اقتصاد۲۴-۱۸-۱۷ ماه است که دولت را تحویل داده است و بعد از آن، کمتر پیش می‌آید که سخنرانی و اظهارنظر داشته باشد؛ حسن روحانی رییس‌جمهوری پیشین در این ۱۸-۱۷ ماه برخلاف دوران ریاست‌جمهوری‌اش کم‌حرف شده است؛ کمتر پیش می‌آید که در ارتباط با ابرچالش‌های فعلی سخن بگوید. در این مدت کمتر در رسانه‌ها دیده شده مگر به بهانه پیام تسلیت یا تبریک. اما در عوض، رسانه‌های منتقد دولت روحانی و حامیان امروز دولت رییسی، روزی نمی‌شود که از او یاد نکنند. پس از پایان ریاست‌جمهوری روحانی، بر اساس سنت نظام انتظار می‌رفت که او عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام شود، اما در احکام جدیدترین دور مجمع که از سوی مقام معظم رهبری صادر شد، نامی از او نبود؛ البته که سال گذشته محسن مجتهد شبستری از اعضای مجمع در یک گفتگو تاکید کرده بود که روحانی تمایلی به حضور در مجمع ندارد.
تحرکات رسانه‌ای کمتر از انگشتان یک دست
گرچه در این مدت روحانی کمتر از انگشتان یک دست به بهانه اظهاراتش در رسانه‌ها آمده، اما از سخنان این هفته او در جمع وزرا و استانداران دو دولت یازدهم و دوازدهم، اینطور برداشت می‌شود که گویا قصد مخابره پیام خاصی داشته است. خصوصا آنکه در چند هفته گذشته برخی رسانه‌های نزدیک به محافظه‌کاران، مدعی شده بودند روحانی قصد دارد برای انتخابات مجلس ۱۴۰۲ نامزد شود. برخی ناظران سخنان اخیر روحانی را در جهت بازگشت به عرصه سیاسی کشور پس از یک استراحت ۱۷ ماهه تعبیر می‌کنند. اما وقتی تحرکات رسانه‌ای محافظه‌کاران را کنار هم بگذاریم، می‌توان نتیجه گرفت که حدس و گمان‌های این دست رسانه‌ها پیرامون بازگشت روحانی به عرصه سیاست دور از ذهن نیست؛ خصوصا با توجه به برخی رسانه‌ها که دسترسی‌های خاصی به برخی اخبار خاص دارند.
حمله به روحانی برای حمایت از رییسی؟
در طول این ۱۸-۱۷ ماه، رسانه‌های محافظه‌کاران حملات تندی را روانه عملکرد دولت و شخص روحانی کرده‌اند. حمله به روحانی محمل‌های متفاوتی دارد؛ از ادعای خزانه خالی تا نقش داشتن دولت او در رکوردشکنی‌های نرخ ارز در روز‌های اخیر! حامیان دولت فعلی در شرایطی که دولت منصور و مقصودشان ۴ ماه از یک‌سالگی‌اش هم گذشته، باز هم نوسانات تاریخی دلار و طلا را نتیجه عملکرد دولت روحانی می‌دانند. البته که بنا به نظر برخی ناظران، این ادعا‌ها در جهت کاهش بار انتقادات از شانه دولت ابراهیم رییسی است تا مسوولیت دولت فعلی را کمتر کنند. پس از آغاز اعتراضات داخلی ایران از اواخر شهریورماه، انتقاداتی نسبت به مسوولان سابق و فعلی که در این خصوص موضع‌گیری نکرده‌اند، مطرح شد. ابراهیم رییسی به این موضوع اشاره کرد و گفت «بسیاری از خواص، چهره‌های سیاسی، نخبگان و مدعیان روشنفکری در اغتشاشات اخیر، وظایف قانونی، شرعی و انسانی خود در تنویر افکار عمومی، بیان حقایق و محکومیت توطئه دشمن را انجام ندادند و مردود شدند.»
