اقتصاد24 - زهرا عبداللهی، به مناسبت برگزاری بسیج ملی کنترل فشارخون، اظهار داشت: بیماری‌های قلبی عروقی، علت اصلی یک سوم موارد مرگ و میر ناشی از بیماری‌های غیر واگیر و علت اصلی مرگ در افراد بالای ۳۰ سال و دومین عامل مرگ در افراد ۱۵ تا ۵۹ ساله محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه فشار خون بالا علت ۶.۷ میلیون مرگ زودرس و ۹۲ میلیون ناتوانی و عوارض ناشی از بیماری در جهان بوده است، افزود: بیماری‌های قلبی-عروقی، شایع‌ترین علت مرگ و میر در جهان است، از طرفی حدود ۸۰ درصد مرگ و میرها در بیماری‌های قلبی-عروقی ناشی از فشار خون بالا، مصرف سیگار و کلسترول بالا رخ می‌دهد که از میان این سه علت، فشار خون بالا مهمترین علت مستقیم در مرگ و میر در کل دنیا است.
عبداللهی بیان کرد: شیوع فشار خون بالا در ایران حدود ۱۸ درصد گزارش شده و مصرف زیاد نمک یکی از دلایل اصلی آن به شمار می‌رود. در حال حاضر بیماری‌های غیر واگیر حدود، ۷۰ درصد از علل مرگ و میر را به خود اختصاص داده و از ۳۸۵ هزار مرگ سالیانه در کشور، ۲۶۸ هزار مورد مرگ ناشی از بیماری‌های غیر واگیر بوده است.
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت تصریح کرد: بر اساس برآوردهای موجود، میزان دریافت روزانه نمک در کشور ۱۵ تا ۱۰ گرم (۲ تا ۳ برابر مقدار توصیه شده توسط سازمان جهانی بهداشت یعنی ۵ گرم در روز است). بر اساس آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت، متوسط میزان مصرف نمک در اکثر کشورهای منطقه مدیترانه شرقی، بیش از ۱۲ گرم در روز برای هر فرد محاسبه شده است. بنابراین کاهش مصرف نمک یکی از اولویت‌های نظام سلامت در تمام کشورها است و بسته به نوع فرهنگ غذایی مردم، برنامه ریزی کاهش مصرف نمک یکی از دغدغه‌های اصلی مسئولین سلامت کشورها به شمار می‌رود.
وی افزود: در کشورهای توسعه یافته بیشتر از ۸۰ درصد نمک‌های مصرفی، نمک‌های پنهان در مواد غذایی است که با مصرف غذاهای غیر خانگی، غذاهای کنسروی و فست فودها تأمین می‌شود. اما در کشور ما، با توجه به الگوی مصرف مواد غذایی، بیشترین منبع مصرف نمک از طریق افزودن نمک در هنگام تهیه و طبخ و مصرف غذا کسب می‌شود.
عبداللهی خاطرنشان کرد: مطالعات سازمان جهانی بهداشت بیشترین منبع نمک در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی که کشور ما هم در بین آنها قرار دارد را نمک موجود در نان‌ها بیان می‌کند. نتایج بررسی مطالعات بزرگ نشان داده که کاهش حدود ۶ گرم نمک دریافتی روزانه باعث کاهش ۲۴ درصدی سکته مغزی و کاهش ۱۸ درصدی بیماری عروق کرونر می‌شود و حدود ۲.۵ میلیون مرگ و میر را کاهش می‌دهد. همچنین کاهش مصرف نمک به میزان یک گرم در روز موجب کاهش ۷ درصدی در بروز سکته‌های مغزی و قلبی می‌شود.
