اقتصاد۲۴- الهام عندلیب‌مقدم: بر اساس نظام جدید صدور گواهینامه، انواع گواهینامه‌های صادره بر اساس ویژگی خودرو از ۶ نوع به ۳ نوع تغییر کرده است:
۱- گواهینامه «ب۱» معادل پایه سه برای خودرو‌هایی با حداکثر مجموع وزن و ظرفیت بار ۳.۵ تن و حمل حداکثر ۹ نفر سرنشین (بجز وانت نیسان و ون)
۲- گواهینامه «ب۲» معادل پایه دو برای خودرو‌هایی با حداکثر مجموع وزن و ظرفیت بار ۶ تن و حمل حداکثر ۲۶ نفر سرنشین
۳- گواهینامه‌های «پ۱» و گروه «ت» معادل پایه یک برای خودرو‌هایی با حداکثر مجموع وزن و ظرفیت بار بیش از ۶ تن با حمل بیش از ۲۶ نفر سرنشین
شرایط صدور انواع گواهینامه
پایه سوم
- سن ۱۸ سال تمام
- گواهی سلامت جسمی و روانی و تست عدم اعتیاد
- گذراندن دوره آموزش نظری و عملی
- قبولی در آزمون آئین‌نامه رانندگی و عملی با وسایل نقلیه مربوطه (در حال حاضر پراید یا تیبا)
پایه دوم
- سن ۲۳ سال تمام
- گواهی سلامت جسمی و روانی و تست عدم اعتیاد
- گذشت ۲ سال تمام از اخذ گواهینامه پایه سوم
- گذراندن دوره آموزش نظری و عملی
- قبولی در آزمون آئین‌نامه و عملی با وسایل نقلیه مربوطه (مینی‌بوس وخاور)
پایه یکم
- سن ۲۵ سال تمام (مرد و زن یکسان است)
- گواهی سلامت جسمی و روانی و تست عدم اعتیاد
- گذشت ۲ سال تمام از اخذ گواهینامه پایه دوم
- گذراندن دوره آموزش نظری و عملی
- قبولی درآزمون آئین‌نامه و عملی با وسایل نقلیه مربوطه (کامیون واتوبوس مسافربری)
ویژه
- سن ۲۰ سال تمام
- گواهی سلامت جسمی و روانی
- گذراندن دوره آموزش نظری و عملی
- قبولی در آزمون آئین‌نامه و عملی با وسایل نقلیه مربوطه
- انواع وسایل نقلیه ویژه مثل عمرانی، صنعتی، کشاورزی وکارگاهی
(لازم به ذکر است سن قانونی برای دریافت گواهینامه ۱۸ سال است و فردی که ۱۷ ساله باشد، شرط دریافت گواهینامه را ندارد.)
مراحل آموزش رانندگی و گرفتن گواهینامه
• ثبت نام در آموزشگاه
• انجام معاینات پزشکی (معاینه چشم و آزمایش خون)
• شرکت در کلاس آئین نامه و فنی
• آزمون مقدماتی آئین نامه
• آموزش عملی خودرو
• آزمون مقدماتی عملی
• صدور گواهی مهارت
• صدور کاردکس
• آزمون اصلی آئین نامه
• آزمون اصلی عملی
• صدور گواهینامه رانندگی
ثبت نام در آموزشگاه رانندگی
تنها جایی که برای گرفتن گواهینامه رانندگی باید مراجعه کرد، آموزشگاه‌های رانندگی است. خدمات این آموزشگاه‌ها تفاوت چندانی با هم ندارد. از نظر هزینه هم یکی است، بنابراین انتخاب نزدیک‌ترین آموزشگاه به محل زندگی، می‌تواند بهترین گزینه باشد. شرکت همه متقاضیان گواهینامه رانندگی در کلاس‌های تئوری و عملی آموزشگاه‌های رانندگی الزامی است.
هزینه‌ای که پرداخت می‌شود دو بخش است؛ یکی هزینه‌های مربوط به آموزشگاه و دیگری هزینه‌هایی که باید به‌حساب نهاد‌ها واریز شود.
مدارک لازم جهت شرکت در دوره‌های آموزشگاه
اصل شناسنامه به همراه کپی از صفحه اول و صفحه توضیحات
اصل کارت ملی به همراه کپی (در صورت داشتن شناسنامه جدید نیازی به کارت ملی نیست)
هشت قطعه عکس ۴×۳ مربوط به سال جاری
اصل کارت پایان خدمت یا معافی به همراه کپی پشت و رو
گواهی اشتغال به خدمت عکس‌دار به همراه دفترچه مرخصی یا فیش حقوق
برگه اعزام به خدمت کامپیوتری به همراه کپی عدم غیبت سنواتی
گواهی اشتغال به تحصیل با مهر تائیدیه منطقه (برای دانشجویان شهرستان با تائیدیه راهور) به همراه تاییدیه انتخاب واحد یا کارت دانشجویی
انجام معاینات پزشکی (معاینه چشم و آزمایش خون)
پس از ثبت‌نام و تکمیل مدارک در آموزشگاه رانندگی، یک فرم معاینه پزشکی به متقاضی داده می‌شود. در این مرحله متقاضی باید به یکی از پزشکان طرف قرارداد معرفی شده از سوی آموزشگاه رفته و نتیجه معاینات را به آموزشگاه رانندگی تحویل دهد.