حامیانی که منتقد شدند
در طرف دیگر ماجرا، برخی معترضین به وضعیت موجود هستند که انتقاد می‌کنند چرا روحانی در جریان اعتراضات، موضع‌گیری نکرد؛ استدلالی که در جریان اعتراضات آبان ۹۸ هم مطرح شد. خصوصا آنکه در آن زمان معترضین به افزایش قیمت بنزین را تهدید به شناسایی و برخورد کرد. گرچه چند و چون، سطح و چگونگی برخورد با اعتراضات در جایی غیر از دولت تعیین می‌شود، اما منتقدان این رفتار روحانی معتقد بودند که او می‌توانست همان زمان - حالا اگر هم به تناسب جایگاهش امکان حمایت از معترضین را نداشت، اما می‌توانست لااقل تهدید نکند؛ آن‌هم در شرایطی که روحانی تاکید داشت که دولت تنها یکی از تصمیم‌گیران در رابطه با افزایش قیمت بنزین بوده و امضای روسای هر سه قوه پشت طرح بوده است؛ به غیر از خودش، علی لاریجانی به عنوان رییس وقت مجلس و ابراهیم رییسی در قامت رییس قوه قضاییه. به هر شکل شاید او این روز‌ها میان طیف گسترده‌ای که نام او را به دو صندوق رای در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ ریختند، محبوب نباشد.
تاکتیک تیم رسانه‌ای روحانی
نحوه انتشار سخنان روحانی در آخرین جلسه‌اش با وزرا و استانداران دولت‌های یازدهم و دوازدهم، نشانه دیگری است از قصد احتمالی بازگشت روحانی به میدان سیاست. از میان این سخنان که روز دوشنبه ایراد شده، بخشی از آنکه در مورد زن و اسلام بود، روز سه‌شنبه و در سالروز شهادت حضرت فاطمه (س) منتشر شد. بخش دوم صحبت‌های رییس‌جمهوری پیشین عصر دیروز روی خط خبرگزاری‌ها رفت که در ارتباط با برجام بود و اشاراتی هم به اعتراضات اخیر داشت. در خبر اول اعلام شده بود که سخنان روحانی به تدریج منتشر می‌شود؛ سیاستی که نشان می‌دهد تیم رسانه‌ای او قصد دارند روحانی را در صدر اخبار نگه دارند.
آغاز حملات
اما پس از سخنان رییس‌جمهوری سابق درباره اسلام و زن، وبسایت مشرق‌نیوز نخستین چراغ حمله به روحانی را روشن کرد. بخشی از سخنان روحانی دستمایه حمله این وبسایت قرار گرفت. آنجا بود که او گفته بود «ما اسلام رحمت و رحمانی را قبول داریم که مورد نظر پیامبر اسلام (ص) و ائمه هدی (ع) بود.
اسلامی که در آن پیامبر (ص)، دخترکشی را رذیلت و تکریم زن را فضیلت می‌داند.» مشرق‌نیوز که در دسته رسانه‌های تندرو محافظه‌کار قرار می‌گیرد، در مطلبی با تیتر «علاقه روحانی به اسلام لیبرال» حمله به روحانی را اینگونه آغاز کرده است: «معارضه حسن روحانی با ابعادی از گفتمان کلان نظام و حاکمیت کشور مساله‌ای نیست که امروز بر کسی پوشیده باشد. همانطور که انطباق او با اصلاح‌طلبی و حرکتش بر مسیر خواسته‌های چپ‌های ستادی هم دیگر امری مکتوم نیست.» مشرق‌نیوز در بخشی دیگر از مطلب، از مردمی که در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ به روحانی رای دادند، انتقاد کرده و نوشته که «ای کاش مردم با تحقیق و گوش‌سپردن به سخن خواص دلسوز و صاحب کارنامه، «رای خوب» می‌دادند و اجازه نمی‌دانند چنین کسی بر کسوت ریاست‌جمهوری تکیه بزند.» این وبسایت که گفته می‌شود به برخی نهاد‌ها نزدیک است، در ادامه «اسلام رحمانی» را یک «ماجرای انحرافی» خوانده است: «ماجرای عبارت «اسلام رحمانی» که نخستین‌بار از سوی اصلاح‌طلبان به کار رفت و لیدر جریان چپ نیز بر آن تاکید داشته است، یک ماجرای انحرافی است.» به نوشته مشرق‌نیوز، این «انحراف قصد دارد قرائتی خاص از اسلام را ارایه کند که در وهله اول با لیبرالیسم منطبق باشد و عملا نیز در ابعاد بسیاری در مقابل «اسلام ناب» قرار می‌گیرد.» در پایان این مطلب، گفته شده که «خوب بود آقای روحانی بیش و پیش از بیانات خود پیرامون این اسلام یا آن اسلام؛ به بیان کارنامه اجرایی خود طی ۸ سال دولت اعتدال می‌پرداختند و اشراف خود به نقاط قوت و ضعف دولت‌شان را نشان می‌دادند.»
