اقتصاد24 - فرش دستباف ایرانی روزهای سختی را می‌گذراند؛ کالایی که همه آن را در دنیا به نام ایران می‌شناسند و هر جا که نام این هنر-صنعت اصیل ایرانی به میان می‌آید، قطعاً نام فرشبافان و تاجران ایرانی را در ذهن‌ها متبادر می‌کند. به همین دلیل است که این کالای اصیل ایرانی که اتفاقاً اشتغالزایی مویرگی را در روستاها و مناطق کمتر برخوردار ایران در خود جای داده، جزو اولین کالاهایی بود که ایالات متحده آمریکا آن را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد تا بازار خود را از این هنر-صنعت اصیل ایرانی محروم کند و ارزآوری ایرانی‌ها از این محل را مختل نماید.
بر اساس آمار رسمی، ایالات متحده آمریکا اولین بازار هدف صادراتی ایران است و آنقدر که آمریکایی‌ها به این کالای اصیل ایرانی علاقه دارند، کشورهای دیگر دنیا این طور نیستند و بنابراین در درجه اول، تحریم فرش دستباف ایرانی از سوی دونالد ترامپ، بیش از آنکه به صادرکنندگان و بافندگان فرش دستباف ایران لطمه وارد کند، جلوی دسترسی شهروندان این کشور به این کالای مورد علاقه را گرفته است. اما اکنون تلاش‌هایی برای خروج نام فرش دستباف ایرانی از فهرست تحریم‌های ایالات متحده آمریکا آغاز شده و آنگونه که رئیس مرکز ملی فرش ایران می‌گوید، یکی از برنامه‌های جدی این مرکز، خروج فرش دستباف ایرانی از فهرست تحریم‌های آمریکا است و رایزنی‌ها در این رابطه هم آغاز شده است.
او به میزان صادرات فرش دستباف ایرانی اشاره می‌کند و از برنامه‌هایی می‌گوید که حمایت از بافندگان و قالیبافان ایرانی را دنبال می‌کند. او همچنین می‌گوید که برای افزایش خرید فرش دستباف ایرانی از سوی تک تک مردم ایران برنامه دارد و وام‌های خرید فرش دستباف به ایرانی‌ها اختصاص یافته تا بتوانند از طریق صندوق کارآفرینی امید، خرید فرش دستباف ایرانی را انجام دهند. مشروح گفتگو با فرشته دستپاک، رئیس مرکز ملی فرش ایران از نظر می‌گذرد.
* فرش دستباف ایران اکنون در وضعیت خاصی به سر می‌برد. از یکسو در فهرست تحریم‌های ایالات متحده آمریکا قرار گرفته و از سوی دیگر، کشور نیز نیاز به ارزآوری مویرگی دارد و فرش دستباف ایرانی نیز از جمله کالاهایی است می‌تواند این نقش آفرینی را در تأمین ارز داشته باشد. اکنون وضعیت تولید و صادرات فرش دستباف ایران به چه صورت است؟
- در ایران کالای دیگری مثل فرش دستباف وجود ندارد که بتواند نماد فرهنگ، هنر و تمدن کشور باشد و از سوی دیگر، بتواند باعث توسعه اشتغال و اقتصاد کشور باشد. ما حدود ۲ میلیون نفر بافنده در کشور داریم که بدون کمترین آسیب و اذیت برای کشور توانسته‌اند بالاترین میزان ارزش افزوده را برای کشور داشته باشند. فرش دستباف ایرانی جزو سه کالای استراتژیک کشور بعد از نفت است و به نسبت دو کالای دیگر یعنی زعفران و پسته، به دلیل قدمتی که دارد و در جای جای کشور تولید می‌شود، توانسته جایگاه برتری داشته باشد؛ ضمن اینکه تولید فرش وابسته به یک منطقه خاص نیست و به اندازه جغرافیای کشور گسترانده شده است. پس از اهمیت بالایی نسبت به سایر کالاهای صادراتی قرار دارد. در حال حاضر ۲۹ منطقه تولید فرش دستباف در ایران وجود دارد که ثبت جهانی شده‌اند و ۱۹ منطقه نیز در حال ثبت جهانی هستند و در آینده نزدیک این ثبت انجام می‌شود؛ ضمن اینکه ۵۳ منطقه نیز ثبت ملی شده‌اند و البته این ثبت ملی و جهانی شدن فرش در مناطق مختلف، پایگاه ملی و جهانی را در دنیا معرفی می‌کند و هر جای دنیا که پای می‌گذاریم، ایران و ایرانی را به نام فرش دستباف ایرانی می‌شناسند و فرش دستباف ایرانی هم به نام ایران در دنیا شناخته می‌شود. بنابراین این مزیت بسیار مهمی است که باید برای توسعه این هنر-صنعت اصیل ایرانی استفاده کرد.
