربستان، امیدناکام مانده غرب برای افزایش صادرات انرژی
این چندجمله، اما توجه بسیاری از رسانه‌ها را به خود جلب کرده است. این برآورد که عربستان به زمانی ۶ ماهه نیاز دارد در حقیقت یعنی این که زودتر از کریسمس سال ۲۰۲۳ و تعطیلات ژانویه افزایش صادرات نفت عربستان رخ نخواهد داد و این در حالی است که اروپا اکنون و به سرعت به تامین انرژی خود نیازمند است و این همان گره‌ای است که به نظر می‌رسد برجام را در پیوند مستقیم با مساله قیمت نفت در جهان و صادرات و اهمیت آن قرار داده است.
ایران، کشوری با توان تولید دو میلیون بشکه نفت و ۴۰ میلیون بشکه نفت آماده
ایران شاید اکنون تنها کشور جهان (به جز روسیه) است که دو میلیون بشکه به صورت روزانه جای خالی برای فروش نفت دارد و حتی از طرفی دیگر بنا به ادعای رویترز در تاریخ ۳۰ اردیبهشت سال جاری، ایران همین حالا نیز حدود ۴۰ میلیون بشکه نفت آماده روی آب‌های آزاد و در جوار بنادر مختلف در جهان به صورت بارگیری شده ذخیره کرده است.
از سوی دیگر ایران یکی از غنی‌ترین کشور‌های جهان در ذخیره گازی در جهان محسوب می‌شود. میدان گازی پارس جنوبی، مشترک میان ایران و قطر ۱۱ درصد کل گاز جهان را در خود ذخیره دارد و میدان گازی چالوس (بدون بهره برداری) در کاسپین یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های گازی در جهان است.
در حقیقت اگر اروپا و غرب بخواهد تنها یک گزینه فوری یا بالقوه برای جایگزینی نفت و گاز روسیه را در ذهن به خاطر بیاورند، اذهان به سرعت به سمت ایران خواهد رفت.
ایران با ظرفیت خالی افزایش دو میلیون بشکه نفت و بحران تحریم و زیرساخت
البته ایران در زمینه همین داشته‌ها نیز با بحران‌های جدی مواجه است. این که ایران می‌تواند ظرفیت تولید نفت خود را در کوتاه‌ترین زمان ممکن تا ۴ میلیون بشکه در روز افزایش دهد تنها یک روی سکه است. به دلیل سالیان متوالی تحریم‌های گسترده، زیرساخت‌ها در کشور یا وجود ندارد یا به شدت فرسوده شده و از طرف دیگر نیز عدم وجود زیرساخت و سرمایه به طور مستقیم بر امکان تولید و برداشت منابع گازی کشور تاثیرگذار بوده است و ایران برای برداشت فوری از منابع گازی خود نیازمند میلیون‌ها دلار سرمایه گذاری است.
در همین شرایط و در حالی که قطر، امارات و عربستان با بستن قرارداد‌های متعدد وضعیت خود برای برداشت از منابع گازی و حتی گاه منابع گازی مشترک با ایران را بهبود می‌بخشند. در مقابل ایران هم چنان در چمبره تحریم‌های برجامی و غیربرجامی گرفتار آمده است.
در حقیقت ایران در چمبره دو بحران جدی قرار گرفته است. از یک سو تحریم‌های گسترده با هدف قرار دادن زیر ساخت‌های کشور در دو دهه گذشته به مشکلی جدی برای توسعه توان برداشت از منابع انرژی در داخل تبدیل شده اند و از سوی دیگر، تعارف عجیب مقامات جمهوری اسلامی با روسیه اکنون به مشکلی دیگر برای ایران مبدل گشته است.
در طول تاریخ بار‌ها منافع دو کشور ایران و روسیه در تضاد با هم قرار گرفته است و هر بار که روسیه توان آن را داشته از این تضاد منافع به نفع خود استفاده و حتی سواستفاده کرده است، و این بار در یکی از بزنگاه‌های تاریخی بار دیگر تضاد منافع میان ایران و روسیه خود را به رخ می‌کشد و این بزنگاه مهم در نهایت می‌تواند به یکی از ورق‌های درس‌های تاریخ تبدیل شود؛ این که آیا ایران منافع ملی خود را ارجح می‌داند یا چنان برخی دوره‌های تاریک ایران، این روسیه است که برنده بازی در زمین تضاد منافع ایران با خودش خواهد شد.