روحانی حقیقت را مسخ می‌کند؟
اما روحانی در بخشی از سخنانش که عصر دیروز منتشر شد گفته که «اگر مردم را از صندوق مایوس کردید، یعنی به خیابان می‌رانید. اگر می‌خواهیم مردم را به کف خیابان نرانیم، راه آن، این است که جاذبه صندوق رای را از بین نبریم»؛ همین بخش از سخنان او باعث شد تا وبسایت «فردا» نزدیک به قالیباف، روحانی را به نقد بکشد. این وبسایت سخنان روحانی را «مسخ حقیقت» خوانده و در ادامه نوشته: «روحانی بار دیگر بر طبل ناکارآمدی انتخابات در ایران می‌کوبد تا به نوعی عدم مقبولیت خویش را توجیه کند.» در ادامه، مشارکت پایین در انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری را نتیجه «عملکرد ضعیف» روحانی و دولت او دانسته است. در پایان هم خطاب به رییس‌جمهوری سابق نوشته که «این شما بودید که بر انتخابات تاختید و از جذابیت آن کاستید؛ با استمرار ناکارآمدی در سال‌های متمادی.»
حملات ادامه دارد؟ احتمالا!
می‌توان پیش‌بینی کرد که حملات رسانه‌های محافظه‌کاران به روحانی در روز‌های آینده ادامه‌دار خواهد بود. از سوی دیگر روحانی از طرف حامیان سابق و معترضان امروز هم مورد نقد‌های تندی قرار می‌گیرد. جناح اصلاح‌طلب و میانه‌رو‌ها هنوز واکنشی نشان نداده‌اند، اما رای‌دهندگان سابق او در شبکه‌های اجتماعی بیشتر با لحنی انتقادی از او یاد می‌کنند. به هر حال روحانی اگر قصد بازگشت به صحنه سیاست را داشته باشد، باید هر دو طیف را متقاعد کند؛ هرچند همواره گفته می‌شود روحانی نهایتا یک محافظه‌کار میانه‌رو است، اما در طول ۸ سال ریاست‌جمهوری‌اش، محافظه‌کاران به‌شدت از عملکرد او ناراضی شدند؛ نه بابت نتایج اقتصادی اقدامات او پس از فشار حداکثری، بلکه بابت رفتن راه و روشی در دیپلماسی که منطبق با میل آن‌ها نبود.
بازیگری که بازی‌خوانی بلد است
با این اوصاف سابقه عملکرد روحانی نشان داده که او این توانایی را دارد که در یک لحظه صحنه را به نفع خود بچرخاند؛ او بازی را خوب بلد است و مناظره‌های دو انتخابات ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ شاهدی بر این مدعاست. گرچه ورود به صحنه سیاست از سوی روحانی در شرایط کنونی بیشتر شبیه قمار است، اما روحانی نشان داده که اگر دستش پر هم نباشد، اعتماد به نفسی دارد که می‌تواند بازی را به نفع خود کند. شاید همین سوابق بازی‌خوانی و بلد بودن قاعده بازی از طرف روحانی، در کنار عملکرد انتقادبرانگیز و حاشیه‌دار دولت رییسی و مجلس یازدهم، محافظه‌کاران را به تکاپو بیندازد که موج حملات به رییس‌جمهوری پیشین را شدیدتر کنند.