اقتصاد۲۴- سیل بار دیگر فقدان اطلاع‌رسانی مؤثر و منسجم در بحران را هویدا کرد زیرا با وجود اعلام هشدار‌های سازمان هواشناسی کشور وزارت کشور روز بعد از وقوع سیل در امامزاده داوود پیامی با این مضمون ارسال کرد: «پیرو هشدار سطح نارنجی اداره کل هواشناسی استان تهران برای تاریخ پنجم مرداد ماه ۱۴۰۱ مبنی بر احتمال بالا آمدن سطح رودخانه‌ها، آب‌گرفتگی معابر و جاری شدن روان آب در مسیل‌ها و احتمال برخورد صاعقه، از شهروندان محترم درخواست می‌شود از هرگونه توقف در بستر و حاشیه رودخانه‌ها و مسیل‌ها اکیدا خودداری کنند.» همچنین روز پنج‌شنبه جمعیت هلال‌احمر نیز پیامکی به این مضمون برای مخاطبان ارسال کرد:
«هشدار: هموطن گرامی با توجه به پیش‌بینی وقوع بارش‌های رگباری تا روز دوشنبه ۱۰ مرداد ماه، لطفا ضمن رعایت نکات ایمنی و توجه به هشدار‌های صادره، از حضور و قرار گرفتن در حریم رودخانه‌ها مسیل‌ها و نقاط کوهستانی پرهیز فرمایید. / جمعیت هلال احمر ج. ا. ا».
این دو پیام را مخاطبان، اما پس از وقوع سیل امامزاده داوود دریافت کردند.
سیلابی که برای مسئولان غریب و آشنای شهروندان است
سیل در ایران را بسیاری یک روند غریب آشنا می‌دانند. غریب است، چون مردم به درستی آن را نمی‌شناسند و در عین حال آشناست زیرا اقلیم و موقعیت جغرافیایی ایران سیل‌خیز است و عموماً در تابستان‌ها به دلیل پدیده مونسون که از اقیانوس آرام شکل می‌گیرد سامانه‌های مرطوب به سمت جنوب‌شرقی ایران راهی می‌شوند و در این مسیر از خلیج‌فارس هم تأثیر می‌گیرند و در نهایت حال و هوای ایران در تابستان‌های گرم و خشک را حال و هوای عجیبی می‌دهند. بارش‌های سیل‌آسا در زمانی که اصلاً انتظارش را نداریم غافلگیرمان می‌کند. این وضع پرسشی را به وجود می‌آورد که چرا ما هنوز خودمان را با این «غریب آشنا» تطبیق نداده‌ایم و همچنان غافلگیرش می‌شویم.
نباید از یاد ببریم که سیل ویرانگر تجریش با ۳۰۰ کشته و سیل گلستان با بیش از ۴۰۰ کشته هر دو در مرداد روی داده بودند. سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان هر سال در تابستان منتظر وزیدن باد‌های مونسون و در پی آن بارش‌های تابستانه هستند. اما عجیب است که ما بی‌توجه به این روند مستمر طبیعت هنوز نتوانسته‌ایم در ذهنمان نکاتی، چون «بارش‌های موسمی تابستانه» و «حریم رودخانه» را جا بیندازیم و مدیران شهری سال‌هاست ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها را نادیده‌گرفته‌اند.
خسارت دو هزار میلیاردی سیل به بنا‌های تاریخی ایران
حال و در سال جاری نیز بار دیگر سیل تاکنون میلیارد‌ها تومان خسارات و ده‌ها کشته به جای گذاشته و از سوی دیگر نیز سازمان هواشناسی نسبت به گسترش و تشدید فعالیت سامانه موسمی تا روز چهارشنبه در جنوب و شرق ایران هشدار داده است. شمار کشته‌شدگان سیل مرداد سال ۱۴۰۱ نیز تاکنون به ۶۹ نفر افزایش یافته و این در حالی
است برآورد از خسارت اولیه سیل ۶ هزار میلیارد تومان بوده که به نظر می‌رسد حتی از این رقم نیز خسارت‌ها بیشتر خواهد بود.
