اقتصاد۲۴- زنان در مقابل تغییرات آب و هوایی از مردان آسیب‌پذیرترند. به استناد از گزارشی که ژوئن سال جاری میلادی مطابق ماه خرداد از سوی سازمان ملل متحد منتشر شد، زنان و گروه‌های حاشیه‌نشین به دلیل تبعیض سیستماتیک و انتظاراتی که جوامع از نقش‌های جنسیتی آن‌ها دارند، از تغییر اقلیم بیشتر آسیب می‌بینند. طبق این گزارش زنان در برابر آثار نامطلوب سیل، خشکسالی تحت فشار‌های اقتصادی بیشتری نسبت به مردان قرار می‌گیرند.
به گزارش «پیام ما» سازمان ملل متحد در این گزارش تاکید می‌کند که زنان و گروه‌های در حاشیه بسته به اینکه در چه جایی سکونت داشته باشند، در چه سن و سالی بوده و از چه قوم و طایفه‌ای آمده باشند، طبقه اجتماعی آن‌ها و تحصیلاتشان چه باشد و توانا یا ناتوان باشند؛ سطح متفاوتی از پیامد‌های نامطلوب تغییر اقلیم را تجربه می‌کنند. به گزارش آژانس مستقل و بین المللی توسعه آمریکا، ۱.۴ میلیارد نفر از فقرای جهان را زنان در کشور‌های در حال توسعه تشکیل می‌دهد. زنانی کم‌درآمد که دسترسی و کنترل کمتری به منابع و فرصت‌های اجتماعی دارند. همچنین عمدتاً جایی در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی ندارند. در مناطق شهری نیز ۴۰ درصد از فقیرترین خانوار‌ها را زنان سرپرستی می‌کنند. زنان در تولید مواد غذایی جهان بین ۵۰ تا ۸۰ درصد نقش دارند، اما خودشان کمتر از ۱۰ درصد صاحب زمین هستند.
همین موضوعات، آسیب‌پذیری آن‌ها را در برابر بسیاری از تأثیرات آب و هوایی را افزایش می‌دهد. نقش‌ها و مسئولیت‌های اجتماعی مختلف مردان و زنان فرصت‌های متفاوتی را برای آن‌ها ایجاد می‌کند.
چرا زنان آسیب‌پذیرترند؟
به گزارش اتحادیه ملل متحد، درصد بالایی از زنان جوامع فقیر برای امرار معاش خود به شدت به منابع طبیعی محلی به ویژه در مناطق روستایی وابسته هستند. آن‌ها مسئولیت اصلی تامین آب خانگی و انرژی برای پخت و پز و گرمایش و همچنین امنیت غذایی را بر عهده دارند. در خاورمیانه نیز زنان تا ۵۰ درصد از نیروی کار کشاورزی را تشکیل می‌دهند. آن‌ها عمدتاً مسئول کار‌های وقت گیرتر و فشرده‌تر هستند و دسترسی و کنترل محدودی به کالا‌ها و خدمات محیط زیستی دارند. آن‌ها مشارکت ناچیزی در تصمیم‌گیری دارند و در توزیع مزایای مدیریت محیط زیست دخالتی ندارند. در نتیجه، زنان کمتر قادر به مقابله با پیامد‌های تغییر اقلیم هستند. در طول خشکسالی و سیل، زنان تمایل دارند برای تأمین معیشت خانوار بیشتر کار کنند.
این امر زمان کمتری برای دسترسی آن‌ها به آموزش و پرورش، توسعه مهارت‌ها یا کسب درآمد باقی می‌گذارد. در بسیاری از جوامع، هنجار‌های اجتماعی-فرهنگی و مسئولیت‌های مراقبت از کودکان، مانع مهاجرت زنان یا پناه بردن به مکان‌های دیگر یا کار در هنگام وقوع فاجعه می‌شود. چنین وضعیتی احتمالاً بار بیشتری را بر دوش زنان می‌گذارد. زنان در بسیاری از کشور‌های در حال توسعه از نابرابری‌های جنسیتی در زمینه حقوق بشر، وضعیت سیاسی و اقتصادی، مالکیت زمین، شرایط مسکن، قرار گرفتن در معرض خشونت، آموزش و بهداشت رنج می‌برند. از این رو تغییرات آب و هوایی یک عامل استرس‌زای اضافی برای تشدید آسیب‌پذیری خواهد بود.
