اقتصاد۲۴- صفحه اکسپلورر اینستاگرام با اینترنتی که هر روز ضعیف‌تر می‌شود، هنوز کامل لود نشده است که تبلیغ یک رستوران با یکی از «فودبلاگرها» و اینفلوئنسر‌ها پیش چشمت می‌آید. هنوز از این تبلیغ عبور نکرده‌ای که تبلیغی از یکی از «بیوتی بلاگرها» پیش چشمت باز می‌شود و وقتی درست حتی ذهنت جمع نشده است نوبت به تبلیغ گل و گیاه و پشت سرش هم پست‌های تبلیغی وسایل منزل و مبلمان می‌رسد.
این روز‌ها با هر علاقه و میلی که به سراغ جستجوی موضوعی در اینستاگرام بروید با موجی از صفحاتی مواجه می‌شوید که یک اینفلوئنسر با همان هشتک مورد جستجوی شما کار تبلیغات انجام داده است.
حالا دیگر کافی است که اینستاگرام بار که صفحه اینستاگرام خود را باز می‌کنید سری به صفحه مشترک یا به اصطلاح اکسپلورر آن بزنید تا با هر نوع جستجو در هر زمینه‌ای با سیلی از صفحات مختلف اینفلوئنسرهای اینستاگرامی در موضوعات مختلف مواجه شوید. از موضوعاتی، چون سفر و پوشاک و خرید و هنر تا تعداد بالای اینفلوئنسر‌هایی که در حوزه غذاگردی و رستوران فعالیت می‌کنند، با انواع درآمد‌های مختلف حضور دارند.
گاه درآمد‌ها آنقدر نجومی است که برای برخی حتی غیرقابل باور است. یکی از همین اینفلوئنسرهای مشهور در حوزه تبلیغ رستوران‌ها ادعا کرده بود که ماهیانه بیش از ۲۰۰ میلیون تومان درآمد دارد.
نجومی‌های اینستاگرام پس کی مالیات می‌دهند؟
در مورد دیگری یکی از همین اینفلوئنسر‌ها در لیست قیمتی که ارائه داده بود رقمی بین ۵ تا ۱۵ میلیون تومان برای هر پست طلب می‌کرد که اگر با میانگین هر پست ۱۰ میلیون تومان و ماهی ۲۵ پست تبلیغی رقم مورد اشاره را فرض کنیم در ماه به طور میانگین حدود ۲۵۰ میلیون تومان درآمد وی بوده و این در حالی است که همین شخص خاص گاهی هر روز و روزی تا دو پست تبلیغی در صفحه خود گذاشته است.
یکی از کاربران مشهور در این زمینه امیرفوود (امیرجابری) با یک میلیون و ۹۰۰ هزار فالور است که گفته می‌شود هزینه سفر‌های لاکچری مختلف و همین طور زندگی لوکسی که تبلیغ می‌کند از درآمد اینستاگرامی وی تامین می‌شود. حال تصور کنید وقتی اینفلونسری با فالور زیر یک میلیون نفر مدعی درآمد ماهیانه تا ۲۰۰ میلیون تومان است، درآمد اینفلوئنسر‌هایی که بالای یک میلیون یا حتی دو میلیون فالور دارند چقدر می‌تواند باشد. یکی دیگر از این اشخاص که می‌توان وی را یکی از اولین‌ها دانست، مستر تیستر یا حمید سپیدنام است که درآمد هنگفت و زندگی مرفه‌ای را با گرفتن تبلیغ‌های مختلف ساخته و نمایش این زندگی مرفه را از طریق دریچه همین اینستاگرام هر روز و هر ساعت در چشم دنبال کنندگان خود بزرگ‌تر نشان می‌دهد.
درآمد‌های که حاصل هیچ کار تولیدی نیست و تنها نتیجه فعالیت خدماتی و تبلیغی محسوب می‌شود در تمام سال‌های اخیر برای این کاربران بدون مالیات بوده است.
