اقتصاد۲۴- دور جدید درگیر‌های مرزی بین جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان از دوشنبه هفته گذشته آغاز شد. اگرچه تداوم این درگیری‌های پراکنده مرزی پس از جنگ ۴۴ روزه پاییز سال ۲۰۲۰ امری طبیعی به نظر می‌رسد، اما با بررسی دقیق‌تر دور جدید‌های تنش‌های مرزی آن‌گونه که پیداست باکو با تحریک آنکارا به دنبال تشدید درگیری و حتی ایجاد جنگ مرزی با هدف تصرف و اشغال بخشی از خاک ارمنستان در استان سیونیک برای ایجاد دالان موهوم زنگه زور و تحمیل آن به ایروان و همچنین تهران است.
تا همین جای کار تجاوز و اشغال گری باکو تلفات حدی را در پی داشته است. نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان پیشتر به پارلمان کشورش گزارش داد که از زمان آغاز خشونت‌ها در هفته اخیر، ۱۰۵ نظامی ارمنی کشته شده‌اند. جمهوری آذربایجان هم در روز اول درگیری‌ها از کشته شدن ۵۰ نظامی خود خبر داد.
اظهارنظر جمهوری آذربایجان و روشن شدن پشت پرده تجاوز جدید باکو به خاک ارمنستان
جمهوری آذربایجان سه شنبه گذشته اعلام کرد که پس از بدترین دور درگیری بین ایروان و باکو در سال ۲۰۲۰، به اهداف نظامی خود در مرز با ارمنستان دست یافته است. همین گزاره کوتاه و به نوعی اعتراف صریح باکو نشان می‌دهد که دوره اخیر درگیری‌ها مستقیماً از سوی جمهوری آذربایجان با هدف تجاوز به خاک جمهوری ارمنستان برای ایجاد دالان موهوم زنگه زور و تحمیل آن به ایروان و تهران شکل گرفته است.
ریاست جمهوری آذربایجان در بیانیه‌ای پس از دیدار الهام علی‌اف، رئیس جمهور با فرماندهان نظامی این کشور اعلام کرد: «همه اهداف باکو در تنش اخیر محقق شده است.»
به موازات این اظهار نظر ریاست جمهوری آذربایجان که پشت پرده‌های تنش اخیر مرزی را روشن می‌کند سکوت معنادار ارمنستان پس از درگیری‌های هفته گذشته هم به نوعی گویای آن است که باکو و علی اف با تحریک اردوغان اکنون دور جدید از درگیری‌ها را برای اشغال استان سیونیک در جمهوری ارمنستان آغاز کرده است. در این رابطه طبق گزارش رویترز، مقامات جمهوری آذربایجان درباره توافق آتش‌بس به منظور متوقف کردن مرگبارترین تنش میان این دو کشور از سال ۲۰۲۰ سکوت اختیار کرده‌اند.
اما آنچه که کوچک‌ترین شبه‌ای را برای دلایل و اهداف پشت پرده باکو در آغاز دور جدید درگیر‌ها و تجاوز و اشغال خاک ارمنستان باقی نمی‌گذارد به اظهارنظر رسانه‌های در ترکیه باز می‌گردد.
در همین راستا شبکه ترکی TGRT صراحتا عنوان کرد: «آذربایجان ده کیلومتر از خاک ارمنستان را اشغال و اگر در درگیری‌های جدید بتوان حدود ۲۰ کیلومتر دیگر در استان سیونیک پیش برود، رویای اتصال سرزمین‌های ترک محقق می‌شود.»
یک بیانیه، یک هشدار
اگر بخواهیم تحولات را از انتها به ابتدا مورد موشکافی قرار دهیم. بیانیه دیروز جمعه سفارت جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان حکایت از آن دارد که تهران به نگاه غایی در پشت تحرکات میدانی، اشغال گری و تجاوز جمهوری آذربایجان به خاک ارمنستان با هدف ایجاد دالان موهوم زنگه زور پی برده است.
از این رو جمهوری اسلامی ایران با انتشار و اعلام بیانیه رسمی سفارت خود در ارمنستان هشدار جدی به جمهوری آذربایجان و هر کشوری که به دنبال تحریک و حمایت از باکو برای این مهم است، داد. در این میان به نظر می‌رسد که ترکیه و اسرائیل دو بازیگر کلیدی در تحریک و تحقق سناریوی ایجاد دالان موهوم زنگه زور با هدف قطع مرز‌های مشترک ایران و ارمنستان، تغییر ژئوپلیتیک منطقه قفقاز جنوبی و تداوم و تشدید بحران امنیتی در این منطقه (قفقاز) هستند.