تغییر اقلیم بر سلامت جسم و روان موثر است
به گزارش ایسنا، ساناز سهرابی‌زاده، عضو مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم و دانشیار دانشکده بهداشت و ایمنی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به مطالعه‌ای که توسط جمعیت جهانی جنسیت و اقلیم انجام شده است و پیامد‌های تغییر اقلیم را بر مرگ و میر، بیماری‌های عفونی، مشکلات سلامت روان و سلامت باروری نشان می‌دهد، گفت: «فقط در زمینه بیماری‌های عفونی، مردان بیشتر از زنان تحت تاثیر قرار گرفتند.»
او با اشاره به برخی از مطالعات مربوط به کشور‌های هندوستان و پاکستان یادآور شد: «حتی شرایط فرهنگی و اجتماعی یک جامعه مانند نوع پوشش از جمله لباس ساری مانع تلاش زنان هنگام بروز سیل شده بود.» این دانش‌آموخته رشته سلامت در بلایا و فوریت‌ها با استناد به مطالعات انجام شده در سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۵ در کره جنوبی گفت: «نتایج نشان داده است که در مردان به ازای هر یک درجه افزایش دمای کره زمین، آمار خودکشی به همان نسبت افزایش یافته بود این در حالی بوده است که زنان بیشتر دچار اختلالات افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) شده بودند.»
بیشتر بخوانید: در حال مصرف ذخایر استراتژیک آب تهران هستیم
سهرابی‌زاده با استناد به مطالعات انجام شده در سال ۲۰۰۷ در ۱۴۱ کشور دنیا اضافه کرد: «کشور‌هایی که فاصله اجتماعی و اقتصادی در بین دو گروه زنان و مردان کمتر بوده است، مرگ و میر ناشی از بلایا نیز در این دو گروه تقریبا برابر بوده است؛ لذا شرایط اجتماعی و اقتصادی زنان می‌تواند تا حدودی توضیح دهد که تا چه میزان تحت تاثیر پیامد‌های ناشی از سوانح و تغییر اقلیم قرار می‌گیرند.»
چطور تاب‌آوری زنان را در برابر تغییر اقلیم، افزایش دهیم؟
با وجود اینکه زنان به عنوان قربانی تغییر اقلیمی دیده می‌شوند؛ اما آن‌ها می‌توانند نقش موثری در کاهش و سازگاری با تغییر اقلیم بازی کنند. سازمان ملل متحد توصیه می‌کند که به دانش و مهارتهای زنان در جوامع محلی توجه شود. آن‌ها به طور تاریخی مهارت‌هایی در برداشت و ذخیره آب، حفظ و جیره بندی مواد غذایی و مدیریت منابع طبیعی را دارند. این دانش و تجربه نسل اندر نسل، می‌تواند به طور موثر در افزایش ظرفیت سازگاری محلی و حفظ معیشت یک جامعه کمک کند.
این سازمان همچنین توصیه می‌کند که توجه به ابتکارات سازگاری تحت تأثیر جنسیت به ویژه در زمینه‌های مرتبط با آب، امنیت غذایی، کشاورزی، انرژی، بهداشت، مدیریت بلایای طبیعی را اولویت قرار داده و به آن‌ها رسیدگی کند. مسائل جنسیتی مهم با نابرابری در دسترسی به منابع، از جمله اعتبار، خدمات ترویجی و آموزشی، اطلاعات و فناوری نیز باید در نظر گرفته شود. همچنین اولویت‌ها و نیاز‌های زنان باید در برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی منعکس شود. زنان باید بخشی از تصمیم‌گیری در سطوح ملی و محلی باشند. همچنین برنامه‌ریزان باید شرایط خاص زنان را در هنگام توسعه و معرفی فناوری‌های مرتبط با سازگاری با تغییرات آب و هوایی در نظر بگیرند و تمام تلاش خود را برای رفع موانع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به کار گیرند.