اقتصاد۲۴ - سازمان جهانی هواشناسی پیش از مذاکرات اقلیمی در شرم‌الشیخ هشدار تازه‌ای داده است: غلظت گاز‌های گلخانه‌ای در اتمسفر افزایش یافته و در سال ۲۰۲۱ رکورد تازه‌ای ثبت کرده است. این سازمان که تحت مدیریت و نظارت سازمان ملل متحد فعالیت می‌کند، یک سال پیش هم هشداری مشابه داده بود و چند روز پیش از COP۲۶ در گلاسکو از رکورد افزایش غلظت دی‌اکسید کربن، متان و اکسید نیتروژن خبر داده بود. حالا گزارش سالانه این سازمان نشان می‌دهد که جهشی عجیب در افزایش غلظت متان رخ داده است؛ این هشداری برای اختلال در برنامه محدود کردن گرمایش جهانی است.
بر اساس گزارش جدید WMO که نهاد آب و هوایی سازمان ملل است، سطح اتمسفری سه گاز گلخانه‌ای در سال ۲۰۲۱ به‌طرز بی‌سابقه‌ای صعود کرده است. دلایل این افزایش هنوز تحت بررسی دانشمندان است، اما گفته می‌شود درباره افزایش متان، احتمال دارد با افزایش وقوع پدیده لانینا که توام با افزایش بارندگی در مناطق استوایی است، رابطه داشته باشد.
بر اساس گزارش بولتن گاز‌های گلخانه‌ای سازمان جهانی هواشناسی، در سال ۲۰۲۱، بزرگترین جهش سالانه در غلظت متان رخ داده که از زمان شروع اندازه‌گیری‌های سیستماتیک از حدود ۴۰ سال پیش بی‌سابقه بوده است. دلیل این افزایش استثنایی روشن نیست، اما به نظر می‌رسد که نتیجه فرآیند‌های بیولوژیکی و همچنین ناشی از فعالیت‌های انسانی باشد.
افزایش سطح دی‌اکسید کربن از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ بیشتر از میانگین نرخ رشد سالانه این گاز در دهه گذشته بود. اندازه‌گیری‌های ایستگاه‌های شبکه جهانی اتمسفر WMO نشان می‌دهد که سطح دی‌اکسید کربن در سال ۲۰۲۲ در سراسر جهان به افزایش ادامه داده است.
بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۱، اثر گرمایش بر اقلیم ما به دلیل افزایش گاز‌های گلخانه‌ای، نزدیک به ۵۰ درصد افزایش یافت که دی‌اکسید کربن حدود ۸۰ درصد از این افزایش را تشکیل می‌دهد. اثر گرمایش بر اقلیم، «واداشت تابشی» یا «اجبار اقلیمی» تعریف می‌شود که به معنی «اندازه‌گیری تأثیر یک عامل در تغییر تعادل انرژی ورودی و خروجی در سیستم اتمسفری زمین» است و شاخصی از اهمیت این عامل به عنوان یک مکانیسم بالقوه تغییر آب و هوا است.
بیشتر بخوانید: ماجرای ابر ۵ کیلومتری گاز متان در جنوب تهران چیست؟
سازمان جهانی هواشناسی در گزارش سالانه خود آورده است که در سال ۲۰۲۱ غلظت جهانی دی‌اکسید کربن ۴۱۵.۷ قسمت در میلیون (ppm)، متان ۱۹۰۸ قسمت در میلیارد (ppb) و اکسید نیتروژن ۳۳۴.۵ قسمت در میلیارد (ppb) بود. این مقادیر به‌ترتیب ۱۴۹ درصد، ۲۶۲ درصد و ۱۲۴ درصد از سطوح ماقبل صنعت را تشکیل می‌دهند؛ یعنی قبل از اینکه فعالیت‌های انسانی شروع به برهم زدن تعادل طبیعی این گاز‌ها در جو کند.
دی‌اکسید کربن (CO۲)
دی‌اکسید کربن (CO۲) مهم‌ترین گاز گلخانه‌ای با منشا انسانی شناخته می‌شود، چون تأثیر قابل‌توجهی بر گرمایش جهانی و تغییر اقلیم دارد. غلظت این گاز در اتمسفر در سال ۲۰۲۱ به ۱۴۹ درصد بیشتر از سطح آن پیش از انقلاب صنعتی رسید. این افزایش بیشتر به دلیل انتشار گاز‌های گلخانه‌ای ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی و تولید سیمان است. از مجموع گاز‌های منتشر شده ناشی از فعالیت‌های انسانی طی دوره ۲۰۱۱-۲۰۲۰، حدود ۴۸ درصد در جو، ۲۶ درصد در اقیانوس و ۲۹ درصد در خشکی انباشته شده است.
متان (CH۴)
متان موجود در اتمسفر دومین عامل اصلی تغییر اقلیم است. این گاز برخاسته از منابع مختلف است و به دلیل تنوع منابع، تعیین کمیت انتشار متان بر اساس نوع منبع دشوار است. از سال ۲۰۰۷ تاکنون، میانگین غلظت اتمسفری متان در سطح جهانی، با سرعتی فزاینده در حال افزایش است. افزایش سالانه متان در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، به ترتیب ۱۵ و ۱۸ (ppb) اندازه‌گیری شده که این میزان بیشترین افزایش از زمان شروع ثبت سیستماتیک غلظت این گاز در سال ۱۹۸۳ است.