برجام، بازی دو سر برد ایران و غرب
حقیقت غیرقابل انکار دیگر اکنون این است که رسیدن به نتیجه در مذاکرات برجام اکنون بازی دو سر بردی برای ایران و طرف‌های غربی است. آمریکایی‌ها به خوبی می‌دانند که بدون منابع انرژی در ایران امکان ادامه تحریم‌های روسیه برایشان چندان ممکن نیست و طرف‌های اروپایی زمان محدودی برای جایگزینی انرژی روسیه با کشور دیگری دارند و در این شرایط راه‌های اصلی و ساده‌تر برای آنان به ایران ختم می‌شود، هر چند که در صورت ادامه روند فعلی از سوی مسولان جمهوری اسلامی ممکن است این کشور‌ها نیز به سراغ راه‌های سخت تری بروند.
در همین حال خبرگزاری فرانسه نیز روز دوشنبه هفته جاری به نقل از یک مقام دفتر امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نوشت که پاریس خواهان بازگشت نفت ایران و ونزوئلا به بازار‌های جهانی است. این مقام همچنین اعلام کرد که فرانسه می‌خواهد سازوکاری آماده شود تا قیمت نفت به تولید نفت روسیه محدود نباشد.
بر اساس اخبار منتسر شده در روز دوشنبه ۶ تیر ماه سال جاری، قیمت نفت برنت با افزایش بیش از ۲ دلار به بالای ۱۱۵ دلار در هر بشکه افزایش یافته و کشور‌های غربی حالا بیش از همیشه به دنبال راه‌هایی برای کاهش واردات نفت از روسیه به دلیل تهاجم آن به اوکراین هستند.
عربستان سعودی در حال حاضر ۱۰.۵ میلیون بشکه نفت خام در روز تولید می‌کند، اما ظرفیت تولید این کشور ۱۲ تا ۱۲.۵ میلیون بشکه در روز است.
امارات نیز حدود ۳ میلیون بشکه در روز تولید می‌کند و ظرفیت کنونی آن حدود ۳.۴ میلیون بشکه نفت خام در روز است، اما این کشور به دنبال افزایش این ظرفیت و تولید ۴ میلیون بشکه نفت خام در روز می‌باشد.
حقیقت این است که اظهارات رئیس جمهور فرانسه در نهایت می‌تواند بر بازار‌های جهانی تاثیر گذاشته و قیمت نفت را بازهم افزایش دهد. اما بیش از همه نشان از یک فرصت تاریخی برای ایران دارد. فرصتی که شاید منجر به جهش اقتصادی برای کشور نیز شود.
باید توجه کرد که پیش از این وزیر انرژی آمریکا اعلام کرد، واشنگتن از همه تولیدکنندگان نفت و گاز، از جمله بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت اوپک خواسته است تا برای مقابله با روند افزایشی قیمت بنزین، تولید نفت خود را افزایش دهند.
بیشتر بخوانید: دیپلماسی حیاتی حول محور میدان گازی آرش / میدان گازی آرش تنش تازه یا عامل همگرایی ایران و عربستان و کویت؟
هم چنین رئیس جمهور آمریکا در حالی که با بحران‌های مختلف از جمله انرژی دست و پنجه نرم می‌کند، در نامه‌ای به شرکت‌های بزرگ نفتی کشور، از آن‌ها خواسته است تولید بنزین، گازوئیل و سایر محصولات پالایشی را افزایش دهند تا بتواند با روند افزایشی قیمت سوخت مقابله کند.
بایدن نیز در شرایطی اکنون قصد حضور و سفر در خاورمیانه را دارد که بسیاری از تحلیل گران معتقد هستند منطقه و جهان در دو حوزه امنیت و انرژی دچار چالش‌های جدی شده است و در حالی که کاخ سفید تاکید دارد که سفر بایدن به دلایل امنیتی برنامه ریزی شده، اما به نظر می‌رسد که مساله نفت و گاز و لزوم افزایش تولید و برداشت آن را نمی‌توان از دلایل سفر بایدن حذف کرد.