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت عنوان کرد: بر طبق استانداردها، میزان سدیم دریافتی در روز نباید بیشتر از ۲۰۰۰ میلی گرم یعنی حدود ۵ گرم نمک یا کمتر از یک قاشق مرباخوری نمک، باشد. این میزان برای بیماران قلبی و افرادی که فشار خون بالا دارند و همچنین افراد بالای ۵۰ سال، روزانه کمتر از ۱۲۰۰ میلی گرم سدیم که معادل ۳ گرم نمک یا حدوداً نصف قاشق مرباخوری نمک است، توصیه شده است.
عبداللهی در خصوص اقدامات سایر کشورهای دنیا برای کاهش نمک مصرفی، اظهار کرد: کشورهای انگلیس، فنلاند، استرالیا، نیوزلند و کانادا، موفق ترین کشورها در امر کاهش نمک مصرفی هستند. دلایل موفقیت این کشورها انجام فعالیت‌های آموزشی در سیستم‌های بهداشتی، جلب حمایت سیاستگذاران و همکاری با صنایع غذایی در این خصوص بوده است. در انگلیس، رمز موفقیت، جلب حمایت صنایع غذایی و تولید کنندگان غذا و در استرالیا انجام سیاست گذاری و در برخی از کشورها اقدامات انجام شده بر روی کیفیت نان‌ها، دلیل موفقیت ذکر شده است.
وی ادامه داد: در سال ۱۹۹۶ در انگلستان گروهی از افراد صاحب نظر اقدام به تشکیل گروهی به نام CASH کردند. هدف آنها آگاه سازی مصرف کنندگان نسبت به اهمیت کاهش نمک و نیز تغییر سیاست‌های جامعه در ارتباط با میزان نمک و نیز تحت فشار قراردادن تولیدکنندگان محصولات غذایی در جهت کاهش نمک محصولاتشان بود. آنها با همکاری سازمان‌های مرتبط با سلامت و استاندارد اقدام به بسیج همگانی در جهت کاهش مصرف نمک کردند و به این ترتیب انگلستان به عنوان اولین کشور به شکل منسجم و برنامه ریزی شده در جهت کاهش نمک محصولات غذایی گام برداشته است. در این کشور کاهش نمک برای حدود ۳۰ درصد محصولات غذایی اتفاق افتاده و برچسب‌های غذایی که به وضوح میزان نمک را در آن محصول نشان می‌دهد، اجباری شده است و غذاهایی که فاقد برچسب بودند به تدریج حذف شده‌اند.
وی بیان کرد: بر اساس اقدامات مؤثری که در این راستا در انگلستان انجام شده است، در تمامی کشورهای دنیا اقدامات مشابه لازم و ضروری است؛ به ویژه در کشورهای در حال توسعه مردم عادت کرده‌اند به غذاهای روزانه خود نمک اضافه کنند، بنابراین لازم است برنامه‌های بسیج گونه آموزشی برای اصلاح عادات غذایی و استفاده از نمکدان در وعده‌های غذایی اجرا شود. کودکان را باید از کودکی به غذای کم نمک عادت داد. اگر ذائقه کودک با خوردن غذاها و تنقلات غذایی پرنمک خو بگیرد، دیگر در بزرگسالی به راحتی نمی‌توان این عادت غلط را اصلاح کرد.
