اقتصاد۲۴ - بر اساس این گزارش ۵۷ کشور اسلامی برای اجرای پروژه‌های زیرساختی در مجموع با ۲۷۰۰ میلیارد دلار کسری منابع مالی تا سال ۲۰۴۰ مواجه هستند. در این میان، کسری مالی کشور‌های خاورمیانه و شمال آفریقا برای اجرای پروژه‌های زیرساختی تا این سال ۹۹۴ میلیارد دلار برآورد شده است.
در مقیاس کلی در فهرست یاد شده ایران با ۱۵۳ میلیارد دلار کسری منابع دارای رتبه پنجم از نظر بیشترین کسری برای تامین مالی پروژه‌های زیرساختی است. کشور‌های ترکیه، مصر، نیجریه و بنگلادش در رتبه‌های اول تا چهارم این فهرست هستند.
در این فهرست پروژه‌های راه‌سازی بیشترین کسری مالی را در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به خود اختصاص داده‌اند. پروژه‌های مربوط به آب، خط آهن، بنادر و فرودگاه‌ها هم در رتبه‌های بعدی از این حیث قرار دارند.
بر اساس این گزارش ایران با ۸۵ میلیارد دلار کسری منابع در حوزه راه سازی در رتبه سوم فهرست قرار دارد. در توسعه فرودگاهی نیز عدد ۹ میلیارد دلار کسری منابع برای ایران ذکر شده که کشورمان را از این حیث در رتبه اول بیشتری کسری در بین کشور‌های اسلامی قرار داده است.
همین وضعیت دقیقا در حوزه توسعه بنادر نیز تکرار شده؛ یعنی ۹ میلیارد دلار کسری منابع و رتبه اول ایران از حیث بیشترین کسری بین کشور‌های اسلامی.
در زمینه ریلی هم آمده که ایران با ۱۷ میلیارد دلار کسری منابع رتبه سوم را در فهرست یاد شده دارد.
در مجموع ایران در چهار زمینه اصلی صنعت حمل و نقل یعنی راه‌سازی، بنادر، راه آهن و حمل و نقل هوایی در رتبه اول بیشترین کسری منابع تا سال ۲۰۴۰ است. چیزی که اصلا نمی‌توان از کنار آن به سادگی گذشت.
خطر عقب ماندن بیشتر از رقبا
این وضعیت در حالی است که حوزه حمل و نقل و توسعه ارتباطات یکی از اصلی‌ترین حوزه‌هایی است که رقبای منطقه‌ای ایران مشغول جذب سرمایه گذاری‌های کلان در آن هستند.
به طور مثال هم اکنون از میان ده شرکت اول هواپیمایی جهان سه شرکت از کشور‌های همسایه ایران قرار گرفته‌اند. از این حیث در سال ۲۰۲۲ شرکت «قطر ایرویز» در رتبه اول، هواپیمایی «اتحاد» متعلق به امارات متحده عربی در رتبه سوم و هواپیمایی «ترکیش ایرلاین» در رتبه نهم قرار دارند.
البته امارات متحده عربی یک نماینده دیگر هم در جمع ۲۰ شرکت اول هواپیمایی جهان دارد و آن هم شرکت «امارات» است.
بیشتر بخوانید: ایران چطور می‌تواند از حق برداشت ویژه صندوق بین‌المللی پول استفاده کند؟
از نظر صنایع بندرگاهی نیز کشور‌های منطقه در حال افق گشایی بزرگی هستند. در فهرست ۱۰۰ بندر بزرگ جهان ۱۳ بندر از کشور‌های حاشیه خلیج فارس حضور دارند. ۴ بندر از امارات متحده عربی، ۴ بندر از عربستان سعودی، ۲ بندر از عمان، یک بندر از قطر و یک بندر از ایران. تنها نماینده ایران در این فهرست بندر شهیدرجایی است.
این در حالی است که ایران در سواحل جنوبی خود با حدود ۴ هزار و ۹۰۰ کیلومتر خط ساحلی به اندازه طول سواحل کل کشور‌های دیگر خلیج فارس است.
در عین حال چشم انداز بندرسازی در کشور‌های خلیج فارس نیز به گونه‌ای است که می‌تواند بیش از‌ای جایگاه ایران را متزلزل کند. از جمله سرمایه‌گذاری برای ساخت بنادر جدید ازجمله بندر کبیر فاو در عراق و بندر مبارک الکبیر در کویت، قرار است به ابرپروژه‌های بندری منطقه اضافه کند. آن هم در حالی که درحالی که بندر جبل علی در دوبی قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ به بزرگ‌ترین بندر کانتینری جهان تبدیل شود.
در شرایطی رقبای منطقه‌ای ایران مشغول جذب میلیارد‌ها دلار سرمایه‌گذاری برای توسعه بنادر خود هستند که در مقابل معدود پروژه‌های تعریف شده بندرگاهی در ایران که ظرفیت رقبات بین‌المللی داشته باشند، مانند پروژه چابهار پس از چندین سال همچنان معطل هستند.
در بخش ریلی و جاده‌ای نیز سال‌هاست که ایران علی‌رغم داشتن جغرافیای مستعد و مناسب چشم به راه پروژه‌های تمام عیاری است که بتوانند در عمل کوریدور شمال جنوب و غرب به شرق را عملیاتی کنند. دو کوردیوری که می‌توانند باعث ارتباط بخش‌های مرتبط دنیا به هم شوند؛ از جمله اتصال چین و هند به اروپا یا ارتباط خلیج فارس و شمال آفریقا به روسیه، آسیای میانه، قفقاز و اروپا.
در چنین شرایطی گزارش اخیر بانک توسعه اسلامی اگر چه عجیب و غیرمنتظره نیست، اما می‌تواند زنگ خطری برای چشم انداز توسعه کشور و اهمیت ژئوپلتیکی ایران باشد.