اقتصاد۲۴- جلیل بیات، پژوهشگر روابط بین الملل و مدرس دانشگاه نوشت: نزدیک به دو سال از صدارت ابراهیم رئیسی بر قوه مجریه ایران می‌گذرد. به نظر می‌رسد بیلان کاری دولت او در این مدت اصلا رضایت بخش نبوده است. شرایط اقتصادی و سیاسی کشور، وضعیت سیاست خارجی و میزان رضایت عمومی جامعه به گونه‌ای است که دولت رئیسی نمی‌تواند نمره قبولی دریافت کند.
وعده‌های انتخاباتی رئیسی همگی بی نتیجه مانده یا اساسا فراموش شده اند. رئیسی در زمان انتخابات گفته بود اقتصاد کشور را به برجام و مذاکرات گره نمی‌زند، اما در عمل دو سال است که اکثر بخش‌های اقتصادی کشور منتظر تعیین تکلیف برجام هستند. رکود در بخش مسکن، تولید، خودرو و ... کاملا آشکار است.
رئیسی بازار سرمایه را یکی از مهم‌ترین اولویت‌های دولت خود عنوان کرده بود در حالی که به گواه آمار رسمی، سریع‌ترین ریزش تاریخ بورس ایران با کاهش روزانه ۵۹ هزار میلیارد تومانی از ارزش بازار سرمایه، طی دو ماه اخیر رقم خورده است. ساخت یک میلیون مسکن در سال هم از دیگر شعار‌های رئیسی بود که ناگفته پیداست در حد همان شعار باقی ماند.
البته هدف این یادداشت مقایسه شعار‌های انتخاباتی و کارنامه کاری دولت رئیسی نیست چراکه ناکامی اظهر من الشمس است، بلکه هدف واکاوی علل این وضعیت است که به نظر می‌رسد چهار دلیل را می‌توان در این باره برشمرد.
۱- فقدان علم و دانش در امور اجرایی:
مهم‌ترین عامل در ناکامی ابراهیم رئیسی، ضعف دانش و کم آگاهی او نسبت به امور اجرایی است. او تا پیش از ریاست جمهوری تقریبا تمامی عمر کاری خود را در حوزه قضایی گذارنده بود. حوزه قضایی اساسا با حکم دادن و دستور صادر کردن سر و کار دارد. برای همین رئیسی عادت به «دستور دادن» دارد. از جمله دستوراتی همچون: «تورم باید کاهش یابد»، «وضعیت تخم مرغ باید اصلاح شود»، «مرغ باید ارزان شود» و ... در حالی که اساسا جنس کار در قوه مجریه با دستگاه قضا متفاوت است و با «دستور دادن» و «باید» «باید» کردن هیچ مشکلی رفع نمی‌شود.
۲- انتخاب اطرافیان ناتوان:
علت دیگر این است که سیدابراهیم رئیسی نه تنها نتوانست با انتخاب وزرا و مشاورین مجرب و کاربلد، ضعف خود را در شناخت امور اجرایی جبران کند، بلکه حتی کسانی را به کار گرفت که با ناتوانی خود این ضعف را تکمیل کردند. به همین دلیل دولت سیزدهم در بین ادوار مختلف ریاست جمهوری رکورددار بیشترین تغییر در کمتر از دو سال کاری لقب گرفته است.
علت آن هم مشخص است. اعضای کابینه یا دیگر مقامات دولت قادر به برآورده کردن «دستورات» رئیسی نیستند. درباره این گزاره می‌توان روایت حضرت علی (ع) را شاهد آورد که فرموده است: چهار چیز باعث شکست دولت‌ها می‌شود: ۱- ضایع کردن اصول (مسایل کلیدی و مهم) ۲- سرگرم شدن به فروع (مسائل کم اهمیت) ۳- به کار گماردن افراد پست (ناتوان در مدیریت) ۴- کنار گذاردن انسان‌های فاضل.
۳- فقدان شخصیت رهبری و مدیریت:
اما علت سوم در ناکامی ابراهیم رئیسی در دو سال اداره کشور این است که اساسا خمیرمایه رئیسی برای کار اجرایی سرشته نشده است. این موضوع می‌تواند جدا از بحث دانش و آگاهی نسبت به امور اجرایی (دلیل نخست) مورد بررسی قرار بگیرد. به عبارت دیگر سبک کاری، شخصیتی و باور‌های رئیسی به گونه‌ای است که نمی‌تواند در قامت یک رئیس جمهور، موفق باشد.
بیشتر بخوانید: ۴ پیشنهاد همتی به رئیسی درباره رشد نقدینگی
به طور مثال یک فوتبالیست کاملا موفق با اینکه نسبت به این رشته کاملا دانش دارد، لزوما نمی‌تواند یک مدیر فوتبالی موفق هم بشود، چرا که مدیریت، ویژگی‌های دیگری هم نیاز دارد. رئیسی فاقد این ویژگی‌ها از جمله اعتماد به نفس، توانایی بالا در برقراری ارتباط، چند بُعدی بودن، قابلیت سازگاری و ... می‌باشد.
۴- ضعف در تصمیم گیری:
اما دلیل چهارم اتفاقا مربوط به یکی از ویژگی‌های یک مدیر و رهبر موفق است که به دلیل اهمیت آن به صورت مجزا بیان می‌شود و آن تصمیم گیری و مسئولیت پذیری است. یک مدیر یا رهبر موفق با رویکردی ساختاریافته و منطقی و در زمان مناسب تصمیمات درستی اتخاذ می‌کند. در حالی که دولت سیزدهم در برخی موضوعات دچار «فلج تحلیلی» (تفکر بیش از حد و در نتیجه سردرگمی در مورد یک تصمیم) شده و در برخی موارد علی رغم فقدان اطلاعات صحیح، در تصمیم گیری عجله کرده که منجر به ایجاد خسارات و ضرر به مردم شده است.
با توجه به این چهار دلیل می‌توان وضعیت کشور در دو سال باقی مانده از ریاست جمهوری رئیسی را نیز پیش بینی کرد. به عبارتی اگر تغییری در این ۴ عامل ایجاد نشود، دلیلی برای بهبود شرایط هم وجود ندارد. از این منظر شاید دور از صواب نباشد که این روایت از پیامبر اسلام (ص) را یادآور شد که فرموده اند: «هر که ریاست و مسئولیتی را بپذیرد و بداند که اهلیت آن را ندارد، در قبر و قیامت جایگاه او پر از آتش خواهد شد.» و در روایت دیگری نیز فرمود: «هرکه جلودار (مسئول) عده‌ای از مسلمانان شود، در حالی که می‌داند در بین مسلمین فردی بهتر از او وجود دارد، پس خائن به خدا، رسولش و مسلمانان خواهد بود.»