اقتصاد24 – کافی است هشتگ «عراقچی» را در شبکه های مجازی زده یا در گوگل گشتی بزنیم. صحبت‌های او حالا به نقل محافل خبری تبدیل شده است. او اخیرا در خصوص تحریم های نفتی ایران گفته بود: «اگر فروش نفت ایران به صفر برسد، از مهاجران افغان می‌خواهیم ایران را ترک کنند.» البته کمی بعد اعلام کرد که از صحبت هایش برداشت اشتباهی شده و منظور او این جمله نبوده است. با این حال، مساله نیروی کار افغان چیزی است که به بهانه صحبت‌های عراقچی بسیاری از کارشناسان درباره آن صحبت کرده‌اند.
اما واقعیت چیست؟ نیروهای افغان چقدر در اقتصاد ایران موثر بوده‌اند و اگر قرار باشد از ایران بروند، آیا جایگزینی برای آنان وجود دارد؟ حمید حاج اسماعیلی، فعال حوزه کارگری در این رابطه به اقتصاد24 می گوید: «به دلیل مطرح بودن این بحث ها در محافل خبری باید بگویم که با دو رویکرد می توان مساله نیروهای افغان در ایران را مورد بررسی قرار داد؛ یکی بحث قانونی است که باید طبق آنچه در قوانین به خصوص قانون کار کشور وجود دارد، پیش برود. بر این اساس ورود اتباع خارجی به کشور چه برای اقامت و چه برای کار از قوانین کشور پیروی می کند. کسی که وارد کشور می شود در درجه اول باید روادید بگیرد و با اجازه وزارت خارجه وارد شود. در عین حال وقتی می خواهد در حوزه کار فعالیت کند، باید حتما پروانه کار دریافت کند.»
در چه مشاغلی کار می کنند؟
وی معتقد است: «بر اساس آنچه در قانون آمده، اتباع خارجی در مشاغلی می توانند پروانه کار دریافت کنند که نیروی کار ماهر متناسب با آن حرفه در داخل نداشته باشیم، در غیر این صورت صدور پروانه کار برای اتباع خارجی در کشور ممنوع است. یا اینکه در کارهایی فعال باشند مثل خبررسانی و یا مسائل دیپلماتیک. یا مشاغلی خاص که به تایید بالاترین مقامات اجرایی و سیاسی کشور رسیده باشد که به نوعی استثنا محسوب می شود. حوزه فعالیت افاغنه در ایران باید در چارچوب قوانین باشد و این برای همه کشورها یکسان است.»
حاج اسماعیلی می گوید: «یک رویکرد دیگری وجود دارد که بیشتر جنبه سیاسی دارد. به‌هر حال علتش این است که افغانستان سال های زیادی است که درگیر جنگ است و به دلیل مرز مشترک طولانی با ایران و قرابت های مذهبی و قومیتی و زبانی که با ایران دارد، ایران بخش زیادی از این مساله را در کشور پذیرفته است. بنابراین بیش از اینکه ما حضور افاغنه را در چارچوب قانون بپذیریم، بیشتر مسائل انسانی و همسایگی است. بسیاری از مشاغل که در آن کار می کنند هم بر همین اساس است.»
2 میلیون کارگر افغان!
به گفته وی، ما باید هر دو رویکرد را همزمان مورد بررسی قرار دهیم در عین حال بر اساس آمارهایی که خود معاونت امور سیاسی وزارت خارجه هم آن را تایید کرده، برآورد می شود که حدود 3 میلیون افاغنه در کشور حضور دارند که نزدیک به 2 میلیون آنها در مشاغل داخل که عمدتا خدمات هست، حضور دارند.
این فعال حوزه کارگری تاکید می کند: «بخشی از این نیروها در بخش های خدمات ساختمانی فعال هستند و بخشی دیگر در مشاغلی فعال هستند که به تعبیر ما، مشاغل حاکمیتی مثل شهرداری است که امکان رصد دارد. البته اکثر آنها که در این مشاغل هستند، پروانه کار ندارند. این کلیات حضور افاغنه در ایران است».
وی تصریح کرد: «اگر بخواهیم عذر آنها را بخواهیم، برخی مشاغل ظرفیت جذب نیروی ایرانی را پیدا می کند اما مساله این است که به اعتقاد بسیاری، کاری که افاغنه انجام می دهند شاید نیروی کار ایرانی نتواند انجام دهد. برداشت ما این است که اگر قانون، حقوق و شرایط کار همانطور که در ماده 10 برای کارگر تعریف شده، در قرارداد باشد و حقوق کارگر درست اجرا شود، مطمئن هستیم که در کارهای سخت هم می توان از نیروی کار داخلی استفاده کرد.»
راهکار چیست؟
به گفته حاج اسماعیلی، نرخ بیکاری در کشور ما به شدت بالاست و به این مشاغل نیاز داریم. وی تاکید می کند که مصلحت ها، قانون و شرایط سیاسی و همسایگی شرایطی ایجاد کرده است که میزبان افغان ها در دو میلیون شغل باشیم.
این فعال حوزه کارگری می گوید: «اگر قانون کار درست اجرا شود، مشاغلی که افغان ها در آن هستند، می تواند توسط ایرانی ها پر شود. مساله این است که افاغنه ساعت های بیشتری کار می کنند و این برای کارفرمایان یا نهادهای وابسته شاید جذابیت بیشتری داشته باشد. این نیروها را بیمه نمی کنند و در عین حال شرایطی که ما از آن به عنوان کرامت کار یاد می کنیم شاید درباره افغان ها چندان اجرا نشود. مجموعه مزایایی که معمولا به نیروی کار ایرانی داده می شود، در خصوص افغان ها اعمال نمی شود. همین مسئله باعث شده برخی کارفرمایان استخدام افاغنه را به نیروی کار ایرانی ترجیح دهند. این ضعف ها برطرف شود، مشکل هم حل می شود.»