* فرش دستباف ایرانی از جمله کالاهایی بود که در فهرست اولین تحریم‌های آمریکا قرار گرفته است. برای خروج این کالا از فهرست تحریم‌ها تلاشی انجام شده است؟
- آمریکا کشور ما را تحریم کرده است و ما در شرایط تحریمی قرار داریم و اولین کالا بعد از نفت که تحت تحریم قرار گرفته است، همین فرش دستباف ایرانی است. ما باید بر اساس تحریمی که صورت گرفته که البته مغایر با اصول اولیه تمامی کنوانسیون‌ها و معاهدات بین‌المللی است، عمل کنیم. به خصوص اینکه فرش دستباف ایران متعلق به یک ملت است و به دلیل اینکه وابسته به یک تمدن، هنر و فرهنگ یک کشور است، قابل تحریم نیست.
فرش دستباف ایران متعلق به یک ملت است و به دلیل اینکه وابسته به یک تمدن، هنر و فرهنگ یک کشور است، قابل تحریم نیست. ما به دنبال این هستیم که فرش دستباف را از تحریم خارج کنیم
فرهنگ و هنر در دایره تحریم قرار نمی‌گیرد و متأسفانه ترامپ علیرغم اینکه یک تاجر است و اصول تجارت را می‌داند، اما متأسفانه کالایی که متعلق به یک ملت و تمدن این ملت است را تحریم کرده است و ما به دنبال این هستیم که فرش دستباف را از تحریم خارج کنیم. یکی از مسائلی که بعد از تحریم برای صنعت فرش دستباف ایران پیش آمده است، آن است که ما سال گذشته نمایشگاه بین‌المللی فرش دستباف ایران را داشتیم که اتفاقاً همزمان با اعلام تحریم بر علیه فرش دستباف ایرانی بود. سال گذشته استقبال خوب تجار خارجی و مردم را برای خرید فرش دستباف ایرانی داشتیم و هموطنان نیز آن را به عنوان یک کالای سرمایه‌ای خریداری کردند؛ اما متأسفانه پس از آن به دلیل اینکه شرایط اقتصادی کشور دچار نوسان شد و تحریم نیز عاملی شد که صادرات کاهش یابد. ۳۰ درصد از صادرات فرش دستباف ایرانی به کشور آمریکا صورت می‌گیرد که با تحریم، این رقم از سبد صادراتی حذف شد.
* سهم بازار داخلی از فروش فرش دستباف چقدر است و چه برنامه‌ای برای افزایش خرید این کالا در ایران دارید؟
- ۸۰ درصد تولید فرش به صادرات به کشورهای مختلف و ۲۰ درصد به بازار داخلی اختصاص دارد. اما از سال گذشته تا به حال به دنبال تقویت بازار داخلی هستیم تا مردم ایران را ترغیب کنیم که فرش دستباف را در سبد خانوار قرار دهند و از مزیت‌های فراوان آن، از سلامت گرفته تا سرمایه‌ای بودن آن، بهره‌مند شوند. ظرف دهه‌های گذشته مردم به راحتی می‌توانستند فرش دستباف خود را به عنوان وثیقه در بانک‌ها قرار دهند و وام بگیرند ولی عملاً طی سالهای گذشته فرش به عنوان یک کالای سرمایه‌ای مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و ما به دنبال این هستیم که این روند را اصلاح کنیم و این ارزش را به فرش دستباف ایرانی بازگردانیم.
