اقتصاد۲۴- قطار مذاکرات برای احیای برجام در حال نزدیک شدن به ایستگاه آخر است. جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در فاصله چند ساعت نسبت به پایان رسیدن فرصت مذاکرات و خطر عدم احیای برجام هشدار دادند. جوزپ بورل در یادداشتی که ترجمه آن در شماره روز سه‌شنبه «اعتماد» منتشر شده تاکید کرد که از نظر او متنی که در حال حاضر روی میز مذاکرات قرار گرفته از تمام ویژگی‌های ممکن برای یک توافق خوب برخوردار است و همزمان فضا هم برای مصالحه مهم به پایان رسیده است. یادداشت جوزپ بورل ساعاتی پس از آن منتشر شد که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم هشدار داد که هرچند نمی‌تواند گمانه‌زنی‌ها درباره ماهیت تسلیحاتی برنامه هسته‌ای ایران را تایید کند چرا که اطلاعات مکفی در اختیار ندارد، اما رویکرد فنی ایران در برنامه هسته‌ای مانند غنی‌سازی ۶۰ درصد این پرسش‌ها را ایجاد می‌کند.
ظرفیت ادامه مذاکرات که از نیمه فروردین ماه ۱۴۰۰ در وین، پایتخت اتریش آغاز شد به پایان خود نزدیک شده است. در حالی که مقام‌های امریکایی می‌گویند متن توافق از ماه مارس روی میز قرار داشته و ایران باید موافقت خود را با آن اعلام می‌کرد، طرف ایرانی مفاد متن را ناکافی دانسته و تاکید دارد که از زمان توقف مذاکرات وین (اسفند ۱۴۰۰) تاکنون بسته‌های پیشنهادی متعددی را روی میز گذاشته و همین ابتکار‌ها این روند را زنده نگه داشته است. در حالی که جوزپ بورل در جریان سفر ماه گذشته به تهران مقدمات مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا در دوحه قطر را فراهم کرد این رایزنی‌ها نیز به نتیجه مطلوب نرسید و پس از آن به گفته مقام‌های ایرانی پیام‌ها همچنان تلفنی و با وساطت انریکه مورا، معاون بورل یا مقام‌های برخی کشور‌های منطقه‌ای نظیر عراق، قطر و عمان میان تهران و واشنگتن رد و بدل شده است. پیام‌هایی که به نظر نمی‌رسد گشایشی به دنبال داشته باشند. وزیر خارجه ایران که در قریب به یک سال گذشته با تاکید بر اراده سیاسی ایران برای توافق اعلام کرده تهران به دنبال توافقی خوب، پایدار و قوی است می‌گوید این توافق باید منجر به بهره‌مندی کامل اقتصادی ایران از رفع تحریم‌ها شده و ضمانتی هم برای عدم تکرار سناریوی خروج امریکا از برجام به ایران داده شود.
طرف امریکایی برخی خواسته‌های ایران ذیل تحقق این دو مطالبه را فرابرجامی می‌داند. اکنون ۵ ماه پس از آخرین دور مذاکرات وین به نظر می‌رسد که اتحادیه اروپا به علاوه امریکا سعی در به پایان رساندن پروسه مذاکره برای مذاکره دارند و در حالی که پرونده ایران در صورت حل نشدن در دستور کار نشست شهریورماه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم قرار دارد،طرف مقابل به‌رغم آنکه مستقیما ضرب‌الاجل زمانی تعیین نکرده، اما ادامه این روند را هم غیرممکن می‌داند.
ساعاتی پس از انتشار نوشتار جوزپ بورل درباره آخرین وضعیت مذاکرات، علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران با انتشار یک توییت نوشت: در طول هفته گذشته، تبادل نظر‌های جدی و سازنده‌ای با طرف‌های مقابل پیرامون مذاکرات وین انجام شده است. هماهنگ‌کننده ایده‌های خود را برای جمع‌بندی مذاکرات ارایه کرده است. ما نیز ایده‌هایی برای جمع‌بندی مذاکرات، هم از لحاظ شکلی و هم محتوایی داریم که به اشتراک گذاشته خواهد شد.
حسین امیرعبداللهیان نیز شامگاه چهارشنبه مجموعه تماس‌هایی را با مقام‌های کشور‌های منطقه داشت که اظهارنظر درباره مذاکرات برجام یک پای ثابت همه آن‌ها بود.