کارگران با حداقل حقوق مالیات می‌دهند و نجومی‌ها هنوز معلق هستند
این شرایط نیز در حالی است که برپایه آمار، در ۱۱ ماهه سال گذشته مجموع مالیات حقوق کارمندان و کارگران ۲۰ هزارمیلیارد تومان بوده که نزدیک به ۱۹ درصد از کل مالیات‌های وصول شده دولت را تشکیل می‌دهد. اما درهمین دوره زمانی درآمد دولت از محل مالیات مشاغل ۱۱هزار میلیارد تومان بوده است، یعنی ۹هزار میلیارد تومان کمتر از مالیات کارکنان دولت و بخش خصوصی. مالیات بر حقوق در سال گذشته ۲۰ درصد از درآمد‌های مالیاتی دولت را تشکیل داد. کارکنان بخش دولت و خصوصی تاکنون دو برابر صاحبان مشاغل و اصناف مالیات پرداخت کرده‌اند
از سوی دیگر در حالی که دولت امسال حتی از حداقل حقوق‌ها نیز مالیات دریافت خواهد کرد مشخص نیست که چطور اینفلوئنسر‌ها و شاخ‌های شبکه‌های اجتماعی تاکنون و هم چنان از پرداخت مالیات مصون و معاف مانده اند.
در همین حال بنا به مصوبه بودجه سال ۱۴۰۱ در حالی کارگر با حداقل حقوق نیز مالیات پرداخت می‌کند که برخی از اینفلوئنسرهای اینستاگرامی با در آمد‌های نجومی بین ۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان در ماه هنوز در رصد مالیاتی دولت قرار نگرفته اند!
بیشتر بخوانید: دو ماه پس از اولتیماتوم، چند اینفلوئنسر مالیات داده‌اند؟
در همین رابطه نیز، «محمد مسیحی»، معاون درآمد‌های مالیاتی سازمان امور مالیاتی پیش از این و در سال ۱۴۰۰ به مهر گفته بود که اینفلوئنسر‌ها هم از سال آینده مشمول پرداخت مالیات می‌شوند. او دراین‌باره توضیح داد که: «برای بحث شبکه‌های اجتماعی هیچ محدودیتی از بابت شمول مالیات نداریم و فعالان فضای مجازی مثل بقیه افرادی که در فضای واقعی فعالیت می‌کنند حتما مشمول مالیات می‌شوند.» او گفته است: «در یکی دو‌سال گذشته برنامه‌ای برای رسیدگی به فعالان فضای مجازی در دستور کار داشتیم و بخشی را هم مطالبه مالیات کردیم که بیشترآن‌ها به نتیجه رسیده است و اکثر این افراد دارای پرونده مالیاتی و کد مالیاتی هستند.»
اینفلوئنسر‌ها چقدر درآمد دارند؟
این سخنان، اما در حالی بیان می‌شود که یکی از چهره‌های معروف فضای مجازی در سال ۱۳۹۸ نفری ٢٥٠هزار تومان می‌گرفت و یک ویدیوی تبریک تولد برای دوستان آگهی دهنده منتشر می‌کرد. او این ویدیو‌ها را فقط ٢٤ساعت روی صفحه‌اش می‌گذاشت و البته روزانه حدود ١٠ ویدیو برای فالوورهایش تولید مر کید. با این حساب او تقریبا روزانه ٢,٥میلیون تومان و ماهانه حدود ٧٥میلیون تومان درآمد داشت و مشخص نیست که روند دریافت مالیات از این اشخاص در نهایت به چه شکلی خواهد بود.
از سوی دیگر این اشخاص تقریبا هیچ کار مولد و سازنده‌ای انجام نمی‌دهند، آنان بخشی از ارکان تولید نیستند و تنها یک لقب دارند (اینفلوئنسر هستند) و با آن کسب درآمد می‌کنند.
