اقتصاد۲۴- سوم بهمن ماه یک شهروند کرمانی نظام بانکی کشور را زیر سوال برد. خبر بعد از انتشار در شبکه‌های اجتماعی، در بخش خبری ۲۰:۳۰ صدا و سیما اعلام شد. «افکاری» شهروند کرمانی از واریز ۴۰ هزار میلیارد تومان به حسابش خبر داد و گفت «چند روز پیش در کربلا بودم که پیامک واریز این مبلغ به حسابم را دریافت کردم و متوجه مبلغ نمی‌شدم. از هتل با بانک آینده تماس گرفتم که اعلام کردند این تنها یک عدد بوده و اشتباه شده است.»
به گفته این شهروند کرمانی، امکان انتقال این مبلغ از حسابش هم دست‌کم تا زمانی که بانک متوجه این اشتباه شود، وجود داشته است. ساعاتی بعد خبرگزاری فارس به نقل از یکی مخاطبانش از واریز مبلغ مشابهی به حساب بانک آینده‌اش خبر داد. برخی رسانه‌ها از واریز مبالغ مشابه به صاحبان حساب بانک آینده در چهار شهر کرمان، تهران، مشهد و همدان خبر دادند.
۴۰ هزار میلیارد تومان چگونه از بانک آینده واریز شد؟
بانک آینده با سه روز تاخیر در بیانیه کوتاهی اعلام کرد «اخیرا برخی مشتریان بانک آینده پیامکی مبنی بر واریز مبلغی به حساب خود دریافت کرده بودند که موضوع، ناشی از خطای سیستمی و از سوی دست‌اندرکاران فنی بانک آینده و شرکت خدمت‌دهنده مرتبط بوده که با بالاترین سرعت و بدون هیچ آسیب و هزینه‌ای برای گیرندگان پیام، پایان یافته است.»
در فاصله کوتاهی از انتشار خبر‌های مرتبط با خطای سیستمی در بانک آینده، برخی منابع خبری نزدیک به دولت از جمله خبرگزاری ایرنا اعلام کردند «تنها ۲ شهروند در کشور هرکدام به مبلغ ۴۰ هزار میلیارد تومان دریافت کرده‌اند که این یعنی در مجموع ۸۰ هزار میلیارد تومان نقص و خطای فنی رخ داده است.»
کدام مجموعه واریز ۴۰ هزار میلیارد تومان از بانک آینده را انجام داد؟
اطلاعاتی به دست رویداد۲۴ رسیده که نشان می‌دهد منظور روابط عمومی بانک آینده از بروز از «خطای سیستمی» از سوی «دست‌اندکاران فنی بانک آینده و شرکت خدمت‌دهنده»، درواقع «شرکت خدمات انفورماتیک» است. بر اساس اطلاعاتی که یک مدیر ارشد بانک آینده به رویداد۲۴ داده، تعداد افرادی که مبلغ ۴۰ هزار میلیارد تومان به حسابشان واریز شده ممکن است هزاران نفر باشند.
بر اساس گزارش‌های دریافتی، شرکت خدمات انفورماتیک مسئول زیرساخت‌های فنی نقل و انتقال پول بانک آینده است و ظاهرا در مورد اخیر این شرکت به جای واریز تسهیلات به افراد متقاضی، رقم ۴۰ هزار میلیارد تومان را به حساب همه این افراد واریز کرده است.
باوجود پیگیری روابط عمومی شرکت خدمات انفورماتیک از ارائه توضیحات به رویداد۲۴ درباره این خطا سرباز زد و آن را «ریسک رسانه‌ای برای بانک و شرکت» خواند! اطلاعاتی به دست رویداد۲۴ رسیده که نشان می‌دهد در جلساتی که مدیران شرکت خدمات انفورماتیک با مدیران بانک آینده در چند روز گذشته داشته‌اند، قرار بر این شده که خود بانک پاسخگوی این خطا باشد. این در حالی است که بانک آینده در این‌باره سکوت کرده است.
وظیفه شرکت خدمات انفورماتیک در سیستم بانکی کشور چیست؟
آنچه خطای چند صد هزار میلیارد تومانی شرکت خدمات انفورماتیک را حائز اهمیت کرده، فعالیت حساس آن به عنوان «بازوی فنی بانک مرکزی» و شرح وظایف آن در قبال مهمترین بانک‌های کشور از جمله بانک ملی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی است.