شرکت در کلاس آئین نامه و فنی
کلاس‌های آموزشی تئوری شامل ۸ جلسه ۲ ساعته است؛ ۶ جلسه کلاس آشنایی با قوانین راهنمایی و رانندگی و ۲ جلسه آموزش فنی اتومبیل. در این کلاس‌ها متقاضی با تمام قوانین رانندگی مثل علایم راهنمایی و رانندگی، قوانین جاده و راه و... آشنا می‌شود و اصول اولیه بررسی فنی خودرو مثل چک‌کردن آب و روغن و باد لاستیک‌ها و ... را آموزش می‌بیند.
آزمون مقدماتی آئین نامه
در پایان جلسات تئوری، یک آزمون اولیه توسط آموزشگاه از متقاضی گرفته خواهد شد. این آزمون مثل آزمون آیین‌نامه اصلی است و فقط بخش فنی را شامل نمی‌شود. قبولی در این آزمون شرط حضور در دوره‌های آموزش عملی است. آزمون آیین‌نامه معمولا هفته‌ای یک‌بار برگزار می‌شود. در صورت مردودی می‌توان بعد از گذشت یک هفته مجددا آزمون داد.
بیشتر بخوانید: چگونه یک روزه گواهینامه موتور بگیریم؟
آموزش عملی خودرو
بخش هیجان‌انگیز ماجرا آموزش عملی رانندگی است. این مرحله شامل ۱۰ تا ۱۲ جلسه آموزش عملی در معابر شهری است. ساعت‌های آموزش توافقی است.
آزمون مقدماتی عملی
بعد از کلاس‌های عملی نوبت به آزمون عملی مقدماتی م رسد. این آزمون که مانند آزمون اصلی است جهت آشنایی متقاضی با شرایط آزمون اصلی و کاهش استرس است. در این مرحله اگر مربی متقاضی را دارای مهارت رانندگی ببیند، با صدور گواهی مهارت فرد می‌تواند برای آزمون اصلی اقدام کند؛ در غیر اینصورت تا جاییکه نیاز باشد، آموزشگاه از متقاضی آزمون عملی مقدماتی می‌گیرد تا به شرایط آزمون اصلی برسد. متقاضی می‌تواند برای افزایش مهارت چند جلسه کلاس عملی را بگذراند.
صدور کاردکس
بعد از گذراندن دوره آموزشی تئوری و عملی و قبولی در آزمون‌های مقدماتی، برای متقاضی کاردکس یا کارتکس صادر می‌شود. صدور کاردکس مستلزم گواهی قبولی در آزمون تئوری و عملی اولیه، نتیجه معاینات پزشکی و فیش واریز هزینه مربوطه است. شماره حساب مربوطه را آموزشگاه در اختیار متقاضی می‌گذارد.
آزمون اصلی آئین نامه
برای شرکت در آزمون اصلی آئین نامه باید کتاب آیین نامه را مطالعه کرد. سوالات آزمون شامل ۳۰ سوال از کتاب آئین نامه است، با ۲۰ دقیقه زمان جهت پاسخگویی. برای قبولی در این آزمون باید حداقل به ۲۶ سوال پاسخ صحیح داده شود. به طور معمول ۷ سوال از آزمون آیین‌نامه به مسائل فنی خودرو مربوط است.
اعتبار قبولی در آزمون آیین‌نامه ۲ سال است و تا ۲ سال می‌توان به هر تعداد که لازم است، در آزمون عملی شرکت کرد.
آزمون اصلی عملی
در این مرحله آموزشگاه روز و ساعت مشخصی را برای برگزاری آزمون عملی اعلام می‌کند. متقاضی باید در حضور یک افسر راهنمایی و رانندگی آزمون عملی مهارت رانندگی بدهد. زمان آزمون عملی حدود ده دقیقه است. درصورت مردودی در آزمون عملی، فرد باید دوباره ۵ جلسه ۲ ساعته آموزش ببیند.
صدور گواهینامه
پس از موفقیت در آزمون شهر یا عملی رانندگی، گواهینامه متقاضی وارد مرحله صدور شده و طی مدت ۱ تا ۲ ماه به دست وی می‌رسد. برای رهگیری مراحل صدور گواهینامه می‌توان به سامانه رهگیری مرسولات سازمانی به آدرس https://najatracking.post.ir مراجعه کرد.