جامعه علمی جهانی گاز‌های گلخانه‌ای در حال بررسی دلایل افزایش متان است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از سال ۲۰۰۷ تا کنون، منابع بیوژنیک مانند تالاب‌ها یا شالیزار‌های برنج بیشترین نقش را در افزایش مجدد گاز متان داشته‌اند. هنوز نمی‌توان گفت که افزایش شدید متان در سال ۲۰۲۰ یا ۲۰۲۱ نشان‌دهنده یک واکنش اقلیمی بوده یا نه، اما می‌دانیم که اگر تالاب‌های گرمسیری مرطوب‌تر و گرم‌تر شوند، انتشار گاز‌های گلخانه‌ای بیشتری امکان‌پذیر است.
از سوی دیگر افزایش چشمگیر متان ممکن است به دلیل تنوع رویداد‌های آب و هوایی سالانه نیز باشد. سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ شاهد رویداد‌های لانینا بودیم که با افزایش بارندگی در مناطق استوایی همراه بود.
اکسید نیتروژن (N۲O)
اکسید نیتروژن، سومین گاز مهم در میان گاز‌های گلخانه‌ای است. این گاز به میزان تقریبی ۵۷ درصد از منابع طبیعی و تقریبا ۴۳ درصد از طریق منابع انسانی، از جمله اقیانوس‌ها، خاک، آتش‌سوزی منابع طبیعی، استفاده از کود و فرآیند‌های صنعتی مختلف منتشر می‌شود. افزایش غلظت این گاز که از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ اندکی بیشتر از میزان مشاهده شده در سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰ و همینطور بالاتر از میانگین نرخ افزایش سالانه در ۱۰ سال گذشته بوده است.
زمان اقدام رسیده است
پتری تالاس، دبیرکل سازمان جهانی هواشناسی گفته است: «بولتن گاز‌های گلخانه‌ای سازمان جهانی هواشناسی بار دیگر، بر ضرورت انجام اقدامی فوری برای توقف انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و جلوگیری از افزایش بیشتر دمای زمین در آینده تاکید کرده است و این اقدامات را حیاتی دانسته است.»
به گفته او افزایش مداوم غلظت گاز‌های موثر در ایجاد گرمای زمین، از جمله شتاب رکورد در سطوح متان، نشان می‌دهد که ما در مسیر اشتباهی حرکت می‌کنیم. پروفسور تالاس ادامه می‌دهد: «استراتژی‌های مقرون به صرفه‌ای برای مقابله با انتشار گاز متان وجود دارد، به‌ویژه در بخش سوخت‌های فسیلی. باید این استراتژی‌ها را بدون تاخیر اجرا کنیم. هرچند، متان عمر نسبتاً کوتاهی دارد، کمتر از ۱۰ سال است که در جو منتشر شده و تاثیر آن بر آب و هوا قابل جبران است.»
از سوی دیگر تا زمانی که انتشار گاز‌های گلخانه‌ای ادامه داشته باشد، دمای جهانی همچنان افزایش می‌یابد. این در حالی است که با توجه به عمر طولانی دی‌اکسید کربن در جو، حتی اگر انتشار گاز‌های گلخانه‌ای به‌سرعت به صفر برسد باز هم سطح دمایی که قبلاً مشاهده شده برای چندین دهه باقی خواهد ماند.
قرار است در کنفرانس اقلیمی سازمان ملل متحد (COP۲۷)، که از ۷ تا ۱۸ نوامبر در شهر شرم‌الشیخ مصر برگزار می‌شود، سازمان جهانی هواشناسی گزارشی موقت از وضعیت آب و هوای جهان در سال ۲۰۲۲ ارائه کند تا بگوید گاز‌های گلخانه‌ای چگونه بر تغییر اقلیم و پدیده‌های شدید آب و هوایی اثرگذارند. سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱، گرم‌ترین سال‌های ثبت شده در تاریخ است. غلظت گاز‌های گلخانه‌ای اتمسفر همچنان در حال افزایش است و انتشار سوخت‌های فسیلی پس از کاهش موقت به دلیل قرنطینه‌های مرتبط با دوران همه‌گیری کرونا در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ اکنون بالاتر از سطح قبل از همه‌گیری است.
سازمان ملل سال گذشته هم پیش از برگزاری اجلاس اقلیمی گلاسکو COP۲۶ هشدار مشابهی درباره افزایش غلظت گاز‌های گلخانه‌ای داده و اعلام کرده بود که غلظت سه گاز اصلی گلخانه‌ای که به گرمایش جو زمین دامن می‌زند در سال ۲۰۲۰ به بالاترین میزان خود رسید. بر اساس گزارش پیشین سازمان جهانی هواشناسی، میزان افزایش سالانه غلظت گاز دی‌اکسید کربن، متان و اکسید نیتروژن نیز در سال ۲۰۲۰ از حد میانگین دوره نه ساله ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ فراتر رفت.
گزارش‌های سازمان جهانی هواشناسی به دنبال آن است که مذاکره‌کنندگان COP۲۷ را به پیگیری اقدامات بلندپروازانه‌تر ترغیب کند تا به هدف توافق پاریس برای محدود کردن گرمایش زمین به زیر ۲ درجه سانتیگراد (تا ۱.۵ درجه سانتیگراد) در مقایسه با سطوح پیش از صنعتی شدن دست یابند. متوسط دمای جهانی اکنون بیشتر از ۱.۱ درجه سانتیگراد بالاتر از میانگین سال‌های ۱۸۵۰ تا ۱۹۰۰ (پیش از انقلاب صنعتی) است.
منبع: پیام ما