ساجده رحیمی، اقتصاد24 - سیاست اقتصادی آلمان به عنوان اقتصاد اجتماعی آزاد توصیف می‌شود، به این معنا که دخالت دولت در اقتصاد حداقل است، اما دولت عهده‌دار مجموعه بزرگی از خدمات اجتماعی است.
جایگاه اقتصادی این کشور در جهان بعد از انقلاب صنعتی و تا به امروز به عنوان یک کشور پیشرو و نوآور و همچنین سرمایه‌گذار در پروژه‌های تحقیقاتی بوده است.
با وجود اینکه اقتصاد آلمان در شروع قرن بیست و یکم وارد مرحله رکود شد و بدترین رشد اقتصادی خود را در سال‌های ۲۰۰۲ (۱٫۴٪)، ۲۰۰۳ (۱٫۰٪) و ۲۰۰۵ (۱٫۴٪) ثبت کرد، اما طبق برخی گزارشها در سال 2005 آلمان سومین کشور جهان از نظر قدرت صنعتی و اقتصادی بود و از نظر صدور کالا مقام اول جهانی را کسب کرد.
این کشور در سال های انتهایی دهه اول قرن بیست و یک وارد مرحله شکوفایی شد و به یکی از کشورهای صادرکنندهٔ برتر در سطح جهانی دست یافت. طبق گزارشی، شرکت‌های آلمانی تقریباً یک‌سوم درآمد خود را از محل صادرات به دست می‌آورند و از هر چهار شغل در آلمان یکی به تجارت خارجی بسته است که در این میان نقش مناطق آزاد در این کشور حائز اهمیت است.
مناطق آزاد تجاری در آلمان مناطق جغرافیایی ویژه ای هستند که مقامات دولتی برای شرکت های فعال در منطقه، انگیزه های اقتصادی فراهم کرده و محصولات از لحاظ واردات، مالیات بر ارزش افزوده و سایر هزینه های واردات، آزاد هستند. این مناطق عموما در نقاط جغرافیایی ویژه برای تجارت مانند بندرهای اصلی، فرودگاه های بین المللی و مرزهای ملی قرار گرفته اند.
در آلمان پنج منطقه تجارت آزاد وجود دارد که تحت قانون اتحادیه اروپا فعالیت می‌کنند و تحت نظارت آن هستند: برمرهافن، کوکسهاون، دگندورف، دویسبورگ و هامبورگ.
اقتصاد 24 در این مطلب به بررسی منطقه آزاد هامبورگ به عنوان یکی از بزرگترین و مهمترین مناطق آزاد در آلمان پرداخته است.
نیروی محرکه اقتصادی آلمان
بنادر آلمان یکی از دلایل اصلی تراز تجاری مثبت، رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در این کشور هستند که از این میان بندر هامبورگ شناخته شده ترین آنها و نماد تجارت خارجی کشور آلمان محسوب می شود و بخش قابل توجهی از محصولات صادراتی این کشور در این بندر تولید و صادر می‌شود.
هامبورگ یکی از بهترین شهرهای بندری و یکی از زیباترین شهرهای کشور آلمان به شمار می‌رود. این شهر در سال ۸۰۰ میلادی توسط شارلمانی بنیان گذاشته شد و بندر هامبورگ به عنوان نخستین پیشگام حقیقی مناطق تجارت آزاد در دنیای امروز در سال ۱۸۸۸ ایجاد شد. ورود محصولات صنعتی یکی از اهداف تاسیس این بندر آزاد عنوان شده مشروط بر آنکه محصولات وارداتی از رقابت با صنایع داخل کشور دوری کند.
بندر هامبورگ در ابتدا به خاطر مجاورت با قسمت شمالی اروپا و موقعیتش در رودخانه البه که آن را به دریای شمال پیوند می‌داد به عنوان یک مرکز تجاری مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت. در جنگ جهانی دوم به علت بمباران های متحدین آسیب‌های جدی به شهر وارد شد، اما اکثر این قسمت‌های ویران شده به سبک قدیمی بازسازی شدند.
هامبورگ بر بندر، کارخانه‌های کشتی‌سازی و تجارت بین‌المللی خود استوار بوده و ۹۵۰ بندر در ۱۷۸ کشور را به هم متصل می‌کند. حدود ۱۷۰۰ شرکت حمل و نقل در هامبورگ دفتر مرکزی دارند.
برای چندین قرن، بندرگاه هامبورگ یک مرکز بین المللی و نیروی محرکه اقتصادی منطقه محسوب می شد و ارمغان‌های حائز اهمیتی برای کشور آلمان و اروپا داشته است.
