اقتصاد۲۴- کارشناسان اقتصادی معتقدند ساخت‌وساز هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده یکی از راهبرد‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی است که افزون بر تحول در تأمین مسکن، ایجاد هزاران فرصت شغلی را نیز در آغوش خود دارد.
افزایش جمعیت و محدودیت اراضی در دهه‌های اخیر سبب شد که ساخت‌وساز‌ها در بیشتر شهر‌های جهان شکل عمودی یا طبقاتی به خود بگیرد که این امر اکنون به سبک فراگیر تبدیل شده است.
ساخت مجتمع‌های مسکونی و برج‌های طبقاتی با اینکه گامی برای تجمیع و آسانی خدمات به شمار می‌رود، اما گاهی به لحاظ اجتماعی با آسیب‌ها، برخورد‌ها و مشکلات عدیده دیگر همراه بوده است.
بر همین اساس دولت سیزدهم در جمهوری اسلامی ایران در تلاش است تا با یک کار کارشناسی و حساب‌شده در کنار توسعه مجتمع‌های مسکونی طبقاتی، توسعه افقی شهری را هم عملیاتی کند که یکی از مهم‌ترین راهکارها برای اجرا و شتاب‌بخشی در روند ساخت پروژه‌های نهضت ملی مسکن محسوب می‌شود.
نهضت ملی مسکن از مهم‌ترین برنامه‌ها و اولویت‌های دولت سیزدهم در حالی کلید خورده که عزم‌ها برای اجرای جدی این طرح جزم شده و هدف نهایی دولت این است که در بازه زمانی چهار ساله حدود چهار میلیون مسکن احداث و به متقاضیان واگذار شود.
افزایش بی‌رویه قیمت مسکن درنتیجه اقدامات غیر کارشناسی دولت قبل سبب شد تا مسکن به یکی از مهم‌ترین معضلات خانوار‌های ایرانی تبدیل و خانه‌دار شدن را برای آن‌ها تبدیل به رؤیا کند. در حالی که دولت مردمی سیزدهم که توسعه عدالت در تمام بخش‌ها را سرلوحه سیاست‌های خود قرار داده از همان روز‌های ابتدایی فعالیت خود به دنبال جبران کاستی و کمبود‌هایی است که از گذشته به یادگار مانده و بنا دارد بخش زیادی از این خلأ‌ها را جبران کند.
افزایش قیمت مسکن سبب شد تا مردم در این بخش دچار مشکلات جدی و لاینحلی شوند، لذا دولت اجرای برنامه‌ای کارشناسی را برای حل این مشکل در دستور کار خود قرار داد و کلید طرح بزرگ نهضت ملی مسکن در کشور زده شد.
شش راهبرد وزرت راه و شهرسازی برای اجرای نهضت ملی مسکن از جمله ارتقاء ساخت‌وساز مسکن توسط بخش خصوصی که سالانه بین ۳۲۰ تا ۳۵۰ هزار واحد است، تحریک تقاضا در بافت‌های فرسوده، ساخت واحد‌های مسکونی برای دهک‌های اول تا سوم با حداکثر حمایت دولت (نقطه کانونی طرح نهضت ملی مسکن)، ساخت مسکن برای دهک‌های متوسط با حمایت نسبی دولت، احداث واحد‌های مسکونی روستایی و تأمین مسکن اجاره‌ای مورد توجه قرار گرفته است.
درنتیجه این سیاست‌ها، برای اولین بار در سال‌های اخیر در بهمن‌ماه ۱۴۰۰ قیمت مسکن نزولی شد که در فروردین ۱۴۰۱ نیز تکرار آن را شاهد بودیم.
در قدم‌های نخست برای تأمین زمین با هدف آغاز این طرح بزرگ، دستگاه‌های دولتی مکلف به واگذاری اراضی مازاد در اختیار خود به‌خصوص اراضی با کاربری مسکونی به وزارت راه و شهرسازی شدند.
از سوی دیگر آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری نیز در بازدیدی که از وزارت راه و شهرسازی داشت بر این مهم تاکید و دستور داده دستگاه‌ها اراضی خود را برای اجرای پروژه نهضت ملی مسکن اختصاص دهند.