شرکت خدمات انفورماتیک امنیت شبکه بانکی این بانک‌های مهم کشور را هم برعهده دارد. شرکت خدمات انفورماتیک زیرمجموعه «شرکت ملی انفورماتیک ایران» است که به منظور ایجاد و راه‌اندازی اتوماسیون بانکی در سال ۱۳۷۲ توسط شرکت ملی انفورماتیک که بر اساس تعریف خود «بازوی فناوری بانک مرکزی» است، تاسیس شده است.
معاون بانکداری الکترونیکی بانک آینده: ۲ درصد افراد به پول دست نزده بودند
رویداد۲۴ برای روشن شدن موضوع با حمید بنائیان معاون بانکداری الکترونیکی بانک آینده گفتگو کرده است. به گفته بنائیان «۹۸ درصد مردم اصلا به پول دست نزده بودند و به محض اینکه عدد را دیدند با بانک تماس گرفتند.»
* بر اساس اطلاعاتی که به دست رویداد۲۴ رسیده، تعداد افرادی که مبالغ هنگفت اشتباهی به حسابشان واریز شده، بسیار زیاده بوده و بعضی از این افراد اقدام به برداشت وجوه کرده‌اند. آیا برآوردی از خسارت وارده دارید؟
دو روز پیش از اینکه خبری شود، در همان ساعت اولیه کنترل و رفع شده و تدابیر لازم به عمل آمده بود. در شبکه بانکی روش‌های کنترلی وجود دارد که افراد از یک سقفی بیشتر نمی‌توانند نقل و انتقال انجام دهند، اما مردم بعضا به دلیل نوع کسب و کار به مباحث و قوانین پولشویی آشنائی کامل ندارند.
اگر پولی به حساب یک نفر واریز می‌شود، باید ببینند آیا مالک آن است یا خیر؟ اگر این پول ناشی از عملیات اقتصادی مغایر قوانین باشد، هرکس در آن دخل و تصرف کند در آن اقدام دخیل است. این نکته‌ای است که برخی به دلیل عدم آگاهی و آشنائی با قوانین و مقررات به آن توجه نکرده و اقدام به برداشت از مالی کردند که نه تنها فاقد موجودیت بوده که به آن‌ها هم تعلق نداشته است. البته تعداد این افراد خیلی انگشت‌شمار بود.
حتی اگر به عنوان مثال ۱۰ میلیون تومان به حساب ما بیاید باید ببینیم چه کسی و بابت چه چیزی آن را داده است. همه ما به اصولی اعتقاد داریم؛ افرادی که اقدام به برداشت کردند به این موارد توجه نکردند.
* آیا برای این افراد پرونده قضایی تشکیل شده است؟
خیر در همان ابتدای اطلاع‌رسانی و اقدامات اصلاحی انجام گرفت. البته در نیم ساعت اول، این دخل و تصرف در ارقامی که به اشتباه واریز شده بود تا هر لایه‌ای که منتقل شده بودند، ردیابی و اصلاح شد. ۹۸ درصد مردم اصلا به پول دست نزده بودند و به محض اینکه عدد را دیدند با بانک تماس گرفته و آن را گزارش کردند که جا دارد از توجه این مشتریان عزیز تشکر کرد.
این یک اتفاق تصادفی با یک خطای سیستمی بوده و در نظام بانکی و مالی و هر فعالیت مبتنی بر سیستم‌های رایانه‌ای احتمال خطای سیستمی وجود دارد. خطای سیستمی همه جای دنیا ممکن است صورت پذیرد و سریعا رسیدگی می‌شود. ولی مردم باید درباره نحوه برخورد با موارد مشابه آگاه باشند.
* ظاهرا تا سقف ۲۰۰ میلیون تومان می‌توانستند جابه‌جا کنند؟
سقف جابجایی از درگاه‌های الکترونیکی غیرحضوری ۱۰۰ میلیون تومان است و اگر رویداد مشابهی همین امروز هم اتفاق بیفتد، مبالغ حتی به حساب افراد واریز شده باشد در شبکه بانکی به سرعت اقدامات کنترلی و اصلاحی انجام می‌شود و هیچگونه جای نگرانی برای مردم و فعالان اقتصادی وجود ندارد.
* آیا افرادی که اشتباهی به حسابشان واریز شده در فهرست خاصی از بانک مثلا متقاضیان تسهیلات بانکی قرار داشتند یا واریز تصادفی و رندوم بوده است؟
تراکنش اصلا موضوع کسب‌وکاری نبوده و یک خطای سیستمی بوده که شرکت پیمانکار هم گزارش فنی آن را به مراجع ذی‌ربط داده است. بانک بلافاصله اقدامات کنترلی و اصلاحی را انجام داده و به نهاد‌های ناظر را نسبت به این خطای سیستمی آگاه کرده است. روزی که خبر رسانه‌ای شد، موضوع اصلاح شده بود و حتی یک مورد اصلاح نشده و نامشخص هم وجود نداشت.
