اقتصاد24 - براساس تصمیم شورای هماهنگی اقتصادی سران سه قوه، قیمت بنزین کمتر از یک ماه آینده افزایش خواهد یافت و نظام سهمیه‌بندی که در سال 94 با تصمیم عجولانه دولت حذف شد، دوباره از سر گرفته خواهد شد.
رئیس دفتر رئیس جمهور نیز روز چهارشنبه هفته گذشته اعلام کرد، تصمیم‌گیری در باره افزایش قیمت بنزین در روز پنجشنبه همان هفته صورت خواهد گرفت و تاکنون نتیجه بررسی‌های دولت اعلام نشده است.
روز گذشته نیز توسط شرکت پالایش و پخش فراورده‌های نفتی اطلاعیه‌ای صادر و اعلام شد، کسانی که موفق به ثبت نام کارت سوخت در مهلت قبلی نشده‌اند، از ساعت 24 روز دوشنبه می‌توانند اقدام به ثبت نام کنند. این اطلاعیه نشان می‌دهد که دولت در حال آماده سازی شرایط برای احیای کارت سوخت و باز گشت نظام سهمیه بندی است.
در این رابطه با جواد نوفرستی استاد دانشگاه الزهرا(س) و یکی از کارشناسان انرژی گفت‌وگو کردیم که در ادامه این گفت‌وگو را ملاحظه می‌کنید.
*براساس آخرین مصاحبه‌ای که با شما داشتم، عنوان شد که دولت به دنبال راه کار غیر قیمتی برای کنترل مصرف بنزین نیست و بیشتر سعی دارد تا با تغییر قیمت این کار را انجام دهد، اما در هفته های اخیر می‌بینیم که دولت تصمیم خود را تغییر داده است و سعی کرده در کنار سیاست قیمتی سیاست غیر قیمتی که همان احیای کارت سوخت است را دنبال کند، حل سوال اینجا است که هدف دولت با این تغییر سیاست چیست؟
نوفرستی: اول باید گفت که این اراده‌ای که در دولت ایجاد شده است تا تغییر صورت گیرد، را به فال نیک می‌گیریم هر تصمیمی برای خروج از وضع فعلی مثبت است و باید به فال نیک گرفت.
اما دوباره تاکید می‌کنم که پیشنهاد من این است که اکنون که دولت می خواهد کارت سوخت را احیا کند، حتما ساده ترین کار انجام شود و ساده ترین کار این است که افراد ملزم شوند بدون افزایش قیمت بنزین با کارت سوخت خودشان سوخت گیری کنند.
البته ناگفته نماند که این کار در آذر ماه سال گذشته آماده اجرا بود، اما ناهماهنگی که در داخل دولت وجود داشت موجب شد تا احیای کارت سوخت به تعویق بیفتد.
*متاسفانه تاخیر دولت در اجرا خسارات سنگینی را به کشور تحمیل کرده است
نوفرستی: بله مهمترین خسارت هم ادامه قاچاق روزانه 10 میلیون لیتر بنزین است که دولت نتواند جلوی آن را بگیرد.
*متاسفانه جوی که در مجلس شورای اسلامی وجود دارد، به نظر می‌رسد یکی از عوامل تعلل دولت در اجرای این طرح باشد، در این مورد چه پیشنهادی وجود دارد.
نوفرستی: همان طور که می‌دانید نمایندگان مجلس مخالف افزایش قیمت و یا احیای کارت سوخت و هرگونه فشار به مردم هستند که البته الان نباید به حرف آنها توجه شود و نباید دیدگاه های آنها را ملاک قرار داد، زیرا دغدغه آنها انتخابات اسفند ماه مجلس است و این جای تاسف دارد که مصالح ملی قربانی مصالح حزبی و فردی شده است.
*پس پیشنهادتان این است که کارت سوخت بدون افزایش قیمت احیا شود؟
نوفرستی: بله. سریعترین کار این است که دولت کاری کند تا مردم با کارت سوخت شخصی خودشان اقدام به سوخت گیری کنند و این راحت ترین کار است که نیاز نیست اجرای آن به اول خرداد ماه موکول شود و از همین فردا می‌توان این کار را اجرا کرد.
