اقتصاد۲۴- طبق اعلام ایران‌خودرو، در طرح فروش اخیر این شرکت که اواخر هفته گذشته قرعه‌کشی شد، بالغ بر شش‌میلیون و ۵۰۰ هزار نفر شرکت کرده‌اند. این در شرایطی است که ایران‌خودرو تنها ۳۹هزار دستگاه محصول را در این طرح ارائه کرد و شکاف موجود بین عرضه و تقاضا نشان می‌دهد سفره رانت در بازار خودرو کماکان پهن است. سیستم قرعه‌کشی خودرو از اردیبهشت ۹۹ به کار گرفته شد و بنا بود به واسطه آن، بازار خودرو تنظیم شود، با‌این‌حال تنها خروجی این لاتاری، تقسیم شانسی رانت ناشی از اختلاف قیمت کارخانه و بازار خودرو‌ها بود. در‌حال‌حاضر نیز وزارت صمت به‌جز محصولات ایران‌خودرو، دیگر خودرو‌های داخلی را از چرخه قرعه‌کشی خارج کرده و بنا دارد تا پایان امسال، این سیستم را به طور کامل کنار بگذارد.
استدلال وزارت صمت این است که با توجه به بهبود تولید و کاهش فاصله بین قیمت کارخانه و بازار کشور، قرعه‌کشی باید تا پایان سال حذف شود. این در حالی است که آمار اخیر تقاضا برای فروش ایران‌خودرو نشان می‌دهد رانت موجود در بازار همچنان جذاب است و همین جذابیت سبب شده بالغ بر شش‌میلیون و ۵۰۰هزار نفر در لاتاری آبان‌ماه خودرو شرکت کنند. البته در اینکه قرعه‌کشی نتوانست بازار خودرو را تنظیم کند تردیدی وجود ندارد، بنابراین حذف آن قابل‌توجیه است، منتها باید منتظر ماند و دید برنامه وزارت صمت برای فروش خودرو در پسالاتاری چیست. به نظر می‌رسد وزارت صمت به دنبال این است که همه خودرو‌ها در بورس کالا عرضه شوند و از این مسیر ضمن حذف تدریجی قیمت‌گذاری دستوری، به سمت آزادسازی قیمت نیز برود.
بیشتر بخوانید: اسامی برندگان قرعه کشی محصولات ایران خودرو اعلام شد
در‌حال‌حاضر مجوز عرضه برخی خودرو‌ها در بورس کالا صادر شده و خودرو‌های وارداتی هم قرار است در همین بستر به فروش برسند. از همین رو هیچ بعید نیست با حذف قرعه‌کشی تا پایان سال، از سال آینده همه خودرو‌های داخلی در بورس عرضه شوند. عرضه خودرو در بورس کالا به نوعی عبور بی‌سر‌و‌صدا از قیمت‌گذاری دستوری است و می‌تواند ضمن پایان دادن به زیاندهی خودروسازان، رانت ناشی از اختلاف قیمت کارخانه و بازار را نیز کاهش بدهد.
تجربه چند دور عرضه خودرو در بورس کالا نشان می‌دهد بر‌خلاف طرح‌های قرعه‌کشی که اکثریت تقاضا احتمالا غیرمصرفی و واسطه‌گری است، آنجا مصرف‌کنندگان واقعی سهم بیشتری دارند. از طرفی، خودرو‌های عرضه‌شده در بورس کالا قیمتی متناسب با هزینه تولید دارند، بنابراین خودروسازان دیگر بابت فروش آن‌ها زیان نمی‌دهند. از همین رو تعمیم عرضه در بورس کالا به همه خودرو‌ها می‌تواند پایانی باشد بر یک دهه زیاندهی خودروسازان.
اما طبق آمار ارائه‌شده از سوی ایران‌خودرو، در مجموع شش‌میلیون و ۵۱۹هزار و ۵۲۴ تقاضا در فروش اخیر این شرکت به ثبت رسیده که در مقابل آن، تنها ۳۹هزار دستگاه محصول از سوی آبی‌های جاده مخصوص عرضه شده است؛ بنابراین به طور متوسط شانس هر شرکت کننده برای برد در این لاتاری، حدودا یک به ۱۶۷ است. به عبارت بهتر، از هر ۱۶۷ نفر یک نفر می‌تواند در لاتاری اخیر ایران‌خودرو برنده شود. البته با توجه به سهمیه خاص مادرانه و همچنین خودرو‌های فرسوده، شانس متقاضیان در این دو بخش نسبت به شرکت‌کنندگان عادی بسیار بالاتر است. ایران‌خودرو ۲۵هزار دستگاه از محصولات خود را به فروش فوق‌العاده (با قیمت قطعی و تحویل حداکثر سه‌ماهه) اختصاص داده و سهم پیش‌فروش نیز ۱۴هزار دستگاه بوده است.
از مجموع ۳۹هزار دستگاه خودروی عرضه‌شده، بیش از ۱۹هزار دستگاه به فروش مادرانه (مادران دارای دو فرزند و بیشتر که تاریخ تولد فرزند دوم آن‌ها آبان ۱۴۰۰ به بعد است) اختصاص پیدا کرده و سهمیه خودرو‌های فرسوده نیز سه‌هزار و ۹۰۰ دستگاه بوده است؛ بنابراین سهم متقاضیان عادی از فروش اخیر ایران‌خودرو کمی بیش از ۱۶هزار دستگاه بوده، آن هم در حالی که نزدیک به شش‌میلیون تقاضا برای آن ثبت شده است. با این حساب، از هر ۳۷۵ شرکت‌کننده عادی، یک نفر برنده شده است.
اما تعداد تقاضای ثبت‌شده مادرانه در طرح فروش آبان‌ماه ایران‌خودرو نیز بالغ بر ۳۱۲هزار نفر بوده است؛ بنابراین با در نظر گرفتن سهمیه ۱۹هزار‌دستگاهی در بخش قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، از بین هر حدودا ۲۰ مادر متقاضی، یک نفر برنده این لاتاری شده است. همچنین تعداد تقاضای ثبت‌شده در بخش خودرو‌های فرسوده، کمتر از ۱۵۵هزار نفر بوده است. با در نظر گرفتن تقاضای سه‌هزار و ۹۰۰ نفری، هر شهروند متقاضی در این بخش، شانس یک به تقریبا ۴۰ برای برنده شدن در لاتاری ایران‌خودرو داشته است.