اقتصاد24 - مبادله های تجاری و مشارکت از طریق تولید محصولات تحت لیسانس خارجی و جلب برندها و مجموعه های خارجی برای صادرات و سرمایه گذاری در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، با بازنگری در فعالیت های گذشته این مناطق مستلزم نگاهی نو در رونق تولید است.
با توجه به مفاد اقتصاد مقاومتی در بخش صنایع اولویت دار و لزوم رعایت سیاست های انقباضی دولت برای کنترل افزایش بهای ارز در بازار که امسال نیز ادامه خواهد داشت- همانگونه که رئیس جمهوری در سخنان نوروزی خود بر متعادل کردن قیمت ارز به همراه مهار تورم و دوستی بیشتر با همه همسایگان تاکید کرد- به نظر می رسد مناطق آزاد باید منابع جدید درآمدی خود را از طریق تعریف سازوکارهای اقتصاد مبادله ای و تولیدی با این کشورها پیگیری کرده و تمهیدات لازم را برای گفت و گو با روسای مناطق آزاد کشورهای همجوار ایران حسب محدوده های مساحتی خود بیندیشند.
برای واردات کالاهای مصرفی و کسب منابع درآمدی جایگزین واردات کالاهای مسافری گروه چهار، سازمان های مناطق آزاد می توانند علاوه بر درآمدهای سنتی همانند گذشته، منابع درآمدی جدیدی را در بیرون مرزها در کشورهای پیرامونی به منزله بازارهدف خود جست و جو کنند.
در این زمینه آنچه بیش از پیش قابل توجه است، استفاده از امکانات بالقوه برای هدایت فعالان اقتصادی کشورهای پیرامونی با هدف سرمایه گذاری مستقیم یا از طریق مشارکت با سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی داخلی در شرایط تحریم است. این همکاری می تواند تولید اقلام گوناگون وارداتی از جمله اقلام گروه چهار کالایی به مناطق آزاد را با مشارکت سرمایه گذاران بخش خصوصی خارجی و داخلی شامل شود و این، راه حلی برای تولید این محصولات تحت لیسانس خارجی برای عرضه در بازارهای مناطق آزاد خواهد بود و می تواند صنایع خرد و متوسط را در مناطق آزاد درگیر کند.
اکنون برای تولید کالای ساخته شده وارداتی در مجتمع های تجاری ساخته شده در مناطق آزاد باید از طریق مشارکت کشورهای سازنده با تولیدکننده مستقر در مناطق آزاد و سرمایه گذاران بازارهای منطقه ای اقدام کرد؛ این برنامه کلیدی است باید در سال 89 در مناطق آزاد دنبال شود تا هم با رونق تولید کالای خارجی در مناطق آزاد، نیاز واحدهای تجاری مجتمع های تجاری و اداری که گفته می شود بیش از 20 هزار واحدند، تامین شود و هم نیازها و ملزومات صنعت گردشکری در مناطق آزاد برای جلب رضایت مسافران جبران شود.
از سوی دیگر با رونق تولید، صادرات به کشورهای همسایه گسترش پیدا می کند. از این رو، باید گفت اگر قبل از این اتفاقات، مجوزهای واردات و اخذ عوارض کالا عاملی برای توسعه تجارت مناطق آزاد به شمار می رفت، اکنون این همانی واردات به مناطق آزاد به ضد خود تبدیل شده و تاکید بیش از اندازه بر آن از اعتبار مناطق آزاد خواهد کاست.
** ظرفیت مناطق جدید
استفاده بهینه اقتصادی از فرصت رفع تحریم بندرچابهار، می تواند یکی از راه کارهای مقابله با نابکاری تحریم آمریکایی باشد.
ظرفیت سازی برای جذب سرمایه خارجی به ویژه کشورهایی که روابط دوستانه با ایران داشته و پیرامون ایران قرار دارند از دیگر راه هاست. عملیاتی کردن این برنامه، البته نگاه ویژه دولت را می طلبد.
آمدن بار به چابهار و ترخیص آن به داخل کشور نوید موفقیت این فرصت برای اقتصاد و رونق تولید در کشور و توسعه مناطق آزاد از جمله چابهار است.
ترخیص اولین بار دام زنده با محموله کشتی از طریق بندر چابهار حرکتی آغازین است؛ زیرا با گسترش ترانزیت محموله های دامی از طریق چابهار، سرمایه‌گذاران و مردم کشور نیز منتفع خواهند شد؛ همچنان که افغانستان برای اولین بار از طریق بندر چابهار نخستین محموله تجاری خود را با دور زدن پاکستان به هند ارسال کرد. این محموله تجاری شامل 23 کامیون بود که 570 تن کالا را حمل می‌کرد. همچنین تصمیم گرفته شد هر 2 هفته کشتی‌های هندی سه بندر بمبئی، کاندلا و موندرا هند را به مقصد چابهار ترک کنند.
** فرصت کشورهای پیرامونی
نکته مهم دیگر، استفاده از شرایط اقتصادی کشورهای همسایه پیرامونی با هدف رونق تولید و افزایش صادرات است.
از جمله این موارد می توان به اهمیت ایجاد یک منطقه آزاد تجاری میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا اشاره کرد که لایحه موافقت نامه تشکیل منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است و می تواند فقدان سرمایه گذاران اروپایی را در مناطق آزاد ایران جبران کند.
