اقتصاد۲۴- فرونشست زمین در تهران، نه آغاز داستان پررنج تهران است نه پایانی بر آن. مجموعه‌ای از بحران‌ها در این شهر جمع شده و آن را به شهری در آستانه فروپاشی از نظر محیط زیست رسانده است. حالا هم فرونشست به قلب تهران و مناطقی مانند میدان انقلاب رسیده است.
فرونشست هر لحظه به قلب تهران نزدیک‌تر می‌شود؛ شهری با تراکم حدود ۱۹ میلیون نفر. شهروندان تهران از یک سو با آلودگی هوا مواجه هستند و از سوی دیگر با بحران آب. حالا با فرونشست زمین، بحران‌های محیط زیستی این شهر مثلثی شده که مهاجرت هم به آن‌ها دامن می‌زند.
پیش از این مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی از وضعیت فرونشست زمین در تهران نوشت. بر اساس این گزارش فرونشست در تهران به صورت مستقیم زندگی ۲ میلیون و سیصد هزار نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
همچنین فرونشست، مناطق ۱۷،۱۸،۱۹،۲۰ و ۲۱ تهران را به طور جدی تهدید می‌کند. آنطور که این گزارش نشان می‌دهد پس از خراسان رضوی، تهران دومین شهر با خطر بالای فرونشست در کشور است.
داستان تکراری بحران‌های قبلی برای فرونشست هم در حال تکرار است. کارشناسان بار‌ها نسبت به رشد نرخ فرونشست هشدار داده‌اند، اما گوش شنوایی نیست. عدم توجه به مدیرت بحران آب هم نشانه‌ای بر آن است.
بیشتربخوانید: هامون، جازموریان و گاوخونی؛ در شرایط جهنمی
بحران فرونشست به بحران آب گره خورده است. افت سطح آب زیرزمینی علت اصلی این مخاطره محیط زیستی است. افت سطح آب زیرزمینی هم به دنبال حفر چاه‌ها و برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی، روی می‌دهد.
فرونشست زمین در میدان انقلاب
مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زمین‌شناسی به تجارت‌نیوز می‌گوید: «فرونشست در غرب و جنوب غرب تهران در دشت شهریار و ملارد و در جنوب تهران نیز در دشت ری صورت می‌گیرد. بخش‌هایی از این مخاطره هم به مرکز تهران می‌رسد.»
او ادامه می‌دهد: «سرعت فرونشست در تهران کمتر از دشت‌هاست، اما این دلیلی بر بی‌خطر بودن آن نیست. نرخ فرونشست در دشت شهریار حدود ۲۵ سانتی‌متر در سال است، اما در مناطق ۱۷ تا ۲۱ حدود ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر در سال است.»
زارع می‌گوید: «در مناطق مرکزی شهر مانند میدان انقلاب نرخ فرونشست حدود پنج سانتی‌متر در سال می‌شود. خسارت این مخاطره با نرخ پنج سانتی‌متر در سال در کوتاه‌مدت پیدا نمی‌شود. زمانی‌که در مرکز شهر و نزدیکی ساختمان‌ها و تاسیسات زیرزمینی مانند مترو، خطوط گازی و… باشد هم شدت خطر آن بیشتر می‌شود.»
گفتنی است نرخ فرونشست در ایران سالیانه ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر است. آنطور که مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش داده، این میزان ۵ تا ۷ برابر متوسط جهانی است.
تهران منتظر فرونشست بیشتر باشد
میزان بارندگی امسال در کشور و تهران چندان رضایت‌بخش نبود. تاکنون بار‌ها مقامات دولتی از خالی بودن ذخایر سد‌های تهران گفته‌اند.
مهدی زارع با اشاره به کاهش باندگی در سال آبی جاری می‌گوید: «پیام مستقیم بارش‌های کم، افزایش برداشت از منابع آب زیرزمینی‌ست. یعنی میزان بیشتری از منابع آب پمپاژ می‌شود. در نتیجه فرونشست‌های بزرگتری رخ می‌دهد.»
او ادامه می‌دهد: «ممکن است آثار این فرونشست به صورت فوری و مثلا در ۶ ماه آینده مشخص نشود، اما تا چهار سال آینده خسارات آن معلوم می‌شود.»
مهاجرت به تهران و افزایش نیاز آبی
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زمین‌شناسی می‌گوید: «بر اساس اطلاعات شرکت آب منطقه‌ای تهران، حدود ۳۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در تهران داریم. سالانه ۴۰۶ میلیون مترمکعب آب از این چاه‌ها برداشت می‌شود که رقمی وحشتناک است. ضمن این‌که این آمار مربوط به سال گذشته است.»
او ادامه می‌دهد: «از چاه‌های مجاز تهران هم سالانه حدود ۲ میلیارد مترمکعب آب برداشت می‌شود. به عبارتی سالانه حدود ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب از چاه‌های استان تهران برداشت می‌شود.»
پیش از این حشمت‌الله سلیمانی، سرپرست هماهنگی بودجه سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران از مهاجرت ۲۵۰ هزار نفر در سال به تهران خبر داده بود. داستان ادامه‌داری که به معنای افزایش نیاز آبی شهروندان و برداشت بیشتر از منابع زیرزمینی آب است.
زارع در این مورد به تجارت‌نیوز می‌گوید: نتیجه این روند، از بین رفتن آبخوان‌هاست. در حال حاضر سفره آب زیرزمینی دشت شهریار به طور کامل خشک شده و از بین رفته است. باید منتظر فرونشست‌های بزرگتری در استان تهران و اطراف آن باشیم. فراموش نکنیم که حدود هفت میلیون نفر در مناطق و شهر‌های اطراف تهران زندگی می‌کنند.
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زمین‌شناسی در پایان می‌گوید: «سفره‌های زیرزمینی ورامین، پاکدشت و ری نیز در معرض خطر جدی هستند.