این بندر با دارا بودن بیش از سه هزار شرکت صادراتی از مهمترین شهرهای اروپایی در تجارت خارجی محسوب می شود.
هامبورگ بزرگترین بندر واردات قهوه و بزرگترین بازار مواد خام داروسازی در اروپا و همچنین بزرگترین مرکز انبار و تجارت فرش و یکی از مراکز پیشتاز دنیا در زمینه بار زدن و انتقال دریایی کالاهایی مانند چای، قهوه، کاکائو و ادویه‌جات در جهان به شمار می‌رود.
هامبورگ، همزیستی مسالمت‌آمیز اقتصاد و محیط زیست
در سال 2011 هامبورگ به جهت رشد چشمگیر در بخش انرژی های تجدیدپذیر و استانداردهای زیست محیطی عنوان "پایتخت سبز اروپا" را به خود اختصاص داد. این بندر علاوه بر قدرت اقتصادی منحصربه‌فرد، توانایی ایجاد فعالیت های پایدار را نیز دارد و به سرعت به یک کسب و کار همگام با محیط زیست و با استانداردهای فناوری تبدیل می شود.
به عنوان مثال برخی ترمینال‌های کانتینری از تاسیسات دفع فاضلاب نزدیک استفاده می‌کنند که موجب صرفه جویی در حدود هزار تن دی اکسید کربن می شود. این اقدام با هدف کاهش انتشار دی اکسید کربن در نظر گرفته شده و برنامه ای از پیش اندیشیده شده تا سال 2020 است و علاوه بر آن هامبورگ به یک سیستم مدیریت انرژی و پایداری آن برای استفاده از انرژی باد و خورشید نیز مجهز است. در حقیقت اقتصاد و محیط زیست در هامبورگ دست به دست هم می دهند و هامبورگ را به یک مرکز جهانی انرژی سبز تبدیل می‌کنند.
صنعت خلاقیت در منطقه آزاد
ارتقاء نوآوری و مبادله دانش از مهمترین اولویت های مدیران منطقه محسوب می شود. در همین راستا ایجاد صنایع خلاق نظیر بانک های تفکر و ایده هامبورگ، آژانس های تبلیغاتی و طراحی مشهور، استودیوهای فیلم، گروه های موسیقی، اقتصاد دیجیتال، مفاهیم، پروژه ها، شعارهای تبلیغاتی و هنر جدید هر روز در این بندر رو به گسترش هستند. این باعث می شود که صنایع خلاق نه تنها یک منبع بی نظیر الهام‌بخش در هامبورگ باشند بلکه سومین نیروی محرک اقتصادی در شهر نیز به حساب بیایند.
جنگ تجاری آمریکا و چین بر اقتصاد آزاد آلمان هم تاثیر گذاشت!
تاثیرات تنش تجاری بین ایالات متحده و چین و اروپا، به روشنی بر اقتصاد آلمان نیز دیده می شود. سیاست «آمریکا نخست» دونالد ترامپ در عرصه اقتصادی، صادرات آلمان و الگوی اقتصادی آن را به طور بنیادین زیر سوال قرار داده است؛ چرا که اقتصاد آلمان بر پایه بازار آزاد استوار است و به تبادل بین المللی مواد اولیه مانند نفت در سراسر جهان نیاز دارد.
نرخ رشد اقتصادی آلمان در سال گذشته میلادی(2018) به ۱.۵ درصد رسید، نرخی که پایین‌ترین سطح رشد اقتصادی این کشور را از سال ۲۰۱۳ به این سو نشان می‌دهد. کارشناسان فارغ از کاهش سرعت رشد اقتصاد جهان، کاهش تقاضا برای صنایع خودروسازی آلمان را دلیل عمده افت رشد اقتصادی این کشور عنوان می‌کنند.
همچنین بروز دشواری در روند نقل و انتقال کالاهای آلمانی به دلیل کاهش سطح آب در رودخانه‌های مهم این کشور همچون راین نیز از جمله عوامل موثر بر کندشدن رشد اقتصادی این کشور مطرح شده است.
گزارش مرکز آمار آلمان نشان می‌دهد که نرخ رشد اقتصادی آلمان در سه ماهه سوم سال ۲۰۱۸ و تحت تاثیر شدت‌گیری جنگ تجاری آمریکا با چین و اروپا حدود ۰.۲ درصد کاهش یافته بود.
*****
اقتصاد24 پیشتر نقش مناطق آزاد در اقتصاد چین، ترکیه و امارات را نیز بررسی کرده بود که گزارش آن را می‌توانید مطالعه کنید.