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان اینکه برنامه کاهش مصرف نمک در ترکیه نیز از سال ۲۰۱۱ اغاز شده است، یادآور شد: میانگین مصرف نمک در بیشتر کشورهای منطقه‌ای اروپا در حدود ۸ تا ۱۲ گرم در روز برآورده شده است. اولین بررسی در ترکیه به نام SaltTuk در سال ۲۰۰۸ نشان داد که مصرف نمک در ترکیه حدود ۱۸ گرم در روز توسط یک فرد بالغ است. این مطالعه در سال ۲۰۱۲ دوباره تکرار شد و به ۱۵ گرم در روز رسید. در ترکیه سه اقدام برای کاهش نمک مصرفی مردم در دست اجرا است که شامل پایش و کنترل میزان نمک محصولات غذایی، اجباری کردن استاندارد میزان نمک در محصولات و افزایش آگاهی مردم در زمینه خطرات و پیامدهای مصرف زیاد نمک بود. مهمترین اقدام موفق در ترکیه شامل، کاهش نمک در نان و بعضی از غذاهای فرآیند شده مانند رب گوجه فرنگی و سس قرمز، وضع مقررات در برابر فروش چیپس و محصولات شور در مغازه‌های نزدیک مدارس از سال ۲۰۱۱، مقررات برچسب گذاری برای محصولات غذایی، کاهش نمک در پنیر و زیتون تا سال ۲۰۱۳ و فرهنگ سازی و افزایش آگاهی مردم به وسیله وزارت بهداشت، سازمان غذا، وزارت کشاورزی و دانشگاه‌ها و صدا و سیمای این کشور در سال ۲۰۱۳ بود. همچنین، تهیه فیلم‌های آموزشی برای کاهش نمک از تلویزیون ملی، اخطار در مورد هفته نمک که با فعالیت‌های مختلف در تمامی استان‌های این کشور اجرا می‌شود، آموزش در مورد نمک و سلامتی که به وسیله فضاهای مجازی انجام می‌شود، از جمله فعالیت‌های انجام شده برای کاهش مصرف نمک در ترکیه است.
وی گفت: براساس گزارش پیشگیری اولیه از افزایش فشارخون سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۸۳ و نیز گزارش بررسی تغذیه و رژیم غذایی در بیماری‌های مزمن، این سازمان در سال ۲۰۰۳ اعلام کرد که نمک دریافتی روزانه باید کمتر از ۵ گرم باشد که برخی کشورها برای رسیدن به این عدد اقدام کرده‌اند، اما برخی کشورها هنوز تصمیمات مدونی در این مورد اتخاذ نکرده‌اند. در بسیاری از کشورهای اروپایی مقادیر کمی و کیفی نمک دریافتی مناسب اعلام شده است. مثلاً در هلند کمتر از ۹ گرم و در پرتغال کمتر از ۵ گرم توصیه شده است، در حالی که در یونان فقط توصیه شده که مردم از مصرف نمک و غذاهای پر نمک بپرهیزند.
وی افزود: چهار کشور آسیایی نیز مقادیر مناسب مصرف روزانه نمک را اعلام کرده‌اند که سنگاپور کمترین (کمتر از ۵ گرم) و ژاپن بیشترین (کمتر از ۱۰ گرم) را اعلام کرده است. در میان کشورهای آفریقایی دو کشور نیجریه و آفریقای جنوبی این مساله را در رژیم‌های غذایی در نظر گرفته‌اند. در استرالیا و نیوزیلند نمک توصیه شده کمتر از ۶ گرم است.
عبداللهی بیان کرد: در آمریکای شمالی (کانادا و ایالات متحده) مقدار توصیه شده کمتر از ۶ گرم است که در ایالات متحده نمک توصیه شده در گروه‌های خاص کمتر از ۴ گرم است. همچنین، در بین کشورهای آمریکای جنوبی، برزیل تنها کشوری است که نمک کمتر از ۵ گرم را توصیه کرده است و سایر کشورهای این منطقه فقط به کاهش مصرف نمک اکتفا کرده‌اند. در برخی کشورها روش‌های ویژه ای برای ارزیابی نمک مصرفی به کار رفته است؛ مثلاً میزان نمک به طور دقیق در برچسب‌ها قید شده است، بسیج‌های آموزش همگانی برای افراد جامعه نسبت به کاهش مصرف نمک، اجرا شده است، محصولات کم نمک در جامعه از طریق رسانه‌های جمعی به مردم شناسانده شده است، از صاحبان صنایع غذایی برای تولید محصولات با نمک کمتر حمایت شده است و مقدار نمک در محصولات غذایی به طور مرتبی کنترل و پایش می‌شود.