تمامی گواهینامه‌های جدید هوشمند هستند. در این گواهینامه‌ها (مانند کارت ملی و کارت پایان خدمت) از چیپ الکترونیکی (میکرو چیپ) استفاده شده که در آن اطلاعات شخصی صاحب گواهینامه، محدودیت‌های جسمی، بیماری‌های خاص، گروه خونی و و کلیه سوابق تخلفات راننده ثبت شده و قابل بازخوانی توسط پلیس راهور است.
مدت اعتبار گواهینامه
مدت اعتبار گواهینامه رانندگی برای تمامی گواهینامه‌ها ۱۰ سال است. پس از پایان اعتبار درصورت احراز سلامت جسمی و روانی برای دوره‌های ۱۰ ساله تمدید می‌شود.
در نظام جدید برای افراد تا ۶۵ سال، گواهینامه‌ها با اعتبار ۱۰ ساله، بین ۶۵ تا ۷۰ سال با اعتبار ۵ ساله و بالای ۷۰ سال با اعتبار ۲ ساله صادر می‌شود.
در صورت عدم تمدید، این رانندگان مجبور به پرداخت جریمه خواهند شد.
دارندگان گواهینامه‌های پایه ۳، در یک سال اول اجازه تردد در شب و جاده‌های برونشهری را ندارند.
شرایط گرفتن گواهینامه افراد معلول
مراحل دریافت گواهینامه افراد معلول تا حدودی فرق دارد. البته هزینه مربوطه درمورد این افراد خیلی متفاوت نیست. برای اخذ گواهینامه معلولین باید به آموزشگاه‌های رانندگی مخصوص معلولین مراجعه کرد. مراحل کار به طور خلاصه به این صورت است:
مراجعه به آموزشگاه و دریافت فرم مخصوص
مراجعه به چشم‌پزشکی مورد تایید ناجا و انجام معاینات چشم
مراجعه به بهداری ناجا و گرفتن فرم معاینه
مراجعه به بیمارستان مورد تایید ناجا برای انجام معاینات و دریافت تاییدیه
تحویل کلیه مدارک مورد نیاز به آموزشگاه ویژه معلولین
دریافت گواهینامه المثنی
در صورت مفقود شدن گواهینامه یا تغییر اطلاعات فردی در شناسنامه می‌توان از طریق پلیس ۱۰+ اقدام به درخواست صدور گواهینامه المثنی کرد. پس از گذشت حداکثر دوماه از زمان درخواست، گواهینامه المثنی صادر و تحویل می‌شود.
دریافت گواهینامه بین المللی
با این گواهینامه می‌توان در کشور‌های پذیرنده به صورت موقت رانندگی کرد. اعتبار این نوع گواهینامه یک سال و نیم تا سه می‌باشد، قابل تمدید نبوده و برای دریافت مجدد باید از ابتدا اقدام شود.
دارندگان گواهینامه‌های معتبر خارجی (با ملیت ایرانی یا غیرایرانی) تا ۶ ماه پس از ورود به ایران مجاز به رانندگی هستند، پس از این مدت در صورت تمایل به ادامه رانندگی در ایران، باید نسبت به تبدیل گواهینامه خارجی خود به گواهینامه ایرانی اقدام کنند.
هزینه اخذ گواهینامه
در سال ۱۳۹۱ هزینه اخذ گواهینامه رانندگی حدود ۲۵۰ هزار تومان بوده و این هزینه در سال ۱۴۰۱ به ۲.۵۰۰.۰۰۰ تومان رسیده است؛ البته این افزایش ۱۰ برابری، با توجه به تورم و افزایش قیمت قطعات خودرو، حقوق کارمندان و هزینه سوخت و ... می‌تواند منصفانه باشد.
این هزینه شامل موارد زیر است:
- هزینه کلاس تئوری
- هزینه کلاس عملی
- هزینه آزمون آیین نامه
- هزینه آزمون عملی رانندگی
- هزینه خرید کتاب آیین نامه
- هزینه مراکز دولتی
- هزینه پست
و ...
سوالات متداول
* آیا برای گرفتن گواهینامه نیاز به کارت پایان خدمت است؟
- در قانون جدید صدور گواهینامه، نیازی به کارت پایان خدمت نیست.
* شرایط گرفتن گواهینامه برای افراد کم‌سواد چیست؟
- افراد کم‌سواد و بی‌سواد هم می‌توانند گواهینامه بگیرند. تنها تفاوت در آزمون آیین‌نامه است که برای این افراد به صورت شفاهی برگزار می‌شود.
شرایط درخواست آزمون شفاهی آیین‌نامه به شرح ذیل است:
- سن بالای ۳۰ سال
- مدرک تحصیلی حداکثر پنجم ابتدایی
- درصورت ترک تحصیل، تاییدیه آموزش پرورش مبنی بر ترک تحصیل
* آیا به کوتاه قامتان گواهینامه داده می‌شود؟
- گواهینامه داده می‌شود، ولی وسیله نقلیه با شرایط خاص.