این طرح در حالی در کشور آغاز شده که ساخت مسکن به صورت یک یا ۲ طبقه و به عبارت دیگر افقی در دستور کار قرار گرفته است؛ طرحی که به گفته برخی از کارشناسان از یک سو موجب کاهش هزینه‌های ساخت مسکن و در سوی دیگر بالا رفتن اجرای این طرح‌ها می‌شود.
درواقع با توجه به اینکه ساخت مسکن و اجرای طرح‌هایی از این قبیل، در گذشته به صورت بلندمرتبه‌سازی بود، اما در طرح نهضت ملی مسکن بنابراین است که در گام نخست به جای آپارتمان‌سازی هر ایرانی یک خانه داشته باشد و در شهر‌های دارای زمین توسعه افقی در اولویت قرار گرفته است.
این ایده در طرح نهضت ملی مسکن در حالی مطرح شده که با توسعه افقی شهرها این امکان فراهم می‌شود که می‌توان زمین‌هایی را وارد محدوده شهرها کرد و از این طریق می‌توان با واگذاری زمین به متقاضیان زمینه برای ساخت مسکن توسط خود مردم فراهم شده و درنتیجه تعداد زیادی از این افراد خانه‌دار می‌شوند.
این در حالی است که رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی در آخرین نشست مشترک خود با اعضای کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی عنوان کرده بود که در ۹۰۰ شهری که کمبودی از نظر زمین نداریم، واحد‌های مسکونی را به همراه تسهیلات به شکل ویلایی به مردم واگذار خواهیم کرد.
در این طرح، زمین‌های ۲۰۰ تا ۲۵۰ متری به همراه تسهیلات در اختیار مردم قرار داده می‌شود و آن‌ها باید در یک سال و نیم به صورت ویلایی در این اراضی ساخت‌وساز کنند.
به گفته قاسمی، حجم گسترده‌ای متقاضی برای این نوع واگذاری‌ها وجود داشته و هم‌اکنون در شهر‌هایی که مشکل زمین وجود ندارد با جدیت اجرای آن آغاز شده است.
کارشناسان بر این باورند: در شهر‌هایی که به میزان کافی زمین وجود دارد نیازی به بلندمرتبه‌سازی نیست؛ چراکه سبب ناهمگون شدن واحد‌های مسکونی در داخل شهرها می‌شوند.
به گفته این‌ها، طرح توسعه افقی شهرها، یکی از مهم‌ترین راهکارها برای اجرا و تسریع در روند ساخت پروژه‌های نهضت ملی مسکن است، اگرچه احتمال به میان آمدن پای دلال‌ها از دیگر مسائلی است که کارشناسان را برای اجرای درست این طرح نگران کرده است.
طرح توسعه افقی شهرها با اصول شهرسازی قابلیت اجرایی شدن دارد
محمد شیخی دانشیار گروه شهرسازی و برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی پیش از این در گفت‌وگویی با ایرنا عنوان کرده بود که با در نظر گرفتن اصول شهرسازی و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم مسکن نیازمندان تأمین می‌شود.
به گفته وی، لازم است توزیع مسکن متناسب با نیازمندی‌های رشد جمعیت، فعالیت و سکونت در شهر باشد؛ چیزی که در اینجا مبنای فکری برای آن می‌سازد برنامه‌ریزی شهری و مسکن است.
توسعه افقی شهرها اقدامی منطقی است
آلبرت بغزیان کارشناس اقتصادی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در گفت‌وگوی اختصاصی با ایرنا توسعه افقی شهرها را اقدامی منطقی دانست و گفت: در اجرای چنین طرح‌هایی، در مرحله نخست باید به صورت افقی مسکن ساخته شود و در صورت نیاز به سراغ ارتفاع بروند؛ اصلی که از سال‌ها پیش در کشور‌های غربی شاهد اجرایی شدن آن بودیم.
وی با بیان اینکه در شهر‌هایی که مشکل زمین ندارند این طرح قابلیت اجرایی شدن دارد اظهار داشت: توسعه افقی شهرها می‌تواند نخستین قدم باشد، اما تا حدی که طبق طرح جامع نیاز به بلندمرتبه‌سازی نباشد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه توسعه شهرها به صورت افقی برای مردمی که اعتقادی به آپارتمان‌نشینی ندارند یک مزیت محسوب می‌شود گفت: امید ما بر این است که اجرای طرح نهضت ملی مسکن بر اساس اصولی اجرا شود تا بهترین نتیجه را در برداشته باشد.
