اقتصاد۲۴- فرایند تامین مالی جمعی مجموعه‌ای از اقداماتی است که توسط اشخاص حقوقی یا حقیقی برای شروع یک کسب و کار و یا برای سرمایه گذاری بر روی یک طرح توسعه که نیاز به سرمایه دارد، انجام می‌شود.
در کرادفاندینگ که در واقع همان تامین مالی جمعی است؛ سرمایه گذاران بر روی طرح‌های توسعه کسب و کارهای متفاوت سرمایه گذاری می‌کنند و در ازای آن در درآمد یا سود کسب و کار یا استارتاپ سهیم می‌شوند.
در حال حاضر پلتفرم‌های متنوعی از جمله دونگی، کارن کراد، زرین کراود، هم آفرین، ققنوس و … در حوزه تامین مالی جمعی فعال هستند.
اما یک بررسی تاریخی نشان می‌دهد این مدل از جمع‌آوری سرمایه در گذشته نیز وجود داشته است.
گلریزان
یکی از انواع مدل‌های قدیمی تامین مالی جمعی، رسم گلریزان است.
گلریزان که این روزها کمتر انجام می شود بیشتر با هدف جمع‌آوری پول برای یک شخص و یک هدف خاص اجرا می‌شد.
این رسم بیشتر در زورخانه‌ها برگزار می‌شد و مجریان اصلی آن پهلوانان زورخانه‌ای بودند.
اینجا خبری از پلتفرم کرادفاندینگ و اکوسیستم استارتاپی نبود و اعتماد بین افراد حرف اول را می‌زد.
مبلغ جمع‌آوری شده ممکن بود برای خرید جهیزیه یا مثلا برای هزینه درمان یک از اهالی محله که نیاز مالی داشت خرج شود.
البته گاهی اوقات از دل همین گلریزان‌‌ها، کسب و کارهایی هم متولد می‌شدند. در واقع مبلغ جمع شده توسط اعضای زورخانه و پهلوانان در اختیار جوانی قرار می‌گرفت که می‌خواست یک حُجره در بازار خریداری کند.
نوع دیگری از گلریزان هم در زندان‌ها وجود دارد. یک نمونه از گلریزان در زندان را در ابتدای فیلم «اعتراض» اثر مسعود کیمیایی دیدیم.
تامین مالی جمعی در زندان معمولا با هدف کمک مالی به زندانیانی انجام می‌گیرد که در آستانه آزادی قرار دارند و برای گذران زندگی بیرون از زندان دست‌کم برای مدت کوتاهی به کمک مالی نیاز دارند.
صندوق‌های خانوادگی
اعضای یک فامیل کنار همدیگر جمع می‌شوند و ماهانه یا به صورت فصلی مبلغی را به یک صندوق خانوادگی واریز می‌کنند.
در پایان هر ماه یا فصل بین اعضای فامیل قرعه‌کشی می‌شود و تمام موجودی صندوق به برنده اهدا می‌شود.
این یک کرادفاندینگ خانوادگی است. در اینجا یکی از اعضای فامیل (فردی که مورد اعتماد همه هست) نقش پلتفرم کرادفاندینگ را بازی می‌کند.
سرمایه گذاران و سرمایه پذیران هم همان خانواده‌ها هستند.
آنها از مبلغی که از طرف صندوق تامین مالی خانوادگی دریافت کرده‌اند برای اهداف مختلفی استفاده می‌کنند از جمله بازسازی خانه، سفر، هزینه تحصیل فرزندان و یا شاید راه‌اندازی یک کسب و کار خانگی.
در چند سال گذشته میزان رغبت خانواده‌ها برای شرکت در این صندوق‌ها کاهش یافته که یکی از دلایل آن کاهش ارزش پول و افزایش تورم است.
پلتفرم‌های کرادفاندینگ
با ظهور نسل دوم وب و تجاری‌سازی مفهوم شبکه‌های اجتماعی، سرویس‌های تامین مالی جمعی در بستر فضای آنلاین نیز در ایران شکل گرفتند.
نمونه اولیه سایت‌های تامین مالی جمعی در ایران با هدف سرمایه گذاری بر روی کسب و کارها ساخته نشده بودند.
بلکه بیشتر بر روی اهداف بشر دوستانه تمرکز داشتند و ابزاری برای کمک به خیریه‌ها به حساب می‌آمدند.
در این سایت‌ها افراد می توانستند به پروژه‌های نیکوکاری کمک کنند. در نهایت مبالغ جمع‌آوری شده در اختیار یک موسسه خیریه یا سازمان مردم نهاد قرار می‌گرفت.
«مهربانه» یکی از همین پلتفرم‌هاست که مدل تامین مالی جمعی را برای پروژه‌های خیرخواهانه اجرا می‌کند.
این مدل اگرچه برای سرمایه گذاران سود مالی به همراه ندارد اما به دلیل تاثیرگذاری اجتماعی مورد توجه افراد قرار گرفته است.
اگر بخواهیم دیدگاه بهتری نسبت به این نسل اولیه از پلتفرم‌های کرادفاندینگ داشته باشیم، می‌توانیم پروژه کمک‌رسانی برای ساخت یک مدرسه را در نظر بگیریم.