این شرایط در حالی است که عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی و گردشگری از خسارت دو و نیم هزار میلیارد تومانی سیل به میراث فرهنگی خبر داد و در توییتر نوشت که ۳۷۵ ابنیه تخریب شده‌اند.
محمد حسن نامی، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، اما قول داده است همه خسارات به سیل‌زدگان پرداخت شود. او گفت برخی افراد به دلیل وقوع سیل منازل خود را از دست داده و نیاز به اسکان اضطراری دارند که به این افراد نیز هزینه کرایه منزل پرداخت خواهد شد.
خسارت ۱۰ هزار میلیاردی سیل به کشاورزی
از سوی دیگر جواد ساداتی‌نژاد، وزیر کشاورزی، روز شنبه از خسارت بیش از ۶ هزار میلیارد تومانی سیل در بخش کشاورزی بر اساس برآورد‌های اولیه خبر داده بود و در آن زمان ساداتی‌نژاد گفته بود که: «در فاز اول بیش از ۶ هزار میلیارد تومان خسارت سیل اخیر در حوزه‌های مختلف کشاورزی اعم از دام، طیور، عشایر، قنوات، زنبورعسل، باغات و شبکه‌های آبیاری برآورد شده است.»
به فاصله تنها دو روز بعد از ادعای اولیه این بار جواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهادکشاورزی خبر دیگری داد و مدعی شد که: هر چند برآورد ابتدایی از خسارت شش هزار میلیارد تومانی بوده است، اما اکنون رقم این خسارت به ۱۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. او همچنین تاکید کرد برخی از استان‌های کشور از جمله چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد دچار بحران شده‌اند.
بیشتر بخوانید: مقصر سیلاب اخیر کیست؟
اما ارقامی که وزیر درباره میزان خسارت وارد شده بیان کرده است تنها ارقام موجود و حتی ارقام نهایی نیست.
خبر‌ها از شهر‌های مختلف سیل زده حکایت از بحران بسیار گسترده و وسیع‌تر دارد.
مهدی ولیپور، رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر از آسیب دیدگی ۲۰ هزار واحد مسکونی خبر داده است که ۱۳ هزار واحد نیازمند تعمیر و ۷ هزار واحد نیازمند بازسازی کامل است.
هم چنین علاوه بر خسارات به کشاورزی و مناطق روستایی بخش‌های قابل توجهی از بافت تاریخی برخی از شهر‌ها از سیل خسارت دیده‌اند. معاون سازمان میراث فرهنگی یزد اعلام کرده است که تاکنون ۲۴۰ مورد آسیب جزئی و کلی به بافت تاریخی شهر یزد وارد شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان نیز گفته است که بارش‌های اخیر ۳۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال به بنا‌های تاریخی این استان خسارت وارد کرده است.
خسارت‌های میلیاردی به زیرساخت‌های جاده‌ای و برق و آب کشور
گزارش‌ها از استان‌های درگیر با سیل حکایت از خسارات سنگین به پل‌ها، جاده‌های ارتباطی، تخریب محصولات کشاورزی و باغی، نابودی کلنی‌های زنبورداران، خسارت و نابودی چاه‌ها و تاسیسات آبرسانی، نابودی تاسیسات پرورش ماهی، دام و طیور و دیگر تاسیسات کشاورزی دارد.
تنها در یک مورد منصور امیریان، مدیر جهاد کشاوری مرودشت به خبرگزاری ایسنا گفته است: «بر اساس برآورد‌های انجام شده توسط تیم‌های ارزیاب حدود یکصد هکتارمزرعه ذرت، بین ۳۰ تا ۷۰ درصد، ۷۰ هکتار گوجه فرنگی بین ۱۰ تا ۵۰ درصد و سایر محصولات از جمله یونجه، خرفه، ارزن و برنج در سطح ۵۰ هکتار بین ۱۰ تا ۴۰ درصد و ۵۰۰ کلنی زنبور عسل و دوگلخانه در سطح یک هکتار متحمل خسارت شده‌اند.
