اقتصاد۲۴- به گزارش روابط عمومی اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری ایران (اسکودا)، دکتر جعفر کوشا رئیس اسکودا در این نشست ضمن تبریک روز خبرنگار گفت: باید از اصحاب رسانه بابت همراهی با نهاد وکالت طی ایام اخیر تشکر کنم و همچنین آرزو دارم دو خبرنگاری که در بند هستند، هر چه زودتر به آغوش خانواده بازگردند. به اعتقاد من جامعه وکالت و صنف رسانه و خبرنگاران تشابهات زیادی با یکدیگر دارند که یکی از آن‌ها شفافیت و دومی، ارتباط مستقیم با مردم است. باید متوجه باشیم که رسانه و خبرنگاران یکی از پایه‌های اصلی دموکراسی به حساب می‌آیند و آزادی رسانه و بیان را باید بخش اصلی و اعظم این دموکراسی دانست.
رسانه و خبرنگار خط‌شکن شفافیت و صداقت‌اند
وی با بیان اینکه ماموریت رسانه و خبرنگار، رساندن خبر صحیح و شفاف به مردم است و ما هم در نهاد وکالت به موازات این روند به دنبال احقاق حقوق مردم هستیم، ادامه داد: به همین دلیل است که می‌گویم رسانه و نهاد وکالت به دلیل اشتراکی که در حوزه استیفای حقوق مردم دارند به نوعی در یک سنگر قرار دارند.
رئیس اسکودا تصریح کرد: به باور من، رسانه و خبرنگار را باید خط‌شکن شفافیت و صداقت دانست و در این میان باید از این قشر و صنف زحمتکش کشورمان دفاع شود؛ چراکه خبرنگاران و روزنامه‌نگاران در مسیر اجرای رسالت خود به نوعی مورد تهدید قرار می‌گیرند و حتی بعضی مواقع کار از تهدید هم می‌گذرد و بحث قتل آن‌ها مطرح می‌شود. در اینجاست که نقش نهاد وکالت یعنی دفاع از خبرنگاران برجسته می‌شود تا از این عزیزان در برابر تهدید محافظت کنند.
این عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه دفاع از خبرنگار وظیفه نهاد مستقل وکالت است، اظهار کرد: اینکه یک خبرنگار به دلیل ایفای مسئولیت و مأموریت خود مورد هجمه قرار می‌گیرد و حتی بازداشت و تعلیق از کار برای او منظور می‌شود، موضوعی است که در اینجا نهاد مستقل وکالت باید به میدان بیاید و از آن‌ها دفاع کند تا نگذارد حق اصحاب رسانه پایمال شود. بر همین اساس است که نهاد مستقل وکالت وجاهت پیدا می‌کند و به نوعی لازمه دفاع از خط‌شکن‌ها در رسانه بیش از پیش مشخص می‌شود. در سال گذشته اتفاق‌هایی رخ داد که به نظرم برآمده از برخی فساد‌ها و بی‌توجهی‌ها به چالش‌های اجتماعی بود و باید گفت که این چالش موجب شد تا اصحاب رسانه و نهاد وکالت وارد راستی‌آزمایی شوند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به هجمه‌هایی که اخیرا علیه نهاد وکالت صورت می‌گیرد، گفت: در فصل سوم قانون اساسی اصولی درباره حقوق ملت مطرح شده است که کنشگری جامعه وکالت و خبرنگاران برای احقاق حقوق عمومی را بیش از پیش ضروری می‌سازد، به همین دلیل انتظار داریم هجمه‌هایی که به نهاد وکالت وارد می‌شود، از سوی رسانه‌ها به دقت واکاوی و تحلیل شود.
دکتر کوشا در پایان با بیان اینکه نهاد وکالت، ماهیتا خود را مدافع حق مردم و صیانت از پایه‌های مردم‌سالاری می‌داند و به عنوان یکی از قدیمی‌ترین نهاد‌های مدنی کشور، قائل به کنشگری فعالانه جامعه مدنی، در نظارت بر عملکرد حکمرانان و میانجی‌گری میان مردم و قدرت است، گفت: در این منظومه، نهاد رسانه نیز نقش مهمی بر دوش دارد و می‌توانیم بگوییم، این دو نهاد در عرصه‌های مختلفی، هم‌دغدغه و هم‌مسئله هستند.