ساخت مدرسه از مرحله تامین مواد ساختمانی تا طراحی داخلی و سپس استخدام پرسنل کارآمد همگی نیازمند هزینه هستند.
زمانی که فراخوان تامین مالی برای این پروژه منتشر می‌شود، علاقه‌مندان به هر میزانی که تمایل دارند کمک‌های مالی خود را اهدا می‌کنند.
در نهایت موسسه خیریه مجری این طرح، پس از پایان موفقیت‌آمیز پروژه، گزارش مبالغ صرف شده در ساخت مدرسه را به سرمایه گذاران یا اهدا کنندگان ارسال می‌کند.
تامین مالی جمعی در ازای دریافت سود
اما کرادفاندینگ در ازای دریافت بخشی از درآمد یا سود همان مفهومی است که اغلب به عنوان تامین مالی جمعی در این روزها از آن یاد می‌کنیم.
در این مدل که در پلتفرم‌های مختلفی از جمله دونگی، کارن کراد، هم آفرین، ققنوس و … اجرا می‌شود، سرمایه‌گذاران بخشی از هزینه‌های در گردش یا توسعه یک کسب و کار را تامین می‌کنند و در ازای آن در بخشی از درآمد یا سود این فعالیت تجاری سهیم می‌شوند.
این نوع از تامین مالی جمعی حاصل چندین سال مطالعه و قانونگذاری در مورد کرادفاندینگ در ایران بوده است.
سازمان فرابورس مسئولیت اعطای مجوز به پلتفرم‌های کرادفاندینگ را دارد و این سایت‌ها موظف هستند از اصول این سازمان پیروی کنند.
استفاده از کرادفاندینگ برای تامین مالی جمعی برای هر دو گروه سرمایه گذاران و سرمایه پذیران مزایای زیادی دارد.
مثلا کارآفرینان یا همان سرمایه پذیران با محدودیت‌های کمتری در جذب سرمایه مواجه می‌شوند و سرعت توسعه کسب و کارشان را افزایش می‌دهند.
سرمایه گذاران هم ضمن ایجاد تنوع در سبد سرمایه گذاری، با مبالغ سرمایه گذاری کمتر، سود بیشتری نسبت به بانک کسب می‌کنند.
سرویس‌های کرادفاندینگ ایرانی امکان سرمایه گذاری در حوزه‌های تجاری مختلفی را فراهم کرده‌اند که در ادامه بیشتر با آنها آشنا می‌شویم.
آینده تامین مالی جمعی در ایران
بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال باعث رونق اقتصاد مبتنی بر توکن شد. در این اقتصاد، توکن‌ها به عنوان ابزارهای اقتصادی به کار می‌روند.
جذب سرمایه در بستر فناوری بلاک‌چین، یک آینده قابل پیش‌بینی برای تامین مالی جمعی است.
ما اکنون شاهد پلتفرم‌هایی هستیم که از طریق عرضه توکن معادل عرضه اوراق مشارکت، امکان شرکت در کرادفاندینگ را برای سرمایه گذاران فراهم می‌کنند.
معرفی پلتفرم‌های تامین مالی جمعی
در حال حاضر پلتفرم های تامین مالی جمعی گوناگونی به سرمایه گذاران و سرمایه پذیران در ایرانی خدمت رسانی می‌کنند.
هر کدام از این پلتفرم ها ویژگی‌های خاصی دارند و به همین دلیل گروه‌های متفاوت از سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران بنا بر نیاز خود از آنها استفاده می‌کنند.
مثلا بعضی از آنها امکان پوشش مبلغ سرمایه مورد نظر در صورت شکست طرح را برای سرمایه پذیر فراهم می‌کنند و گروه دیگری از پلتفرم‌ها هم بازپرداخت سود و اصل سرمایه را برای سرمایه گذاران را تضمین می‌کنند.
در لیست زیر سرویس‌های شناخته شده کرادفاندینگ در کشور را مشاهده می‌کنید:
- دونگی
- آی بی کراد
- استارتامین
- حلال فاند
- زرین کراود
- ققنوس
- کارن کراد
- هم آفرین
جمع‌بندی
قدمت تامین مالی جمعی در ایران به بیشتر از 100 سال می‌رسد.
روزگاری در زورخانه‌ها برای اهداف عموما انسان دوستانه، از روش تامین مالی جمعی استفاده می‌شد. بعدتر این نقش به صندوق‌های خانوادگی واگذار شد و آشنایان در یک فامیل، کرادفاندینگ خانوادگی را تجربه کردند.
در چند سال گذشته هم همزمان با گسترش کسب و کارهای آنلاین، پلتفرم‌های اینترنتی برای کرادفاندینگ معرفی شدند که در ابتدا با اهداف بشر دوستانه و سپس برای تامین مالی کسب و کارها مورد استفاده قرار گرفتند.
در آینده‌ای نه چندان دور هم انتظار می‌رود سرمایه گذاران و سرمایه پذیران در ایران ضمن آشنایی بیشتر با ابزار تامین مالی جمعی از امکانات این ابزار برای اجرای تامین مالی استفاده کنند.