در موردی دیگر مدیر کل شیلات لرستان از آسیب وارد شدن به ۳۰ واحد مرزعه پروش ماهی در شهر‌های الیگودرز و شول آباد خبر داده است که پیش‌بینی شده حداقل ۷۰۰ تا ۸۰۰ تن ماهی تلف شده‌اند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی شمال استان کرمان نیز از تلف شدن ۵ هزار و ۷۰۰ راس دام خبر داده و گفته است که به حدود ۲۲ هزار و ۷۰۰ هکتار باغات و اراضی کشاورزی خسارت وارت شده است.
محمدمهدی فداکار استاندار کرمان اعلام نیز در همین باره اعلام کرد که ۱۸۰ روستا در معرض تهدید سیل قرار دارند و ۳۸ روستای این استان نیز تخلیه شدند. طبق گفته استاندار کرمان در سیل اخیر ۲۰ شهرستان این استان درگیر سیل بودند.
به گفته فداکار بیش از دو هزار خانه در این استان آسیب دیده و این مقام محلی «برای عبور از بحران» از مردم درخواست کمک کرده است.
مشکلات تصفیه‌خانه‌های آب
این شرایط، اما در حالی است که هم زمان با بارش شدید و ورود آب‌های گل‌آلود به پشت سد‌ها انتقال آب به تصفیه‌خانه‌ها با مشکل روبرو شد. در حال حاضر تصفیه‌خانه هفتم تهران با این مشکل روبرو شده و به علت کدورت آب سد ماملو از مدار خارج شده است.
شرکت آب و فاضلاب استان تهران همچنین روز شنبه ۸ مرداد در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «از مدار خارج شدن تصفیه‌خانه هفتم آب تهران هم‌اکنون موجب افت فشار آب و تا دو ساعت آینده موجب قطع آب شرب شهر‌های پاکدشت، قرچک، خیرآباد، ورامین و فرن‌آباد خواهد شد.»
این خروج و آسیب به تصفیه خانه‌ها خود منجر به خسارت‌های گسترده مالی به زیرساخت آنان نیز می‌شود.
حال و پس از روز‌های تلخ ابتدای مرداد سال جاری به نظر می‌رسد دیگر کمتر کسی بتواند بحران تغییرات اقلیمی را به راحتی انکار کند. شاید حتی بی خیال‌ترین و بدبین‌ترین آدم‌ها نیز حالا بپذیرند که خسارت‌های تغییرات اقلیمی را نباید انکار کنند. طبیعت وحشی که سال‌ها دستکاری انسان را بر پیکره خود شاهد بوده است زمانی که طغیان می‌کند، بسیار وحشت افزا پیش خواهد رفت. توجه کنید بخش بزرگی از ارقامی که در بالا ذکر شد تنها خسارت‌های مالی است و با کمتر عدد و رقمی می‌توان به خسارت از دست رفتن بیش از ۶۰ جان اشاره کرد. ۶۰ انسان که حالا خانواده‌هایی عزادار از خود به جا گذاشته اند بخشی از خسارتی هستند که جامعه سیل زده متحمل می‌شود.
رسیدن سامانه مانسون از هند به ایران، نتیجه همان تغییرات اقلیمی است که حالا بهتر است بیش از آن که دیرتر شود برای آن راهکاری یافته شود. از سال ۱۳۹۸ تا کنون چندین بار جای جای ایران زخم وقوع سیل را بر پیکر خود دیده است و بهتر است این بار به جای ستاد بحران، فکری برای ستاد پیش از بحران اندیشیده شود.