وام کم بهره ۴ درصد در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد تا افرادی که می‌خواهند فرش بخرند، از مزیت وام‌های کم بهره استفاده کنند. وام حدوداً ۱۵ میلیون تومان است.
می‌بینیم که مردم برای خرید پراید که با یک بار سوار شدن، بخش عمده‌ای از ارزش آن کم می‌شود، سرمایه‌گذاری می‌کنند ولی بر روی فرش دستباف به عنوان یک کالای سرمایه‌ای که هر چقدر از عمرش می‌گذرد، ارزشمندتر می‌شود، سرمایه‌گذاری کمی صورت می‌گیرد. فرش‌های دستباف کالاهایی هستند که در موزه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، برای خریداران فرش دستباف ایرانی با استفاده از تسهیلات صندوق کارآفرینی امید برنامه ریزی کرده‌ایم تا بتوانیم با تسهیلاتی که در اختیار آنها قرار می‌دهیم، رونق فروش فرش دستباف ایرانی را داشته باشیم. بر این اساس وام کم بهره ۴ درصد در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد تا افرادی که می‌خواهند فرش بخرند، از مزیت وام‌های کم بهره استفاده کنند. وام حدوداً ۱۵ میلیون تومان است.
* وضعیت صادرات فرش دستباف اکنون چطور است؟
- صادرات فرش دستباف ایرانی اکنون دچار نوسان شده و باید بر روی بازارهای جدید کار کنیم. تهاتر از جمله روش‌هایی است که به دنبال آن هستیم که شرایطی لحاظ کنیم که در قبال وارداتی که به کشور صورت می‌گیرد، بتوانیم فرش دستباف ایرانی را صادر کنیم و تهاتر انجام دهیم. فرش دستبافی در این حیطه قرار می‌گیرد که دارای شناسنامه باشد؛ بنابراین به دنبال آن هستیم که فرش دستباف ایرانی را شناسنامه دار کرده و صادر کنند. این کار را به جد در حال پیگیری داریم و به زودی از آن رونمایی خواهیم کرد. علاقمندی چینی‌ها به فرش دستباف ایرانی بسیار بالا است و بعد از شناسنامه دار کردن فرش دستباف ایرانی این کار را با جدیت پیگیری خواهیم کرد.
تعدادی از تجار ایرانی در بلژیک نیز انبارهای بزرگ راه اندازی کرده‌اند و قرار است که اتحادیه فروش دستباف را راه اندازی کنیم، ضمن اینکه اتحادیه آلمان را نیز تقویت خواهیم کرد
تعدادی از تجار ایرانی در بلژیک نیز انبارهای بزرگ راه اندازی کرده‌اند و قرار است که اتحادیه فروش دستباف را راه اندازی کنیم، ضمن اینکه اتحادیه آلمان را نیز تقویت خواهیم کرد؛ پویشی را در حوزه واردات فرش دستباف ایرانی از سوی کشورهای دنیا راه اندازی خواهیم کرد تا بتوانیم در سال ۹۸ بازارهای صادراتی جدیدی را در اختیار داشته باشیم؛ از سوی دیگر با ۱۵ کشور همسایه خود در حال رایزنی برای صادرات فرش دستباف ایرانی هستیم. ابلاغی را نیز از سوی وزیر صمت دارم که طرح ملی کارآفرینی و توسعه تجارت فرش دستباف در سال ۹۸ راه اندازی شود که مبدع این طرح مرکز ملی فرش ایران است و به دنبال ایجاد ۴۰ هزار شغل هستیم.