حسین امیرعبداللهیان در گفتگو با شیخ احمد ناصر الصباح، وزیر امور خارجه کویت گفت: ایران امیدوار است طرف امریکایی رویکردی واقع‌بینانه در پیش بگیرد تا مذاکرات به مرحله نهایی خود برسد. ایران به تعهدات خود پایبند است و از امریکایی‌ها می‌خواهد واقع‌بین باشند تا رسیدن به یک توافق خوب، قوی و پایدار امکان‌پذیر شود. وزیر امور خارجه در گفت‌وگوی تلفنی با شیخ عبدالله بن‌زاید وزیر امور خارجه امارات متحده عربی نیز در این باره گفت: اتحادیه اروپا به تلاش‌های خود برای به نتیجه رسیدن مذاکرات ادامه می‌دهد و ما برای رسیدن به یک نتیجه خوب و پایدار جدی هستیم. حسین امیرعبداللهیان در پستی در اینستاگرام نیز نوشت: روز سه‌شنبه با برادرانم وزرای امور خارجه کویت، امارات، قطر، عمان و عراق به صورت تلفنی گفتگو کردم. سیاست همسایه محور اولویت جمهوری اسلامی ایران است، ما به همکاری با همسایگان شتاب خواهیم داد و در این مسیر هیچ بیگانه‌ای نمی‌تواند مانع روند همکاری منطقه‌ای شود.
بیشتر بخوانید: تقابل ایران و آژانس و ابهام در احیای برجام
در این گفتگو‌ها آخرین تحولات مذاکرات رفع تحریم را تشریح کردم و با اشاره به ابتکارات جمهوری اسلامی ایران برای بازماندن پنجره دیپلماسی گفتم: مرحله نهایی توافق به دو مولفه واقع‌بینی و انعطاف‌پذیری طرف امریکایی بستگی دارد و جمهوری اسلامی ایران برای حصول توافقی پایدار و قوی کاملا جدی است. جمهوری اسلامی ایران برای امنیت انرژی و امنیت غذایی در جهان اهمیت قائل است و با درک مسائل و مشکلات کنونی انرژی در جهان، تاکنون ابتکارات مختلفی داشته است.
دوئل برجامی خبرنگار امریکایی با سخنگوی وزارت خارجه امریکا
به گزارش خبرگزاری فارس، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه امریکا در نشست خبری روز گذشته با سوالی درباره اظهارات جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مواجه شد. «مت لی» خبرنگار ارشد خبرگزاری آسوشیتدپرس سوال کرد: «به نظر می‌رسد جوزپ بورل پایان مذاکرات هسته‌ای با ایران را اعلام کرده است. او در یادداشت امروز خود در فایننشال‌تایمز می‌گوید که پیشنهادی ارایه کرده است، با در نظر گرفتن گام‌هایی که هر دو طرف باید بردارند چرا که فکر نمی‌کند دیگر جایی برای سازش وجود داشته باشد. آیا پیشنهاد وی برای دولت بایدن کاملا قابل قبول است؟»
سخنگوی وزارت خارجه امریکا در پاسخ گفت: «خب، من با چیزی که قبلا از ما شنیده‌اید شروع می‌کنم و آن این است که ما قرار نیست در صحنه عمومی و در برابر دیدگان همگانی مذاکره کنیم. آنچه می‌توانم بگویم این است که ما در حال بررسی پیش‌نویس تفاهم‌نامه (پیشنهادی) در مورد بازگشت متقابل به اجرای کامل برجام هستیم که نماینده عالی (اتحادیه اروپا جوزپ بورل) با ما و همچنین با ایران و سایر شرکای برجام در میان گذاشت. ما واکنش‌های‌مان را مستقیم با اتحادیه اروپا در میان خواهیم گذاشت. اما همانطور که قبلا گفتیم و این چیزی است که شما همین دیروز هم شنیدید، یک طرح کلی از آنچه ما معتقدیم توافق خوبی روی میز است از ماه مارس وجود دارد که ما آماده پذیرش آن بوده‌ایم و ما می‌دانیم که این متن جدیدی که آقای بورل به آن اشاره کرد، مبنا و اساس آن پیش‌نویسی است که از ماه مارس روی میز بوده است.»