حال، اما پس از چندین سال کشمکش بر سر درآمد‌های نجومی این آدم‌ها به نظر می‌رسد بالاخره قرار شده است که این اشخاص نیز مالیات بپردازند. کشمکشی که از همان روز‌های نخست باب شدن اصطلاح اینفلوئنسر در ایران آغاز شده است.
بیشتر بخوانید: متر و معیار معافیت‌های مالیاتی چه بوده است؟ / کارگران مالیات می‌دهند، پردرآمد‌ها از معافیت بهره می‌برند
آمار‌ها در سال ۱۳۹۹ حاکی از آن بود که تنها در اینستاگرام، بیش از ۵۰ پیج بالای ۳میلیون دنبال‌کننده دارند و فالوور‌های بیش از ۶۰۰پیج بالای یک میلیون دنبال‌کننده است. هزینه متداول درج هر ویدئوی کمپین‌های تبلیغاتی شرکت‌های مختلف در صفحات اینفلوئنسرهای اینستاگرام، مبلغی درحدود ۵ تا ۱۰۰میلیون است و هر کدام از اینفلوئنسرهای اینستاگرام، روزانه تعداد قابل‌توجهی از چنین ویدئو‌ها و استوری‌های تبلیغاتی را در صفحات خود با مخاطبانشان به اشتراک می‌گذارند. برآورد‌های مرکز پژوهشی بتا (پلت‌فرم تحلیل داده‌های شبکه‌های اجتماعی) نشان می‌دهد تنها درآمد حاصل از تبلیغ و اطلاع‌رسانی توسط اینفلوئنسرهای اینستاگرامی در سال، مبلغی حدود هزار میلیارد تومان است. به‌طوری که می‌توان گفت مجموع درآمد ۶۰۰ اینفلوئنسر برتر اینستاگرام فارسی در یک‌سال چیزی درحدود درآمدی است که سازمان صداو سیما از تبلیغات به‌دست می‌آورد.
وعده ستادن مالیات از لاکچری‌های نجومی هنوز محقق نشده است
نخستین بار «محمد مسیحی»، معاون درآمد‌های مالیاتی سازمان امور مالیاتی در آذر ماه سال ۱۳۹۸ به مهر گفته بود که اینفلوئنسر‌ها هم از سال آینده مشمول پرداخت مالیات می‌شوند. او دراین‌باره توضیح داده بود که: «برای بحث شبکه‌های اجتماعی هیچ محدودیتی از بابت شمول مالیات نداریم و فعالان فضای مجازی مثل بقیه افرادی که در فضای واقعی فعالیت می‌کنند حتما مشمول مالیات می‌شوند.» وی هم چنین توضیح داده بود که: «در یکی دو‌سال گذشته برنامه‌ای برای رسیدگی به فعالان فضای مجازی در دستور کار داشتیم و بخشی را هم مطالبه مالیات کردیم که بیشترآن‌ها به نتیجه رسیده است و اکثر این افراد دارای پرونده مالیاتی و کد مالیاتی هستند.»
وعده دریافت مالیات از اینفلوئنسر‌ها، اما بالاخره در اسفند سال ۱۳۹۹ تصویب شد، اما با همه کمی و کاستی‌ها تا ۶ ماه بعد نیز چندان مورد توجه قرار نگرفت. مرداد ماه سال ۱۴۰۰ بود که رئیس سازمان امور مالیاتی در بخشنامه‌ای، دستورالعمل اخذ مالیات از اینفلوئنسرهای دارای بیش از ۵۰۰ هزار فالوور را ابلاغ کرد.
امیدعلی پارسا آئین نامه اجرایی اخذ مالیات از اینفلوئنسرهای دارای بیش از ۵۰۰ هزار فالوور را ابلاغ کرد که بر اساس بند ذ تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور، درآمد کاربران دارای بیش از ۵۰۰ هزار فالوور از محل تبلیغات، مشمول مالیات بر درآمد است.