بیشتر بخوانید: تجدید ارزیابی سرمایه‌گذاری‌های بانک آینده؛ انتخاب یا ضرورت؟
*، اما گفته شده بعد از ۲۴ ساعت بانک متوجه خطا شده است؟ بعضی افرادی که پول به حسابشان آمده گفته‌اند نزدیک به ۲۴ ساعت این رقم در حسابشان بوده است؟
برخی از افراد که به‌دلیل رفتار معمول بخشی از ارقام برداشته بودند تا زمان اصلاح مبلغ برداشتی در حسابشان باقی بود که این ارقام ضمن اینکه مسدودی لازم در حسابشان اعمال شده بود بسیار اندک بود و تمام کسانی که به ارقام مذکور دست نزده بودند، بلافاصله حسابشان اصلاح شد.
* شما می‌گویید مردم به اصول مبارزه با پولشویی توجه کنند، در حالی که انتظار می‌رود بانک این استاندارد‌ها را به گونه‌ای اعمال کرده باشد که اصلا امکان برداشت چنین پولی وجود نداشته باشد؟ کاری که بانک‌های بین‌المللی انجام می‌دهند این است که حسابی که چنین رقمی به آن واریز شده را به سرعت، مسدود می‌کنند و با فرد تماس می‌گیرند و خواستار توضیح درباره منشأ پول می‌شوند. حالا بانک حودش اقدام به مسدودی نکرده و از مردم انتظار داشته رعایت کنند؟
عدم مسدودی حساب در نیمه شب رخداد خطای سیستمی، به این خاطر بوده که منشأ انتقال، کسب و کاری نبوده است. اگر مرتبط با کسب و کار بوده باشد، بانک بلافاصله اقدام می‌کرد. این یک خطای سیستمی بود که نیمه شب اتفاق افتاد. چنین رقم‌هایی اصلا وجود خارجی نداشته، یعنی در تراز مالی هم نیامده است بنابراین فاقد موضوعیت است. یعنی اینطور نبوده که ارقام از یک حساب واریز شود که بانک بتواند آن را مشمول قوانین مبارزه با پولشوئی کند.
* یعنی اصلا از ابتدا بانک هم متوجه خطا نشده و شرکت خدمات انفورماتیک خودش خطا را اعلام کرده است؟
در ابتدای روز کاری بانک متوجه رویداد شد که بلافاصله حساب کسانی که این اعداد را جابجا کرده بودند مسدود شد. حداکثر در نیم ساعت اولیه روز کاری اصلاح شد. در مورد اکثریت افراد که اقدامی انجام نداند، موضوع اینطور است که در گردش حساب آن‌ها هم این رقم درج نمی‌شود.
اپراتور شرکت خدمات انفورماتیک که خطای سیستمی داشت، اخراج شد
یکی از مدیران ارشد بانک آینده در گفت‌وگویی دیگر با رویداد۲۴ از اخراج اپراتوری که خطای سیستمی را در شرکت خدمات انفورماتیک مرتکب شده خبر داده است. ظاهرا عوامل این خطای سیستمی اخراج و جریمه شده‌اند.
سکوت بانک مرکزی در قبال واریزهای ۴۰ هزار میلیارد تومانی
این اتفاقات در حالی در زیرمجموعه بانک مرکزی رخ دادن است که این مجموعه تاکنون هیچ اظهارنظری درباره خطای شرکت تابعه خود نکرده است و مدیر روابط عمومی بانک مرکزی نیز از ارائه هر توضیحی خودداری کرده است. ظاهرا بانک مرکزی سعی می‌کند در حاشیه امن خود وانمود کند که موضوعی مرتبط با یک بانک خصوصی کشور رخ داده است؛ در حالی که بر اساس گفته‌های معاون فنی بانک آینده، خطا از طرف شرکت سرویس‌دهنده یعنی خدمات انفورماتیک در نیمه‌های شب رخ داده و تا زمانی که این شرکت متوجه اشتباه نمی‌شده، به دلایل فنی اساسا بانک مطلع نشده و در نتیجه قادر به جلوگیری از نقل و انتقال این پول‌ها یا مسدودسازی حساب‌ها نبوده است.