بیشتر بخوانید: افزایش قدرت خرید با فروش متری مسکن
دولت در ساخت مسکن به دنبال مالکیت اشتراکی باشد
این استاد دانشگاه همچنین بر این باور است که هر چه ساخت‌وساز‌ها بیشتر شود امکان دلال‌بازی نیز به همان اندازه بیشتر می‌شود پیشنهاد کرد مالکیت این مسکن‌ها نباید خصوصی شود بدین معنی که یا دولت در زمین‌ها ساخت‌وساز کرده و بعد اجاره دهد و یا به صورت اشتراکی وارد شود که در این صورت شاهد کاهش قیمت مسکن خواهیم بود.
توسعه مسکن افقی موجب کاهش هزینه‌های خانوار‌ها می‌شود
ساسان شاه ویسی اقتصاد دادن نیز با بیان اینکه صحبت‌های مختلفی نسبت به اینکه چرخه‌های توسعه مسکن افقی و یا عمودی چه آثاری به‌خصوص اقتصادی بر روی آن مترتب است می‌شود اظهار داشت: در صورتی که رویکرد و نگاه‌ها به سمت شهرنشینی غربی بوده و جریان زندگی را سلولی کنند، در این صورت برای بازی کودکان، مهمانی دادن و سپری کردن اوقات فراغت باید به محیط‌های بیرونی مراجعه کنیم.
وی اضافه کرد: بر این اساس چرخه‌های جدیدی در سبک زندگی به سبد هزینه خانوار و در عین حال به نیازمند‌های اقتصادی و قیمت تمام‌شده سبک زندگی مردم اضافه می‌شود. شاه ویسی گفت: این در حالی است که صرف‌نظر از آثار اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و تربیتی که در سبک زندگی ما می‌گذارد به نظر می‌رسد که هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم توسعه مسکن عمودی به‌مراتب بیشتر از هزینه‌های ساخت توسعه مسکن به شکل افقی خواهد بود.
پای دلالان به میان نیاید
دبیر انجمن شرکت‌های ساختمانی نیز در گفتگو با ایرنا با بیان اینکه در اجرای این طرح باید مراقب باشیم تا پای دلالان به میان نیاید گفت: توسعه افقی شهرها در صورتی که به درستی اجرایی شود طرح مناسبی خواهد بود.
محمدعلی پورشیرازی افزود: درست عمل نکردن در اجرایان سبب می‌شود تا پای دلالان و کسانی که به دنبال گران‌فروشی در بخش‌هایی از جمله زمین هستند بار دیگر به میان آورده شود که درنتیجه سبب می‌شود تا هدف نهایی که خانه‌دار کردن مردم و کاهش قیمت مسکن است به جایی نرسد.
وی با بیان اینکه لازم است جلوی سوءاستفاده‌های احتمالی گرفته شود خاطرنشان کرد: انتظار می‌رود که اجرای این طرح بر اساس نیاز مناطق برنامه‌ریزی و اجرایی شود بدین معنی که بر مبنای طبق نیازی که در هر منطقه وجود دارد نسبت به ساخت‌وساز اقدام که این مهم موجب می‌شود تا نه تنها قیمت مسکن گران نمی‌شود بلکه افراد هر منطقه صاحب مسکن خواهند شد.
توسعه افقی شهرها به عنوان یکی از ابتکارات دولت سیزدهم در قالب طرح نهضت ملی مسکن می‌تواند یکی از بهترین طرح‌ها در خانه‌دار شدن مردم باشد که البته این مهم منوط به اجرای درست و اصولی آن است.
این در حالی است که بخش زیادی از مردم ایران هنوز با فرهنگ آپارتمان‌نشینی خو نگرفته و اجرای این طرح می‌تواند پاسخگوی نیاز این افراد نیز باشد.
از سوی دیگر با توجه به اینکه طرح در شهر‌های دارای زمین کافی اجرایی می‌شود این امیدواری وجود دارد که از مهاجرت مردم به دیگر نقاط جلوگیری کرده و ضمن اسکان در شهرها و روستاها، امکان خانه‌دار شدنشان به صورت ویلایی که پیش از این یک رؤیا بود وجود خواهد داشت.