تغییر رویه دریافت مالیاتی از ۵۰۰ هزار فالور به درآمد هر اینفلوئنسر
مساله‌ای که باز هم تردید‌های تازه به وجود آورد چرا که همزمان با طرح این مساله و توجه به تعداد ۵۰۰ هزار فالور گفته شد که برخی از اینفلوئنسر‌ها شروع به ایجاد صفحات تازه کرده اند.
اما در بهمن سال ۱۴۰۰ خبر دیگری منتشر شد که نشان می‌داد مساله بررسی تعداد فالوور از دستور کار خارج شده است.
در آن زمان دولت برخلاف اخبار پیشین اعلام کرد که مبنای اخذ مالیات تعداد فالور نیست بلکه درآمد اینفلوانسر‌ها است. یعنی درحالی که براساس قانون بودجه سال جاری باید از درآمد حاصل از تبلیغات کاربران بالای ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده در رسانه‌های کاربر محور مالیات اخذ شود، اعلام مسئولان سازمان امور مالیاتی حاکی از آن است که اولین لیست اطلاعات این افراد به این سازمان ارسال شده و برای اخذ مالیات از آن‌ها باید تا پایان امسال و تکمیل اظهارنامه‌ها صبر کرد.
بر اساس این گزارش سازمان امور مالیاتی مکلف است فهرست مودیان مالیاتی و خوداظهاری ارائه شده توسط آن‌ها را تهیه کند و در تارنمای سازمان، در منظر عموم قرار دهد که طبق گفته معاون سابق سازمان امور مالیاتی، به موجب قانون مالیات‌های مستقیم و با آخرین اصلاحاتی که در آن صورت گرفته است، درآمد واقعی هر شخصی اعم از اینفلوئنسرهای دارای بیش از ۵۰۰ هزار دنبال کننده در رسانه‌های کاربر محور نیز براساس بررسی صورت‌حساب‌ها و حساب‌های بانکی و استناد به مدارک و اسناد مشخص و به عنوان ماخذ محاسبه مالیات تعیین می‌شود.
براساس اعلام محمد مسیحی، معاون درآمد‌های مالیاتی سازمان امور مالیاتی، این سازمان وظیفه خود در راستای اخذ مالیات از اینفلوئنسر‌ها در سال جاری مبنی بر تدوین دستورالعمل‌ها و ابلاغ آن‌ها را انجام داده است.
لیست اول بالاخره به اداره مالیات رسید؟
از سوی دیگر، اولین لیست از کاربران رسانه‌های کاربر محور با بیش از ۵۰۰ هزار دنبال کننده به سازمان امور مالیاتی ارسال شده و این روند همچنان ادامه دارد.
در این زمینه، درحالی که قانون بودجه محدوده ۵۰۰ هزار دنبال کننده را شرط اخذ مالیات قرار داده است، اعلام سازمان امور مالیاتی حاکی از آن است که ملاک این سازمان برای اخذ مالیات در این زمینه درآمد کاربران است نه تعداد دنبال کنندگان آن ها. به گونه‌ای که مسیحی، معاون درآمد‌های مالیاتی سازمان امور مالیاتی معتقد است رسیدگی به مالیات اینفلوانسر‌ها آستانه خاصی ندارد و رسیدگی مالیاتی را برای کاربران دارای کمتر از ۵۰۰ هزار دنبال کننده هم که از محل تبلیغات درآمد داشته باشند، اعمال می‌کند.
این شرایط در حالی است که در خرداد ماه سال جاری نیز مدیرکل دفتر طراحی و تحلیل فرآیند‌های مالیاتی خبر داد که «اینفلوئنسر‌ها تا پایان تیرماه فرصت دارند تا نسبت به ارائه اظهارنامه مالیاتی اقدام کنند.»