سفارت ایران در ارمنستان اعلام کرد: «تهران با نقض تمامیت ارضی و مرز‌های کشور‌های همسایه مخالف است و به طور ویژه با هر سناریویی که به مرز ایران و ارمنستان به عنوان مسیر تاریخی ارتباط دو ملت همسایه آسیب وارد کند، مقابله خواهد کرد.»
سفارت ایران در ارمنستان در پاسخ به سوالی در خصوص موضع کشورمان درباره تنش‌های اخیر بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران موضع خود درباره تحولات در منطقه قفقاز و روابط خود با دو کشور همسایه جمهوری ارمنستان و جمهوری آذربایجان را به صراحت و در سطوح مختلف بیان کرده است.
سفارت کشورمان عنوان کرد: «همان طور که در اخبار دیدار‌های رهبر معظم انقلاب با رؤسای جمهوری روسیه و ترکیه نیز شاهد بوده‌اید، ایران با نقض تمامیت ارضی و مرز‌های کشور‌های همسایه مخالف است و به طور ویژه با هر سناریویی که به مرز ایران و ارمنستان به عنوان مسیر تاریخی ارتباط دو ملت همسایه آسیب وارد کند، مقابله خواهد کرد.» در تماس تلفنی سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران با نیکو پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان و نیز در تماس تلفنی وزرای خارجه ایران و جمهوری آذربایجان این موضع اصولی ما تکرار شده است.
این‌ها علاوه بر آن است که وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران صبح چهارشنبه گذشته در گفت‌وگوی تلفنی با جیحون بایرام‌اف، همتای خود در جمهوری آذربایجان، پیرامون تحولات اخیر در منطقه قفقاز جنوبی بر آمادگی تهران برای کمک به حل و فصل موضوع به صورت مسالمت‌آمیز و از طرق سیاسی تاکید کرد.
بیشتر بخوانید: سیگنال سفر رییسی به سازمان همکاری‌های شانگهای/ منتظر احیای برجام نباشید!
امیرعبداللهیان صراحتا عنوان کرد: «جمهوری اسامی ایران همواره بر حفظ تمامیت ارضی کشور‌ها از جمله آذربایجان و ارمنستان تاکید دارد. اما در عین حال مرز ایران و ارمنستان را نیز یک راه ارتباطی تاریخی می‌دانیم که باید بدون تغییر حفظ شود. امیرعبداللهیان با تاکید بر این که منطقه تحمل جنگ جدیدی را ندارد، اظهار کرد: «جمهوری اسلامی ایران طرفین این مناقشه را به خویشتنداری فرامی‌خواند.»
سازناکوک موسوی در باکو
در آن سو به نظر می‌رسد سفیر جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان نگاهی متفاوت از سفارت ایران در ارمنستان دارد و عملاً شرایط متضاد از بقیه می‌بیند. سید عباس موسوی که عملکردش در باکو با انتقادات گسترده‌ای از طیف‌های مختلف سیاسی، دانشجویی و حتی چهره‌های آکادمیک همراه است، دیروز جمعه در رشته توییتی سعی کرده است با یک تهدید ضمنی عملاً رسانه‌های داخلی را از روشنگری در خصوص تحرکات مخرب جمهوری آذربایجان، اشغالگری باکو در خاک ارمنستان و تغییر ژئوپلیتیک منطقه قفقاز جنوبی با بازیگری جمهوری آذربایجان و کارگردانی و سناریوی ترکیه باز بدارد.
