اقتصاد۲۴- «باید بدانیم جامعه ایران در چه وضعیتی است.» این عباراتی است که محمد فاضلی با استفاده از آن تلاش می‌کند تصویری از وضعیت امروز جامعه ایرانی و ضرورت تحلیل لایه‌های درونی جامعه ارایه کند. این جامعه شناس که در برنامه «شیوه» در تلویزیون صحبت می‌کرد در ادامه گفت: جامعه ایران به دلیل آنچه برای خانم مهسا امینی پیش آمد بسیار داغدار و ملتهب است. فقط ۱۴ درصد مال سال‌های قبل از انقلاب هستند، ۸۶ در صد پس از انقلاب به دنیا آمده‌اند. این جامعه گسترش یافته و رشید و بالغ شده و تحصیلکرده است. این جامعه از برخی عارضه‌ها رنج می‌برد. نرخ بیکاری بسیار بالاست، حتی با نرخ‌های پایین مشارکت این بیکاری بالاست. بیکاری به شکل نابرابری بین زن و مرد تقسیم شده؛ مردان پنج برابر زنان شاغل هستند! نرخ بیکاری زنان ۱۳ درصد، نرخ بیکاری مردان ۷.۲ درصد. در جوانان ۱۸ تا ۳۵ سال، نرخ بیکاری مردان ۱۳.۸ و نرخ بیکاری زنان ۲۸.۳ درصد. جوان ۱۸ تا ۳۵ سال دو برابر کل بیکار است!
به گزارش جماران، او در ادامه افزود: همین جامعه در ۱۰ سال گذشته میزان برخورداری ثروتمندترین دهک به فقیرترین دهکش از ۱۱ برابر شده ۱۴ برابر؛ یعنی نابرابری هم گسترش یافته است. طبق گزارش دو سال پیش مرکز پژوهش‌های مجلس، ما در طول دهه ۹۰ یک افول اقتصادی وحشتناک را تجربه کردیم. این افول در حدی است که اگر تا سال ۱۴۰۵ سالی ۸ درصد رشد اقتصادی داشته باشیم، ۶ سال متوالی رشد ۸ درصد، آن هم برای اقتصادی که از اول دهه نود رشد اقتصادی آن میانگین صفر بوده؛ این گزارش می‌گوید تازه آن سال می‌رسیم به جایی که سال نود بودیم! و می‌دانیم این غیرممکن است! این جامعه‌ای است که ۶۰ درصد شاغلانش پوشش بیمه ندارند! این جامعه دچار ۱۸.۴ درصد فقر است، یعنی از هر پنج نفری که از کنار شما رد می‌شود یکی در فقر مطلق به سر می‌برد در این جامعه دولتش به شدت کسر بودجه دارد و جایگاه جهانی‌اش این است. ما باید ببینیم داریم کجا زندگی می‌کنیم!
بیشتر بخوانید: کالبدشکافی ریشه ناآرامی‌ها در کشور
فاضلی یادآور شد: در جایی داریم زندگی می‌کنیم که در فاصله سال‌های ۸۰ تا ۹۷، در سال ۸۰ هشتاد درصد تجارت ما با ۲۳ کشور بوده است. رسیدیم به جایی که در سال ۹۷، ۵۴ درصد تجارت کشور با سه کشور بوده است (چین، عراق، امارات). اگر شما به این نمی‌گویید جداافتادگی از جهان، پس چه می‌گویید؟! در داخل به شدت تضعیف شده‌اید از نظر اقتصادی و به مردم فشار آمده است، در حالی که کشور ۱۰ میلیون جمعیت افزایش یافته ۴۰ درصد درآمد سرانه‌اش را از دست داده است. میانگین تورم در جهان در سال ۲۰۱۸، ۲.۴ درصد بوده است و تورم بلندمدت ایران ۲۰ درصد بوده و فقط سه کشور ونزوئلا، زیمبابوه و آرژانتین تورم بیشتری داشته‌اند! روایت من از جامعه امروز این است که جامعه‌ای است که به شدت بالغ شده، از ۳۶ میلیون نفر شده ۸۴ میلیون، تحصیلاتش به شدت رفته بالاتر، به لحاظ آگاهی بسیار پیشرفت کرده. این جامعه به شدت جهانی شده، به شدت می‌تواند خودش را مقایسه کند. به شدت مردمش به سفر می‌روند و خودشان را با جهان مقایسه می‌کنند. این جامعه مواجه شده با یک ساختار حکمرانی که دائم دارد توانش را از دست می‌دهد و به شدت بر سر موضوعات مختلف انرژِی خود را هدر داده است.
این جامعه شناس یادآور شد: میانگین هوشی و توانایی جامعه بالاتر از حکومت است؛ این وضعیت جامعه ایرانی را به استیصال رسانده است! این روز‌ها دیگر فقط مهاجرت نخبگان نیست، مهاجرت تکنیسین‌های نیروی کار شما هم دارد رخ می‌دهد. آدم‌هایی که درون ساختار تصمیم‌گیری هستند می‌شود روی اکثریت آن‌ها دست گذاشت و ادعا کرد که آن‌ها از میانگین آدم‌هایی که در جامعه هستند پایین‌تر هستند. رویای توسعه دارد بر باد می‌رود. جامعه احساس می‌کند دارد تمام ظرفیت‌هایش را از دست می‌دهد. انسان موجودی است که در سایه آینده زندگی می‌کند. ما تبدیل شده‌ایم به جامعه مسائل حل نشده!
در زمان شاه هم عده‌ای به جامعه شناس‌ها می‌گفتند حرف‌های غربی می‌زنید! محافظه‌کار‌ها زمان شاه هم می‌گفتند این اعداد بی‌خود است! در دولت شاه هم که به غربگرایی متهم بود عده‌ای به جامعه شناس‌ها می‌گفتند حرف‌های غربی می‌زنید! در آن حکومت هم که می‌خواست سرتا پا غربی شود یک عده‌ای می‌گفتند این حرف‌ها غربی است و شد آنکه شد! مردم مطالبه‌گر هستند، بر سر فساد، بر سر اشتغال، بر سر زنان، بر سر مداخله در سبک زندگی‌شان، بر سر تخریب محیط زیست. مجموعه‌ای از تناقضات را نمی‌توانید پوشش بدهید. به میلیون‌ها نفر بگویید مقاومت کنید و بعد ببینید خودشان جور دیگری زندگی می‌کنند! وسایل خودشان را از جای دیگری می‌خرند، بچه‌های‌شان در جای دیگری زندگی می‌کنند!
جوانان فکر می‌کنند تبدیل به انسان‌های زائدی شده‌اند
سعید حاجی‌ناصری، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز در این برنامه گفت: اگر جوان امروزی طغیان می‌کند به خاطر این است که احساس تعلق ندارد. احساس تعلق از چه چیزی برمی‌آید؟ از اشتغال، از داشتن خانواده، از اینکه نقشی سودمند در جامعه دارد و جامعه او را به رسمیت شناخته است. جوانان، دختر و پسر، امروز احساس تعلق خاطر ندارند. فکر می‌کنند تبدیل به انسان‌های زائدی شده‌اند. تورگنیف (نویسنده مشهور روسی) رمانی دارد به نام رودین؛ آنجا به نحو احسن نشان می‌دهد که چگونه در جامعه روسیه انسان‌های زیادی هستند به عنوان انسان‌های زیادی! چنین انسان‌هایی پایگاه اجتماعی انقلاب ۱۹۱۷ روسیه شدند. جمهوری اسلامی مخالف طبقه متوسط نیست و طبقه متوسط هم مخالف جمهوری نیست.