* در حوزه رونق تولید چه راهکارهایی را برای بافندگان و قالیبافان در دستور کار دارید؟
- آنچه که مقام معظم رهبری فرموده‌اند، امسال سال رونق تولید است و فرش دستباف گستره جغرافیایی وسیعی دارد و غالب مردم ایران با هنر-صنعت فرش دستباف ایران آشنایی دارند. ما با ده تا ۱۵ میلیون تومان به راحتی می‌توانیم یک کارگاه خانگی فرش دستباف راه اندازی کرده و یک تا سه نفر به راحتی پشت دار قالی بنشینند و کار کنند و بتوانند از اوقات فراغت و مزایای اشتغال خانگی و یا کارگاه‌های متمرکز فرش دستباف استفاده کنند. بر اساس آنچه که سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده برای ایجاد یک شغل ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان هزینه لازم است که البته این برای برخی مشاغل تا ۴۰۰ میلیون تومان و برای اشتغالزایی در پتروشیمی، به ازای یک نفر ۷۰۰ میلیون تومان هزینه نیاز دارد. هیچ کالایی را نداریم که مثل فرش با این رقم محدود و بدون هیچ‌گونه دردسری برای دولتها، بتوانند ایجاد شغل کند، به خصوص اینکه ما با تحصیل‌کردگان زن متعددی که فارغ التحصیل از دانشگاه‌ها هستند، روبرو هستیم که غالباً بیکار هستند و برای کم کردن نرخ بیکاری کشور، بهترین سرمایه گذاری که به راحتی می‌توانیم انجام دهیم، بحث سرمایه گذاری در حوزه فرش دستباف است تا تولید را رونق دهیم.
طرح ملی کارآفرینی و توسعه تجارت فرش دستباف در سال ۹۸ راه اندازی می‌شود که مبدع این طرح مرکز ملی فرش ایران است و به دنبال ایجاد ۴۰ هزار شغل هستیم
برای کیفیت مواد اولیه امسال برنامه داریم و برای مناطق مختلفی که در حال تولید فرش دستباف هستند، برنامه ویژه ای تدارک دیده‌ایم. در عین حال، کارگروههای فرش دستباف را در استان‌ها با حضور استانداران فعال کرده‌ایم. با ابلاغ وزیر کشور در هماهنگی با وزیر صنعت، به استان‌ها ابلاغ شده که این کارگروه را به عنوان یکی از مهمترین کارگروهها به ریاست استانداران داشته باشیم که می‌توانند مسائل مختلف در حوزه استان‌ها را به صورت استانی حل و فصل کند.
* به هر حال عدم امنیت شغلی یکی از مسائل مهمی است که بافندگان با آن سر و کار دارند. برای بیمه آنها چه فکری کرده‌اید؟
- همانطور که اشاره کردید عدم امنیت شغلی یکی از مشکلات اصلی بافندگان فرش دستباف ایرانی است و در شهرهای دورافتاده و روستاها هنرمندانی وجود دارد که از داشتن بیمه بافندگی محروم هستند. خوشبختانه با تدابیری که اندیشیده شد و همراهی که خود دولت و مجلس شورای اسلامی انجام داد، در بودجه سال ۹۸ امسال می‌توانیم تمام کسانی که در حوزه فرش دستباف فعالیت می‌کنند، همه را بیمه کنیم و این باعث رونق تولید در سال ۹۸ خواهد شد. در حال حاضر کاری را با بنیاد علوی در حال انجام داریم و تعدادی از استان‌ها و شهرستانها که نرخ بیکاری بالایی دارند، مثل کرمان، خراسان شمالی، سیستان را از اعتبارات توسعه روستایی برخوردار کنیم و در حوزه فرش‌بافی و هنر-صنعت فرش دستباف ایرانی کار اشتغالزایی را پیش ببریم. دنبال احیای بافت فرش در استان‌هایی هستیم که در گذشته در تولید فرش فعال بوده‌اند.
منبع: مهر