حقوقدانان برای تحلیل جامعه باید به میدان بیایند
در ادامه این نشست نیز عباس عبدی، روزنامه‌نگار در سخنانی با اشاره به فعالیت‌ها و تلاش‌های زنده‌یاد بهمن کشاورز برای ارتقای نهاد وکالت بیان کرد: قبل از هر چیز باید یادی کنیم از مرحوم کشاورز که پایه و اساس اسکودا را بنا کرد و در این راه زحمات زیادی برای نهاد وکالت کشید. به حق باید مرحوم کشاورز را یک حقوقدان مبارز دانست و حتی این استحکام را می‌توان در نوشتار و متون ایشان به عینه حس کرد. وقتی از حقوق و ادبیات حقوقی حرف می‌زنیم، مردم و افکار عمومی باید متوجه سخنان ما شوند و بفهمند که دقیقاً چه اتفاقی در حال رخ دادن است؛ متون مرحوم کشاورز و حتی نوشتار ایشان دقیقاً همین خصوصیت را داشت.
وی افزود: برخی‌ها معتقدند که روزنامه‌نگار نباید در برخی از نهاد‌ها یا موضوعات سَرَک کشیده و آن را کنکاش کند که اساساً این موضوع خلاف و اشتباه است؛ به عنوان مثال جایی مانند اتاق بازرگانی یا حتی کانون‌های وکلا که متعلق به مردم‌اند و یک نهاد مدنی به حساب می‌آیند باید بتوانند با رسانه و خبرنگار ارتباط خوبی برقرار کرده و افکار عمومی را قانع کنند؛ چراکه کانون‌های وکلا دقیقاً در مرز مدنیت قرار دارند و باید آن را جامه عمل بپوشانند.
عبدی تصریح کرد: آنچه به نهاد‌های مدنی فعلیت می‌بخشد به نوعی مردم‌محوری و به میدان آمدن آنهاست لذا باید بتوانیم تشریح و تحلیل درستی از جامعه داشته باشیم. در غرب، بزرگترین جامعه‌شناسان را حقوقدانان تشکیل می‌دهند و دلیل آن هم این است که آن‌ها با حقوق زندگی می‌کنند و این صرفاً یک امر تکنیکال نیست. روزنامه‌نگاری هم دقیقاً همین است؛ چراکه روزنامه‌نگاری هم یک امر تکنیکال نیست و روزنامه‌نگار هر روز در حال زندگی کردن در جامعه و دست و پنجه نرم کردن با مصائب آن است، لذا حقوقدانان هم باید بتوانند برای تحلیل جامعه به میدان بیایند.
قصور نهاد وکالت این است که از جمع مردم دور شد
کامبیز نوروزی، حقوقدان نیز یکی دیگر از مدعوین این نشست بود که در سخنانی با اشاره به اعمال فشار بر دو نهاد صنفی روزنامه‌نگاری و وکالت بیان کرد: به نظر بنده روزنامه‌نگاری باید مستقل از قدرت حاکم باشد و به همین دلیل معتقدم که هم نهاد صنفی روزنامه‌نگاری و هم صنف وکالت بیش از سایر اصناف و نهاد‌ها تحت فشار هستند.
وی افزود: ما شاهد آن بودیم که بزرگترین انجمن صنفی روزنامه‌نگاری ایران در سال ۱۳۸۸ تعطیل شد و با وجود اینکه این انجمن همچنان از حیث قانونی معتبر است، اما هنوز اجازه فعالیت ندارد. نوروزی با بیان اینکه نهاد وکالت هم تا سال ۱۳۷۶ با مصائب و مشکلات خاص خود دست و پنجه نرم کرد و در نهایت با برگزاری انتخابات، توانست تا حد زیادی به اصل خود بازگردد، گفت: البته اخیرا شاهد آن هستیم که با تصویب و اجرایی شدن قانون تسهیل صدور مجوز‌های کسب وکار، عملاً نهاد وکالت نابود شده است و البته که هیچ صنفی هم در این میان باقی نخواهد ماند.