اینفلوئنسر‌ها حالا باید اظهارنامه مالیاتی پر کنند
جهانگیر رحیمی درباره آخرین وضعیت اخذ مالیات از اینفلوئنسر‌ها گفته بود که «اسامی ۲۲۰ نفر از اینفلوئنسرهای شناسایی شده براساس بند ذ تبصره ۶ بودجه در درگاه سازمان امور مالیاتی قرار گرفته است و این افراد تا پایان تیرماه فرصت دارند تا نسبت به تسلیم اظهارنامه اقدام کنند. بعد از این زمان نیز از آنجا که ممکن است تا اظهارنامه اصلاحی داده شود، مهلت دیگری به این افراد داده خواهد شد و سپس سازمان امور مالیاتی وارد رسیدگی به اظهارنامه‌های مالیاتی اینفلوئنسر‌ها می‌شود. سازمان در حال حاضر در حال تجمیع اطلاعات اینفلوئنسرهاست تا این افراد در پایان مهلت قانونی نسبت به انجام تکالیف خود اقدام کنند و سازمان امور مالیاتی نیز نسبت به بررسی اظهارنامه‌ها ورود کند.»
بیشتر بخوانید: بلوای مالیات اصناف از کجا شروع شد؟ / رویه ناتینگهامی اداره مالیات پیش روی اصناف
این مقام مسئول در سازمان امور مالیاتی با بیان این که براساس بند ذ تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۴۰۰، درآمد‌های کاربران دارای بیش از ۵۰۰ هزار دنبال کننده از محل تبلیغات، مشمول مالیات بر درآمد است، نیز خبر داده بود که: «در صورتی که این افراد نسبت به تسلیم اظهارنامه اقدام نکنند، سازمان امور مالیاتی برای آن‌ها اظهارنامه برآوردی تهیه می‌کند. در بررسی‌های اولیه فعلا ۲۰۰ نفر از اینلوئنسر‌ها برای اخذ مالیات شناسایی شده‌اند که در ادامه قطعا این عدد افزایش می‌یابد. این افراد اگر اظهارنامه ندهند، از هیچ یک از معافیت‌های قانونی بهره‌مند نمی‌شوند. بنابراین، اینفلوئنسر‌هایی که اظهارنامه پر کنند، مشمول لحاظ نشدن دیرکرد مالیاتی در محاسبه مالیات می‌شود.»
به نظر می‌رسد پس از سه سال وعده و، اما و اگر بالاخره مرحله ثبت اظهار نامه مالیاتی برای اینفلوئنسر‌ها آغاز شده است. بر اساس این طرح اینفلوئنسر‌ها حالا موظف هستند که هم، چون اصناف تا پایان تیر ماه اظهارنامه مالیاتی خود را ثبت و پر کرده و تحویل اداره مالیات بدهند.
گفته می‌شود در مرحله اول ۲۰۰ اینفلوئنسر مشمول پر کردن این اظهارنامه شده اند که در ادامه افزایش خواهد یافت. کما این که اگر ۶۰۰۰ صفحه بالای ۵۰۰ هزار فالور را عدد درست بدانیم هم چنان فاصله اینفلوئنسرهای مشمول مالیات با کسانی که اکنون مکلف به پر کردن اظهار نامه مالیاتی شده اند بسیار زیاد است. فاصله‌ای که به نظر می‌رسد باید هر چه سریع‌تر برای کاهش آن چاره‌ای اندیشیده شود.
افکار عمومی در روز‌های اخیر و در حالی که اصناف و کارگران و کارمندان تحت فشار پرداخت مالیات قرار گرفته اند، بیش از همیشه وضعیت معافیت مالیاتی یا عدم پرداخت مالیات گروه‌های پردرآمد را رصد می‌کند و دیگر به راحتی نمی‌پذیرد که شهروندی با در آمد ۶ میلیون تومانی مالیات بدهد و دیگری با در آمد ۶۰ میلیون تومانی از پرداخت مالیات معاف باشد.