اقتصاد24 – مساله تلاش آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران از یک طرف و سهمیه‌بندی بنزین و شایعات مربوط به آن از سوی دیگر، سبب شد تا حوزه اقتصاد در یک ماه اخیر با تنش‌های بسیاری روبرو شود.
هرچند که هر دوی این گزینه‌ها فعلا در حد احتمال باقی مانده اما در هر حال فشار خود را روی اقتصاد گذاشته است. برخی کارشناسان معتقدند که فعلا زمان مناسبی برای سهمیه‌بندی بنزین نیست و دلیل را، فشارهای آمریکا می‌دانند و برخی دیگر هم از گزینه محدود کردن صادرات نفت ایران استقبال می‌کنند و معتقدند که ایران از این طریق می‌تواند اتکای خود به درآمدهای نفتی را کم کند.
اما کارشناسان چه می‌گویند؟ علی کاظمی باباحیدری، عضو هیات رئیسه کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس و رییس فراکسیون نفت و نیرو مجلس در این خصوص معتقد است که آمریکا نمی‌تواند صادرات نفت ایران را به صفر برساند.
وی در خصوص بهترین راهکار سهمیه‌بندی برای اینکه نه به مردم و نه دولت فشار بیاید، به اقتصاد24 می‌گوید: «سوال اساسی این است که دولت هدفش از سهمیه‌بندی چیست؟ قصدش مساله کسری بودجه است یا قصد دارد به سمت ساماندهی سوخت برود؟ در چنین شرایطی، اگر بخواهیم به سمت کسری بودجه برویم نه شرایط و نه موقعیت مناسبی برای این کار است.»
دلار و سوخت استراتژیک شده!
کاظمی معتقد است: «باید در نظر داشته باشیم دو مساله در کشور ما با حاشیه‌های بسیاری همراه بوده و هنوز نتوانستیم آن را درست کنیم. به طور مثال اگر بگویند که گوشت کیلویی 100 یا 200 هزار تومان است، حاشیه‌های آن به دیگر حوزه‌ها سرایت نمی‌کند، ولی از روز اول، بعد روانی به حامل‌های انرژی چسبیده و همه چشم‌ها به آن دوخته شده است. در حالی که خیلی از چیزها ارتباطی با آن ندارد. مساله دیگر هم بحث دلار و ارز است. چون خواسته یا ناخواسته همه مسائل به حامل‌های انرژی سوق داده می‌شود، شرایط چندان مناسبی برای تغییر قیمتی نیست. اگر دولت به دنبال کسری بودجه است، راه‌های بسیاری وجود داشت.»
وی ادامه می‌دهد: «به عنوان مثال در بودجه این امکان وجود داشت که سه دهک بالای یارانه‌بگیر حذف شود. حتی با احیای یارانه‌های پنهان هم چنین کاری ممکن بود. گزینه دیگر برای جبران کسری بودجه دولت، کنترل فرارهای مالیاتی است. در مجموع، با توجه به بالا بودن مصرف سوخت در کشور، اگر واقعا نیاز به ساماندهی سوخت است، باید آن را در یک فرصت مناسب پیگیری کرد. الان شرایط مناسبی برای این کار نبود. باید اول به وضعیت پایدار رسید و بعد سراغ سهمیه‌بندی رفت. حتی بحث ورود ناوهای آمریکایی هم بار روانی مشکلات را تشدید می‌کند و اگر قرار بود همزمان، مساله سهمیه‌بندی مطرح شود، به صلاح نبود.»
راه‌های دیگر جبران کسری بودجه را بیازماییم
رییس فراکسیون نفت و نیروی مجلس می‌گوید: «یکی از راهکارها در این میان، اختصاص بنزین به همه خانوارهاست که این طرح هم نیاز به بررسی‌های کارشناسی دارد. به نظرم اگر یک طرح کارشناسی شده مثل تامین اجتماعی در برخی کشورها اجرا می‌شد تا اختصاص بنزین به مردم عادلانه صورت گیرد، بسیار بهتر بود اما در هر حال، هر کاری قرار باشد انجام شود، باید فراتر از یک حرکت آنی باشد.»
به گفته وی به هر حال دولت امسال با کسری بودجه روبرو می‌شود اما باید آن را از راهی به غیر از سهمیه‌بندی بنزین اجرایی کند.
رییس فراکسیون نفت و نیروی مجلس همچنین در خصوص تهدید آمریکا مبنی بر به صفر رساندن صادرات نفت ایران، می‌گوید: «این نظر بسیاری از صاحب‌نظران است که ما طرف مقابل را نشناخته‌ایم. به خصوص بعد از انقلاب ما که شروع آن بعد از جنگ بود و بسیاری از پتانسیل‌های کشور ما رو شد، از همان زمان توانستیم دور زدن تحریم‌ها را در دستور کار قرار دهیم. تنها تفاوتی که تحریم‌های دور قبل با حالا داشت، شدت آن بود. در دولت قبل یک اجماع جهانی علیه ما شکل گرفته بود و تحریم‌های کشورهای اروپایی هم اضافه شده بود. توانستیم این مساله را از منابع درآمدی لازم جلو ببریم. در یک برهه با مساله سوءاستفاده و رانت و پدیده بابک زنجانی روبرو بودیم و به نظر می‌رسد که اگر نظارت نشود باز هم با این مشکل روبرو خواهیم بود.»
نظارت را بیشتر کنیم
وی ادامه می‌دهد: «تصور من این است که آمریکا نمی‌تواند فروش نفت ایران را به صفر برساند، ولی راه‌هایی برای رفع این مشکل وجود دارد. البته اگر هم شدنی باشد، سخت است. این کار، سخت اما ممکن است. در عین حال باید مواظبت کرد که مشکلات قبلی تکرار نشود. این بخش کار به توانمندی نهادهای نظارتی و تاییدیه نفراتی که می‌خواهند ورود کنند بستگی دارد؛ که چطور از آنها ضمانت دریافت می‌شود. معتقدم شاید بیشتر از رقم موردنظر بتوانیم نفت بفروشیم. ضمن اینکه می‌توان از طریق برخی کشورهای همسایه کارهایی انجام داد؛ مثل همکاری با عراق.»
عضو هیات رئیسه کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در خصوص ضرری که پیش از این امثال بابک زنجانی به حوزه نفت و از طریق دور زدن تحریم‌ها وارد کردند، می‌گوید: «این مساله بی‌اعتمادی شدیدی هم ایجاد کرد. بنابراین باید بتوانیم شرایط ویژه و اعتماد ایجاد کنیم. حتی می‌توان از مکانیزم بورس برای این مساله استفاده کرد. اگر نظام بورس انرژی را هم وارد کار کنیم، نظارت لازم اعمال می‌شود تا شخصیت‌هایی مانند بابک زنجانی بروز پیدا نکنند».
وی در پاسخ به این سوال که با ورود بورس، نقل و انتقالات مالی با مشکل روبرو نمی‌شود، عنوان می‌کند: «برخی افراد هستند که اگر وارد بورس شوند، راهکار لازم برای نقل و انتقالات مالی را هم می‌دانند. ممکن است از طریق برخی بانک‌ها نشود این کار را انجام داد اما از طریق صرافی می‌توان تا حدی این مساله را پیش برد.»