در مجمع اقتصادی اوراسیا پنج کشور روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، بلاروس و ارمنستان عضویت دارند و مهمترین هدف آنها آزادسازی و تسهیل تجارت کالا بین کشورهای عضو و حذف موانع تعرفه ای و غیر تعرفه ای است. همکاری‌های مالی، اقتصادی، گردشگری، انرژی و آموزشی ازجمله فعالیت های غالب اوراسیا است که با سازوکارهای مناسب می توان به اهداف توسعه فعالیت‌های اقتصادی و تجاری متقابل مناطق کمک شایانی کند.
** لزوم تشکیل کمیته فرامنطقه ای بهبود فضای کسب و کار
تدوین بسته های سیاستی و حمایتی و تشویقی در مناطق آزاد برای رونق تولید، مستلزم کمک به کارآفرینی و بهبود فضای کسب و کار است و از الزامات استقرار نگاه نو با هدف رونق تولید در سال جدید به شمار می رود.
در این زمینه باید کمیته فرامنطقه ای بهبود فضای کسب و کار تشکیل شود تا هدف اولیه دولت را برای رسیدن به رتبه 70 فضای کسب و کار تامین کند.
بسترسازی برای تولید برندهای ایرانی با استفاده از مزایای اقتصادی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی از دیگر راهکارهای مناسب برای رونق تولید کشور با محور مناطق آزاد به شمار می رود.
** سیاست های کلان برای رونق تولید در مناطق آزاد
سیاست ها، راهکارها و اقدام های تشویقی و حمایتی رونق تولید در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی را می توان به شرح زیر برشمرد:
1- توسعه نقش مردم در اقتصاد با تقویت سازوکارهای تشویقی از طریق حمایت از بخش خصوصی با هدف جذب مشارکت آنها
2- حفظ مزیت های نسبی و تقویت مزیت های رقابتی سرمایه گذاری در صنایع اولویت دار اقتصاد مقاومتی و گسترش اقلام تولیدات مربوطه با هدف صادرات به کشورهای پیرامونی
3- ایجاد، توسعه و تکمیل زیرساخت های پیشرفته برای جذب تعامل و مشارکت سرمایه گذاران کشورهای هدف منطقه ای
4- ارتقا و به روز رسانی فناوری های صنایع دانش بنیان برای تولید محصولات دارای ارزش افزوده بالا و صادرات به بازارهای منطقه ای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی
5- توسعه و ارتقای جایگاه بخش معدن و صنایع معدنی و طبیعی در مناطق آزاد با رعایت ملاحظات زیست محیطی و آمایش سرزمینی برای ظرفیت سازی و توسعه صنایع معدنی و تبدیلی
6- بازنگری در انواع صنایع تولیدی و بسته بندی به منظور افزایش ارزش افزوده و تکمیل زنجیره ارزش آنها و جایگزینی محصولات پربازده صنعتی
7- جلب و افزایش سرمایه گذاری های غیردولتی در بخش صنایع اولویت دار اقتصاد مقاومتی از جمله محصولات پتروشیمی جدید با هدف افزایش بازده، ارتقای کیفیت تولیدات داخلی و تقویت رقابت پذیری در بازار
8- حمایت موثر از فعالیت صنایع کوچک و متوسط در تولید اقلام وارداتی با هدف جایگزینی واردات و تقویت صنایع دریایی و خدماتی و توسعه تجارت منطقه ای با فعالان اقتصادی منطقه و آماده ساختن زیرساخت های پیشرفته برای تعامل با سرمایه گذاران کشورهای پیرامونی
9- توسعه تجارت الکترونیکی با هدف حضور در بازارهای هدف به منظور هویت بخشی، ارتقای کیفیت تولید، روان سازی، سفارش پذیری و افزایش سهم صادراتی در بازارهای داخلی و خارجی
10- توسعه فناوری صنایع اولویت دار نفت، گاز، پتروشیمی و انرژی های تجدید پذیر و پاک و به کارگیری آنها درصنایع مرتبط و ارتقای فناوری های موجود در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی
11- گسترش بازارهای منطقه ای و ایجاد قطب های صنعتی و مراکز بورس کالا برای تولید حداقل 20 درصد اقلام وارداتی کشورهای همسایه در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و صادرات به آنها
12- گسترش زیرساخت های مورد نیاز برای توسعه خدمات تجاری خارجی و افزایش ترانزیت و توسعه صنایع ترانزیتی و گردشگری
13- تقویت فرهنگ جهادی در ایجاد ارزش افزوده، تولید ثروت، بهره وری، کارآفرینی، سرمایه گذاری و ایجاد اشتغال مولد برای توسعه اقتصاد مقاومتی در سال رونق تولید
14- گفتمان سازی فرهنگ اقتصادی به ویژه در محیط های رسانه ای و آموزشی و تبدیل اولویت های سرمایه گذاری و تولیدی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به گفتمان فراگیر در کشورهای خارجی برای اطلاع سرمایه گذاران و قعالان اقتصادی و همچنین در داخل ایران.
منبع: ایرنا
عبدالرسول خلیلی / استاد دانشگاه و کارشناس مناطق آزاد