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت عنوان کرد: در انگستان هدف این بود که نمک دریافتی در سال ۲۰۱۰ به کمتر از ۶ گرم کاهش پیدا کند و برای رسیدن به این عدد، اولین قدم ارزیابی نمک مواد غذایی بود. بر این اساس، در کودکان نان سفید، غلات صبحانه و تنقلات صنعتی بیشترین مقدار نمک مصرفی کودکان و بالغین را تأمین می‌کرد. با اجرای برنامه کاهش مصرف نمک سالانه در این کشور، ۲۶ هزار تن در مصرف نمک صرفه جویی شد. همچنین از ۶۰۰۰ مورد از موارد مرگ سکته مغزی و حمله‌های قلبی جلوگیری شد. فروش بسته‌های نمک نیز ۴۰ تا ۵۰ درصد کاهش یافت. از نظر هزینه نیز برآورد شده که ۵ میلیون پوند در هر سال برای اجرای بسیج همگانی کاهش مصرف نمک صرف شده و در مقابل ۵.۱ میلیارد پوند در بخش سلامت صرفه جویی شده است.
وی گفت: به نظر می‌رسد که بیشتر عوارض بیماری فشارخون از طریق یک استراتژی ارزان و مقرون به صرفه کاهش مصرف نمک رژیم غذایی در جمعیت‌های مختلف قابل پیشگیری است. به طوری که بر طبق اطلاعات سازمان جهانی بهداشت، این استراتژی مؤثرترین رویکرد در تمام کشورها بوده است. اغلب مردم در سراسر دنیا روزانه بیش از مقدار مورد نیاز نمک مصرف می‌کنند. در سال ۲۰۰۳ سازمان جهانی بهداشت و سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (FAO) برنامه‌ای جهت کاهش مصرف نمک به کمتر از ۵ گرم در روز تهیه کردند که در کشورهای مختلف اجرا شود. اما باید توجه داشت که به منظور کاهش نمک مصرفی نیاز به اجرای برنامه‌های وسیع و جامع در سطح جامعه داریم.
عبداللهی با بیان اینکه در کشور ما بخش عمده نمک مصرفی از طریق افزودن نمک به غذاهای خانگی است، تصریح کرد: بر این اساس نیز برنامه ریزی بر روی کاهش مصرف نمک باید با هدف آگاه سازی جامعه و تغییر رفتارهای غذایی در سطح خانواده انجام شود. ضمن اینکه، با توجه به متوسط مصرف نان در کشور (سرانه ۳۲۰ گرم در روز)، کاهش نمک مصرفی در نان می‌تواند نقش قابل توجهی در کاهش نمک مصرفی داشته باشد. همچنین، با توجه به الگوی غذایی مردم، مصرف آن دسته از مواد غذایی که از تکرر مصرف بیشتری برخوردارند، مانند پنیر، رب گوجه فرنگی، تن ماهی، تنقلاتی مانند، فرآورده‌های غلات حجیم شده، و چیپس بازنگری و تجدید نظر در استاندارد میزان نمک در این محصولات و تشویق صنایع غذایی برای تولید محصولات غذایی کم نمک از دیگر راهکارهایی است که لازم است به آنها نیز پرداخته شود.
وی خاطرنشان کرد: در سطح کشور، سازمان‌های مختلفی در امر فرهنگ و سواد غذا و تغذیه‌ای جامعه نقش آفرین هستند که در برنامه بسیج ملی کاهش مصرف نمک نقش مهمی دارند. در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، زیرمجموعه‌های مختلفی از جمله معاونت بهداشت، دست اندر کار امر آموزش هستند. در این مجموعه با به کار گیری توان موجود در بخش بهداشت، شامل حدود ۲۵ هزار واحد بهداشتی، درمانی و حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار نفر از افراد شامل بهورز، کاردان، کارشناس و پزشک، آموزش‌های مرتبط با غذا و تغذیه در سطح کشور به افراد، به ویژه گروه‌های آسیب پذیر ارائه می‌شود.