این حقوقدان در عین حال ضمن انتقاد از کانون‌های وکلای دادگستری تاکید کرد: قصور نهاد وکالت این است که از جمع مردم دور شد، لذا این مساله باید جبران شود و البته که باید در مسائل دیگر صنفی هم وارد میدان شوند.
نوروزی با تاکید بر اینکه با رویه جاری علیه کانون‌های وکلا، به خصوص اجرای قانون تسهیل صدور مجوز‌های کسب و کار، صرفاً نهاد وکالت متضرر نخواهد شد، بلکه حق دفاع مردم در این میان مورد ضربه و هدف قرار خواهد گرفت، تصریح کرد: به همین دلیل معتقدم که نهاد وکالت و به خصوص وکلا باید در عرصه رسانه‌ای بیش از گذشته فعال باشند و در عرصه‌های عمومی حضور یابند.
قانون تسهیل مبانی علم حقوق را مورد هدف قرار داده است
دکتر ابراهیم کیانی، نایب رئیس اول اسکودا هم در این نشست با اشاره به وضعیت پیش آمده برای نهاد وکالت خاطرنشان کرد: دغدغه ما در شرایط فعلی حفظ خانه خود یعنی کانون وکلا است؛ چراکه در برنامه هفتم توسعه به دنبال آن هستند که ماهیت نهاد وکالت را تغییر دهند.
وی با تاکید بر اینکه باید باب گفتگو میان نهاد وکالت و نمایندگان مجلس شورای اسلامی باز شود، گفت: در این میان، اما بحث این است که ما به عنوان نهاد وکالت و رسانه باید همکار و همیار یکدیگر باشیم، چراکه همین حالا اصل نهاد وکالت زیر شدیدترین هجمه‌ها قرار دارد و واقعیت این است که بحث اجرای قانون تسهیل صدور مجوز‌های کسب و کار در حال هدف قرار دادن مبانی علم حقوق و نهاد وکالت است.
سخنگوی اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری ایران در پایان خاطرنشان کرد: بحث اینجاست که باید رسانه به کمک ما بیاید تا این مبانی زنده بماند؛ چراکه ما در مورد این وضعیت با اشخاصی روبرو هستیم که اساساً علم حقوق را نمی‌دانند و صرفاً اقتصاددان هستند. به همین دلیل معتقدم که زیبنده کشور نیست که اقتصاددانان به صورت مستقیم نظام حقوقی کشور که شامل قضات، وکلا و جامعه حقوقی می‌شوند را بدون مبنای مشخص زیر سوال ببرند.
قرآن نگاه رفیعی به مقوله اهمیت اطلاع‌رسانی صحیح و دقیق دارد
در ادامه این نشست نیز دکتر محمود حبیبی، نایب رئیس دوم اسکودا به تشریح اهمیت جایگاه خبررسانی در قرآن پرداخت و در سخنانی گفت: حرفه خبرنگاری چنانچه براساس احکام شریعت اسلام و آموزه‌های قرآنی صورت پذیرد واجد جنبه الهی است و در صورتی که دستورات دینی در انجام این امر مهم به فراموشی سپرده شود جنبه الهی خود را از دست می‌دهد و فعل خبرنگار مصداق: أَنْ تُصِیبُوا قَوْمًا بِجَهَالَهٍ قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه به طور کلی در مورد خبرنگاری چند ویژگی مهم می‌توان در قرآن بیان کرد، گفت: انتشار خبر باید از روی علم باشد نه بر اساس ظن و گمان. در همین زمینه آیه ۳۶ سوره اسرا می‌فرماید: وَلَا تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ؛ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولَٰئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا (از آنچه به آن آگاهی نداری، پیروی مکن، چرا که گوش و چشم و دل، همه مسؤولند.
استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه خبرنگار باید یک خبر را از منبع درست و صحیح نقل کند، تصریح کرد: در انتشار اخبار باید مراقب بود، به هیچ کسی آسیبی نرسد و با آبروی اشخاص بازی نشود. خداوند در آیه ۶ سوره حجرات می‌فرماید: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ جَاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا أَنْ تُصِیبُوا قَوْمًا بِجَهَالَهٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى؛ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ (ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر شخص فاسقی خبری برای شما بیاورد، درباره آن تحقیق کنید، مبادا به گروهی از روی نادانی آسیب برسانید و از کرده خود پشیمان شوید!).
دکتر حبیبی ادامه داد: انتشار خبر نباید سبب تشویش اذهان عمومی شده و ایجاد دلهره بین مخاطبان را فراهم آورد. در قرآن کریم برای اشخاصی که اخبار تشویش آمیز که سبب دلهره بین مخاطبان می‌شود تعبیر «المرجفون» به کار برده است. «رجف» یعنی لرزید و «مرجفون» یعنی کسانی که با اغراق و برخلاف واقع با انتشار یک خبر که منطبق با واقع نیست سبب دلهره بین مخاطبین می‌شوند در آیه ۶۰ سوره احزاب آمده است:…. وَالَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدِینَهِ….. (کسانی که در دل‌هاشان مرض و ناپاکی است و همچنین کسانی که با انتشار اخبار غیر واقعی اضطراب و هراس را در دل مؤمنان می‌افکنند).
نایب رئیس اسکودا افزود: رفتار و گفتار یک خبرنگار در مورد پرسش‌هایی که از مسئولان می‌کند مطابق آموزه‌های قرآنی اولا باید مصداق قولا کریما باشد (آیه ۲۳ اسراء) یعنی سوال باید همراه با کرامت مطرح شود ثانیا قولا لینا (آیه ۴۴ طه) یعنی با کمال آرامی و نرمی سوال خود را مطرح کند. ثالثا مصداق قولا سدیدا باشد یعنی پرسش خبرنگار باید محکم استوار و متین مطرح شود (آیه ٧٠ سوره احزاب). رابعا قولا بلیغا باشد یعنی به نحو روشن و شفاف و به دور از هرگونه ابهام سوال خود را مطرح کند (آیه۶۳ سوره نسا). خامسا قولا احسنا باشد یعنی هدف از طرح سوال باید آگاهی‌بخشی به جامعه و خیر رساندن به مردم و مخاطبین باشد (آیات ۳۳، ۳۴ و ۳۵ فصلت).
این حقوقدان و وکیل دادگستری در پایان با اشاره به آیات ۳۳ تا ۳۵ سوره فصلت گفت: در این آیات آمده است: «وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلا مِمَّنْ دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِی مِنَ الْمُسْلِمِینَ (٣٣) وَلا تَسْتَوِی الْحَسَنَهُ وَلا السَّیِّئَهُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَداوَهٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ (۳۴) وَما یُلَقَّاها إِلاَّ الَّذِینَ صَبَرُوا وَما یُلَقَّاها إِلاَّ ذُو حَظٍّ عَظِیمٍ (۳۵)» مشابه این بحث در آیه ٣ سوره یوسف آمده است. خداوند در این آیه می‌فرمایند: «نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیْکَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَیْنَا» (ما به بهترین روش وحی این قرآن را به تو حکایت کردیم). نتیجه اینکه در حرفه خبرنگاری خیلی باید دقت و وسواس به کار برد تا مصداق ان تصیبوا قوما به جهاله قرار نگیرد یعنی در انتشار اخبار باید به نحوی عمل کرد تا به هیچ شخص یا اشخاصی آسیبی نرسد و انتشار خبر باید به درستی و منطبق با واقع صورت پذیرد.
در این نشست همچنین خبرنگاران حوزه‌های حقوقی و قضایی رسانه‌ها به بیان دیدگاه‌ها، پیشنهادات و انتقادات خود پرداختند و بر ورود حقوقدان و وکلای دادگستری به موضوعات مختلف روز به منظور تبیین ابعاد حقوقی آن و نیز نزدیکی هرچه بیشتر دو نهاد وکالت و رسانه به منظور پاسداری از آزادی بیان و گردش آزاد اطلاعات تاکید کردند.