این نکته را نیز باید اعلام کند با توجه به مصرفی که امروز داریم، هر چه احیای کارت سوخت تعلل پیدا کند سال جاری به اتمام نرسیده باز وارد کننده بنزین خواهیم شد.
*اما براساس اخبار واصله ظاهرا دولت تصمیم دارد تا همان شیوه گذشته سوخت گیری با کارت سوخت را احیا کند، به طوری که قیمت بنزین دو نرخی و همراه با سهمیه باشد
نوفرستی: اگر این اتفاق رخ دهد من جای خبرنگاران بودم حتما از وزیر نفت این را سوال می کردم که چرا آن موقع مخالف کارت سوخت بود و امروز موافق اجرایش شده است، به نظر من بازگشت به دوره قبلی اجرای کارت سوخت برای شخص وزیر خیلی سخت است هرچند که اگر این کار صورت گیرد نیز باید به وزیر تبریک گفت که اشتباه گذشته اش را جبران کرده است.آن موقع که بنزین تک نرخی شد یعنی در خرداد 94 در رسانه ها مصاحبه کردم و گفتم که این مقدمه‌ای است برای حذف کارت سوخت و به دنبال آن شاهد افزایش قاچاق سوخت خواهیم بود.
آن موقع که کارت سوخت وجود داشت، میانگین مصرف از 64 میلیون لیتر در روز به 72 میلیون لیتر، یعنی حد فاصل سالهای 86 تا 94 رسید، اما به محض حذف سهمیه بندی و کارت سوخت مصرف بنزین رسید به 92 میلیون لیتر که از این میزان حدود 10 میلیون لیتر مربوط به قاچاق سوخت است.با این حال اگر دولت بازگردد به همان سیستم دونرخی، باز از وضع امروز بهتر است امسال با پیش‌بینی که شده است افزایش مصرف به 100 میلیون لیتر خواهد رسید با نرخ 1000 تومان در هر لیتر یک یارانه سنگینی از بیت المال از دست می‌رود.
*ولی به گفته شما و عده ای دیگر از کارشناسان اجرای این روش دور از عدالت است
نوفرستی: بله. بهترین راه کار همان دادن سهمیه به هر فرد است و نه دادن سهمیه به خودرو ولی تصمیمی که دولت در مورد برق گرفت، نشان داد که دولت جرات اتخاذ تصمیم بزرگ ندارد و به همین دلیل هیچ امیدی ندارم که دولت به آن راه کار ایده آل عادلانه ورود کند؛ هر چند که اطلاع دارم آن روش را بررسی می‌کنند، اما باید بگویم که اگر این کار را انجام دهند، حتی به محبوبیت خودشان که امروز افت شدیدی کرده است تا حدودی باز خواهند گشت.
اگر این طرح اجرا شود بیش از 70 درصد از جامعه منتفع شده و برد می‌کنند، اما ادامه وضع فعلی به کسری بودجه دولت دامان خواهد زد.
*موضوع مهم در تغییر سیاست عرضه بنزین موضوع حذف قاچاق است، چه تضمینی وجود دارد که با افزایش قیمت حتی اگر قیمت بنزین دو نرخی شود، قاچاق بنزین رو به صفر رود؟
نوفرستی: باید گفت چه قیمت بنزین دونرخی باشد و یا چه همان تک نرخی بماند، اگر کارت سوخت الزامی شود و کارت سوخت جایگاه حذف شود، می‌تواند روی کاهش و یا حذف قاچاق سوخت کمک کند.
اما اگر بنزین دو نرخی هم شود و کارت سوخت جایگاه حذف نشود، هیچ کمکی به حذف قاچاق نخواهد کرد. چون قاچاق با کارت سوخت جایگاه صورت می‌گیرد، اگر این کارت سوخت حذف نشود آنگاه قاچاقچی اگر امروز لیتری 10 هزار تومان سودی می‌برد، بعد از افزایش قیمت لیتری 7 یا 8 هزار تومان سود به دست خواهد آورد و عملا قاچاق حذف نخواهد شد.
بنابراین اگر قیمت بنزین تک نرخی باشد، ولی مصرف کنندگان ملزم به استفاده از کارت سوخت شخصی شوند، می‌توان انتظار داشت تا قاچاق حذف شود و حتی اگر دونرخی شود که به نظرم یک قدم رو به جلو خواهد بود باید کارت سوخت جایگاه حذف شود تا قاچاق از بین رود.