وی با بیان اینکه آموزش و پرورش نیز به عنوان یکی از مهمترین عوامل مؤثر در توسعه کشورها شناخته می‌شود، گفت: از آنجایی که دانش آموزان و اولیای آنها و کارکنان مدارس، بخش قابل توجهی از جمعیت کشور را در بر می‌گیرند، از این رو آموزش اطلاعات صحیح غذا و تغذیه‌ای به حدود ۱۸ میلیون دانش آموز و بیش از یک میلیون معلم، تأثیر چشمگیری بر سلامت جامعه خواهد داشت. همچنین، سازمان نهضت سوادآموزی که آموزش بخشی از بزرگسالان کشور را بر عهده دارد، می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در آموزش سواد تغذیه‌ای داشته باشد.
عبداللهی با تاکید بر نقش رسانه‌ها در افزایش آگاهی مردم، گفت: سازمان صدا و سیما و رسانه‌های جمعی از جمله مراکزی هستند که به ویژه در سال‌های اخیر سهم آنها در فرهنگ سازی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
وی خاطرنشان کرد: فعالیت‌های سازمان بهزیستی به عنوان یکی از سازمان‌های ذی ربط با گروه‌های آسیب دیده و آسیب پذیر جامعه، در سال‌های گذشته در قالب تهیه جزوات، پمفلت و تدوین و چاپ مجموعه‌های آموزشی محدود بوده است. همچنین، در زمینه غذا و تغذیه طرح‌های تحقیقاتی متعددی نیز اجرا کرده و همایش‌هایی نیز با موضوعیت غذا و تغذیه و بهداشت توسط این سازمان اجرا شده است. سازماندهی این مجموعه نیز به گونه‌ای است که مراکز بهزیستی از نظر تغذیه تحت نظارت قرار دارند.
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان اینکه انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور به عنوان یک مرکز پژوهشی علمی و در عین حال نقش آفرین در آموزش تخصصی غذا و تغذیه شناخته می‌شود، اظهار کرد: در حوزه آموزش عمومی و فرهنگ سازی تغذیه‌ای، نقش این انستیتو از موضع اصلاح سواد تخصصی و در عین حال حضور تخصصی در آموزش‌های عمومی قابل توجه است. در این سازمان در سال‌های اخیر، گروه تخصصی ویژه ای تحت عنوان تحقیقات آموزش همگانی مورد توجه قرار گرفته است.
عبداللهی بیان کرد: این نهادها و دستگاه‌ها، در صورتی که در کنار وزارت بهداشت قرار گیرند، می‌توانیم در کاهش میزان نمک مصرفی مردم و در نتیجه کاهش بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان و پوکی استخوان نقش مؤثری ایفا کنیم.
وی با تاکید بر اینکه باید کودکان را از زمان شروع تغذیه کمکی با غذاهای کم نمک عادت دهیم، افزود: تنقلات شور و پرنمک که متأسفانه تبلیغات زیادی هم برای تشویق مردم به مصرف آنها می‌شود، رو به افزایش است و ضرورت دارد مصرف آنها را برای کودکان و نوجوانان خود محدود کنیم، همچنین، سعی کنیم، فست فود بی رویه و زیاد مصرف نکنیم، زیرا فست فودها میزان قابل توجهی نمک وارد بدن می‌کنند. به عنوان مثال، یک پیتزای ۱۵۰ گرمی با پنیر و گوجه فرنگی، حاوی ۸.۵ گرم نمک است، یعنی تقریباً ۲ برابر مقداری که در طول یک روز از طریق مصرف تمام غذاها باید به بدن برسد.
عبداللهی در پایان تاکید کرد: نانوایی‌ها کمک کنند که نان کم نمک به دست مردم برسد، تا بتوانیم با فشار خون بالا به عنوان قاتل خاموش مقابله کنیم.
منبع: مهر