سخنگوی وزارت خارجه دولت جو بایدن افزود: «ما در حال مطالعه تغییراتی هستیم که توسط اتحادیه اروپا پیشنهاد شده است. ما در کوتاه‌مدت به آن‌ها پاسخ خواهیم داد و امیدواریم که ایران بالاخره و در نهایت تصمیم بگیرد فرصتی را که مدتی است پیش رویش بوده است، مغتنم بشمارد.» مت لی خبرنگار ارشد آسوشیتدپرس سوال کرد: «آیا (در متن پیشنهادی جوزپ بورل) چارچوب زمانی وجود دارد که هر دو طرف باید در آن پاسخ دهند؟» ند پرایس در جواب گفت: «فکر می‌کنم در یادداشتی که آقای بورل امروز منتشر کرد، دیدید که به یک چارچوب زمانی اشاره نکرده است. ما در بررسی پیشنهادی که او ارایه کرده است، به سرعت عمل خواهیم کرد. ما می‌دانیم که زمان بسیار مهم است. اما همچنین این را هم می‌دانیم که برنامه هسته‌ای ایران به گونه‌ای پیش رفته است که مولفه‌های بازگشت متقابل به پایبندی که در حال حاضر چندین ماه در راه است برای ما و منافع ملی ما بسیار ارجحیت دارد.
بنابراین، تا زمانی که به نفع ما باشد، به دنبال بازگشت متقابل به پایبندی به برجام ادامه خواهیم داد.» سخنگوی وزارت خارجه امریکا در ادامه این نشست با پافشاری خبرنگار آسوشیتدپرس درباره توضیح نظر دولت بایدن در خصوص اینکه تا چه زمانی امریکا خواهان ادامه مذاکرات درباره احیای برجام است، مواجه شد. ند پرایس ادعا کرد: «واقعیت این است که توافقی که چند ماه است در اختیار ایران قرار گرفته است، همچنان به نفع امنیت ملی ماست (اما) تا ابد چنین نخواهد بود.
ما به نقطه‌ای خواهیم رسید و این نقطه‌ای است که در حال حاضر نمی‌توانم برای شما تعریف کنم که در آن دیگر به نفع ما نیست که به دنبال بازگشت متقابل به پایبندی باشیم.» خبرنگار امریکایی از سخنگوی وزارت خارجه امریکا سوال کرد: «من فقط متوجه نمی‌شوم شما امروز می‌گویید که ناگهان زمان بسیار مهم است در حالی که طی هشت ماه گذشته دارید این را می‌گویید و هنوز نمی‌توانید بگویید و نمی‌توانید یک تاریخ در مورد تعریف از زمان ارایه دهید.» سخنگوی وزارت خارجه امریکا به خبرنگار آسوشیتدپرس گفت: «نقطه‌ای که در آن گزینه‌های جایگزین را دنبال خواهیم کرد، نقطه‌ای است که دیگر به نفع ما نیست که به دنبال بازگشت متقابل به پایبندی (به برجام) باشیم.»
مت لی در جواب به ند پرایس گفت: «اما من فکر کردم که شما همین حالا هم طرح جایگزین (plan B) در اختیار داشتید چرا که خودتان گفتید برای احتمال (شکست مذاکرات) آماده شده‌اید؟» سخنگوی وزارت خارجه امریکا گفت: «ما (طرح جایگزین) داریم. ما اکنون برای مدتی است که درباره این موضوع در حال کار با شرکا و متحدان‌مان هستیم. بنابراین موضوع اینجاست که وقتی به نقطه‌ای رسیدیم که برجام، مزایای عدم اشاعه آن به دلیل پیشرفت‌های برنامه هسته‌ای ایران از بین رفته است، این همان نقطه‌ای است که ما این جایگزین‌ها را دنبال می‌کنیم، جایگزین‌هایی که ما الان مدتی است داریم صحبت می‌کنیم.» خبرنگار امریکایی سپس از ند پرایس درباره اینکه چرا او و دیگر مقام‌های دولت جو بایدن دیگر از اصطلاح «چند هفته» برای توصیف زمان مورد نیاز برای حصول به توافق برای احیای توافق هسته‌ای ایران استفاده نمی‌کنند، سوال کرد. سخنگوی وزارت خارجه امریکا گفت: «من معتقدم موضوعی که شما به آن اشاره می‌کنید زمان گریز (اتمی) ایران است و واقعیت این است که زمانی که برجام توسط ایران به‌طور کامل اجرا می‌شد، در این مورد، زمان گریز در یک مقطع، ۱۲ ماه بود. با تصمیم دولت قبلی مبنی بر خروج از توافقی که به‌طور قابل راستی‌آزمایی برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران کارساز بود، برنامه هسته‌ای ایران طی چند سال توانسته است به‌گونه‌ای پیش برود که زمان گریز ایران اکنون چند هفته یا کمتر اندازه‌گیری می‌شود.»
منبع: اعتماد