کسانی که اقدام به سوخت گیری با نرخ آزاد می‌کنند، نیز با استفاده از کارت سوخت شخصی این کار را انجام دهند تا مصرفشان تحت کنترل باشد و این نشان می‌دهد که اگر به عنوان مثل من روزی 500 لیتر بنزین آزاد بزنم، یعنی اینکه مصرف غیر متعارف دارم و یا کارت من در اختیار دیگران قرار گرفته است که از آن سوء استفاده می‌کنند.
بنابراین کنترل و حذف قاچاق باید ابتدا در دستور کار قرارگیرد، زیرا خیلی درد آور است که روزانه 10 تا 12 میلیون لتر از بیت‌المال قاچاق شود و سودش در اختیار دیگران قرار گیرد، بنابراین می‌توان جلوی قاچاق را گرفت، همان طور که تجربه سالهای 86 تا 94 نشان داد و این یک نتیجه مثبت برای دولت خواهد داشت، زیرا می توانند روزانه حد اقل 10 میلیون لیتر بنزین را خودشان به جای قاچاقچی صادر کنند و می‌توانند بخشی از کسری بودجه را جبران کنند، به ویژه اینکه الان در شرایط تحریم هستیم و موضوع کاهش صادرات نفت خام مطرح شده است.
این نکته را نیز باید بگویم که به دلیل کاهش محبوبیت دولت در بین آحاد جامعه دیر یا زود به سمت دادن سهمیه به هر فرد خواهیم رفت که این کار به عدالت نزدیک تر است.
*موضوع مهم دیگری که باید به آن توجه شود، بحث مربوط به کنترل تورم انتظاری است، قطعا کنترل تورم با شیوه‌ای که شما می‌گویید راحت تر است تا شیوه‌ای که قرار است اجرا شود.
نوفرستی: بله. کنترل تورم انتظاری نیز در این روش راحت تر است تا اینکه سهمیه به خودرو داده شود و ظاهرا تصمیمی که دولت اتخاذ کرده، این است که سهمیه به خودرو داده شود.
اما باز اثرات اجرای آن به نسبت بهتر از این وضعیت کنونی است زیرا قطعا با احیای کارت سوخت حد اقل 10 میلیون لیتر صرفه جویی خواهد شد و دولت می تواند برای این 10 میلیون لیتر تصمیم گیری کند و باید به مردم بگوید که این 10 میلیون لیتر را چه کار میکند تا مردم به دولت اعتماد کنند.
این موضوع حتما به کاهش سوانح رانندگی و افزایش استفاده از خودروهای عمومی کمک خواهد کرد، حتما به توسعه سی ان جی بعد از 6 و 7 سال که در رکود است کمک خواهد کرد، الان نیز 2.5 میلیون تومان وام می دهند تا خودروهای تک سوخت دو گانه سوز شوند و این می‌تواند به رشد مصرف سی ان جی کمک کند.
حتی به نفع دولت خواهد بود که به غیر از وام به سی ان جی نیز یارانه بدهد، زیان یک لیتر بنزین برای دولت 7 تا 8 هزار تومان است، اما یک متر مکعب گاز حدود 500 تومان خواهد بود که این کار به نفع مصرف کننده هم هست.
بنابراین پیامد دو نرخی کردن قیمت بنزین دوباره کمک خواهد کرد که مصرف سی ان جی که الان چندین سال است حدود 20 تا 21 میلیون متر مکعب است، رشد پیدا کند و حتی به ارقام 30 میلیون متر مکعب نیز برسد و این جایگزینی 10 میلیون لیتر بنزین با 10 میلیون متر مکعب سی ان جی است و به مرور دولت می تواند به روزی برسد که 20 میلیون لیتر بنزین صادر کند و این بی عدالتی که امروز وجود دارد قطعا کمتر خواهد شد.
من مطلع هستم که موضوع تعیین سهمیه به هر فرد در کمیته ها و کمیسیون ها شورای عالی امنیت ملی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و دولت در حال بررسی است و باید در این باره با مردم حرف زد که اثر تورمی که امروز در خصوص نحوه عرضه بنزین در کشور وجود دارد بسیار بیشتر از موقعی است که بنزین با کارت سوخت عرضه شود و باید مردم را با این طرح همراه کرد.