سفیر ایران در جمهورى آذربایجان در خصوص تحولات منطقه قفقاز نوشت: «موضع ایران از ۳۰ سال پیش تغییر ناپذیری مرز‌های بین المللی در شمال کشور بود.» سید عباس موسوی در توییتى چنین می‌نویسد: «در مناقشات منطقه‌ای و بین المللی مواضع اصولی ایران همواره در چارچوب عزت، حکمت، مصلحت و بر اساس حق، انصاف، عدالت و حقوق بین الملل استوار است. قوه عاقله نظام قطعا بهترین تصمیم را در بهترین زمان می‌گیرد و همیشه از منافع و امنیت ملی خود و منطقه پاسداری می‌کند. در منافع حیاتی لابیگری، جانبداری هیجانی و عملیات روانی بی اثر است. اثرگذاری بر تصمیم سازان، تصمیم گیران و مجریان سیاست خارجی و دفاعی اگر واجد مولفه‌های فوق و فاقد عقلانیت و دوراندیشی باشد، مشکوک، مضر و بلکه تکمیل کننده پازل دشمنان ایران و تخریب سیاست همسایگی دولت است. در موضوع همسایگان شمالی مواضع اصولی ایران از ۳۰ سال پیش مشخص است و بار‌ها توسط رهبر انقلاب، رئیس جمهور، وزیر خارجه و سخنگوی وزارت امور خارجه بیان شده که همانا تغییر ناپذیری مرز‌های بین المللی و تغییرات ژئوپولیتیکی است. درخواست اعلام موضع اضافی و موازی با هر نیتی غیرحرفه‌ای و مضر است.»
آنچه که سید عباس موسوی از آن به عنوان اعلام موضع اضافی و موازی با هر نیت غیرحرفه‌ای و مضر یاد می‌کند، در واقع می‌تواند اشاره‌ای به عملکرد وی در سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو داشته باشد، چراکه وی بیش از آن که حافظ منافع و امنیت تهران در آذربایجان باشد، به عکس عمل کرده است. موسوی همواره با فشار‌های مستقیم و غیرمستقیم از طریق وزارت امور خارجه و شورای عالی امنیت ملی به دنبال کنترل و مدیریت رسانه‌های داخلی در ایران و سانسور مطالب با هدف روشنگری در خصوص پشت پرده تحرکات جمهوری آذربایجان و ترکیه در قره باغ و قفقاز جنوبی بوده است.
یک سفر معنادار
برخلاف رویکرد منفعلانه ایالات متحده آمریکا، هم در دوره دونالد ترامپ و هم در دوره جو بایدن پیرامون منطقه قفقاز و مناقشه قره باغ به ویژه جنگ ۴۴ روزه پاییز سال ۲۰۲۰ به نظر می‌رسد این بار واشنگتن عملکردی کاملاً متفاوت از قبل دارد. در همین راستا پلیتیکو خبر از سفر قریب الوقوع نانسی پلوسی به ارمنستان خبر داد.
این مسئله نشان می‌دهد که آمریکا، نه در قالب گروه مینسک اهمیتی برای تحولات قفقاز قائل است، بلکه سعی دارد به واسطه وقوع جنگ اوکراین، شرایط را برای تشدید فشار به روسیه در منطقه قفقاز فراهم کند.
چرا که در این بین روسیه نیروی دیپلماتیک برجسته در این منطقه است و ۲۰۰۰ نیروی حافظ صلح در آنجا دارد. مسکو میانجی قراردادی بود که به جنگ ۲۰۲۰ پایان داد؛ جنگی که جنگ دوم قره‌باغ نام گرفت و در آن صد‌ها تن کشته شدند.
پلیتیکو به نقل از منابع آگاه گزارش داد، نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان و جکی اسپیر، نماینده دموکرات از کالیفرنیا، طی روز‌های آتی برای نشان دادن حمایت از نخست وزیر نیکول پاشینیان، به ارمنستان سفر خواهند کرد.
به گزارش آر تی، این سفر اندکی پس از درگیری مرزی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان انجام می‌شود که منجر به کشته شدن بیش از ۱۷۰ نفر شد. پلوسی در حال حاضر در آلمان به سر می‌برد و در اجلاس سران G۷ در برلین برای حمایت از جنگ اوکراین علیه روسیه شرکت می‌کند.
به گزارش پلیتیکو، پلوسی پس از کنفرانس با اسپیر، که تابعیتی ارمنی-آمریکایی دارد، به ایروان خواهد رفت. دفتر اسپیر در مورد این گزارش اظهار نظری نکرده است، در حالی که درو هامیل، معاون رئیس دفتر پلوسی، به پولیتیکو گفت که آن‌ها به دلیل پروتکل‌های امنیتی، سفر بین‌المللی را از قبل تایید یا رد نمی‌کنند.
منبع: دیپلماسی ایرانی