*خوب است شما که کار تحقیقاتی در این زمینه انجام داده اید به این نکته نیز اشاره کنید که عمده قاچاق سوخت قبل از جایگاه صورت می‌گیرد.
نوفرستی: در مناظره‌ای که با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و سوخت داشتم، آنجا نکته‌ای را اشاره کردم که مدام می‌گوییم کارت سوخت باید برای جلوگیری از قاچاق احیا شود، اما باید تأکید کرد که همه قاچاق از بعد از جایگاه نیست آن کسی که سوخت را به صورت تانکر قاچاق میکند، از جایگاه سوخته نمی‌گیرد و آن چیزی که باید در رسانه‌ها مورد توجه قرار گیرد و تأکید شود، سامانه نظارتی از نقطه صفر تا نقطه مصرف است یعنی اگر بنزین را از بنادر وارد می‌کنیم یا بنزین را که تولید می‌کنیم، مطمئن باشیم که این بنزین به جایگاه می‌رود و عرضه می‌شود که مسیر عوض نشود.
متاسفانه با حذف کارت سوخت این اتفاق رخ داده است، یعنی تانکر می‌رود به فلان مقصد اما وسط راه مسیر خود را عوض میکند، چون نظارتی نیست. نماینده ستاد در آن مناظره گفتند از امسال این کار نظارت را شروع کردیم این خیلی دیر و بد است و دادستان کل کشور هم ستاد را مورد انتقاد قرار دادند و گفتند چرا الان این کار انجام می‌شود؟
*خوب است در پایان دوباره این شیوه را یاد آور شوید
نوفرستی: 5 سال قبل یعنی اسفند 92، بعد از فراخوان آقای رئیس‌جمهور که گفتند برای کنترل مصرف انرژی فکر کنید و راه کار ارائه دهید، طرحی را دادیم به عنوان کارت انرژی یارانه برابر به نام کارت «کایاب» که آن موقع همه ایرانیان صرف نظر از اینکه خودرو دارند یا ندارند، در روستا زندگی می‌کنند یا در شهر زندگی می‌کنند، دهک اول است یا دهک دهم از همه منابع انرژی یک سهم برابر دارند.
مثال ساده آن در مورد بنزین این است که همه ایرانی‌ها به آنها یک سهمیه برابر از بنزین اختصاص پیدا میکند، نه اینکه به آنها کوپن بدهیم یا کارت سوخت دهیم، معادل ریالی آن سهمیه بنزین در اختیار همه قرار می‌گیرد، البته با نرخ آزاد و این برای همه ایرانیان است.در مورد بنزین با اعدادی که امروزمحاسبه کردیم می توانیم به ازای هر نفر ایرانی در ماه 20 لیتر سهمیه بنزین بدهیم با احتساب اینکه تقریبا حدود 81 میلیون نفر جمعیت داریم.
*با این شرایط باید حدود 160 میلیون لیتر بنزین را به عنوان سهمیه در کارتها اختصاص دهیم؟
نوفرستی: نه. منظور من از سهمیه این است که معادل ریالی آن را در کارت بانکی آنها شارژ شود مثل این که می‌خواهند به خانوارها سبد کالا بدهند و پول آن قابل برداشت نیست و همه آحاد جامعه از کودک تازه متولد شده تا بزرگترین فرد در خانواده این سهمیه ریالی را دریافت کنند که ممکن است در هر ماه این نرخ شناور باشد. مثلا الان قیمت جهانی نفت کم شود که قیمت بنزین پایین می‌آید و اگر قیمت جهانی نفت بالا رفت قیمت بنزین نیز افزایش یابد که البته قیمت هر لیتر بنزین را براساس قیمت نزدیک قیمت مرز محاسبه شود که ممکن است لیتری 7 تا 8 هزار تومان هم شود.
براین اساس که این کار به عدالت نزدیک است و به همه ایرانی‌ها تعلق گرفته است. کسی که از انرژی کمتر مصرف کند و از از کل اعتبار یارانه اش در کارت انرژی خانوار استفاده نکند، مانده کارت برایش ذخیره می شود و به صورت وجه، در پایان دوره‌های معین (مثلا پایان هر ماه) قابل برداشت خواهد بود.
منبع: فارس