اقتصاد۲۴- مولانا «نوراحمد اسلام جار» والی ولایت هرات افغانستان در هفته‌ای که گذشت، در یک «مژده» به هراتی‌ها گفت: «به هراتیان عزیز مژده می‌دهم که مشکل کمبود پاسپورت در هفته جاری به صورت اصولی حل می‌شود. ما کوشش می‌کنیم از روز دوشنبه روزانه حداقل ۱۰۰۰ جلد [پاسپورت]توزیع شود». این خبر در رسانه‌های فارسی‌زبان مشکوت ماند، اما بررسی دقیق آن، از یک خبر مهم‌تر حکایت می‌کند: میزان درخواست مهاجرت در افغانستان، از تعداد پاسپورت‌های موجود پیشی گرفته است!
هشدار! تکه‌های پازل را کنار هم بچینید!
به گزارش IOM، سازمان بین‌المللی مهاجرت، در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ میلادی، ۳ میلیون و ۶۰۰هزار نفر از مردم افغانستان به کشور‌های دیگر مهاجرت کرده اند. ایران، با پذیرش ۷۰درصد این مهاجران در صدر لیست و پاکستان با پذیرش ۱۸ درصد و ترکیه و اروپا با پذیرش ۱۱ درصد از پناهجویان افغانی، به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم پذیرش مهاجران افغانستان قرار گرفته‌اند. طبق همین گزارش، در سال‌ها ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، حدود ۲ میلیون و ۵۰۰هزار اتباع افغانی وارد ایران شده‌اند. به عبارت دیگر، در طول این دو سال، روزانه ۳ میلیون و ۵۰۰هزار مهاجر افغان از مرز‌های رسمی به ایران آمده‌اند.
گزارش این سازمان بین‌المللی، اما با آمار رسمی مقامات کشور اختلاف دارد. فروردین‌ماه سال گذشته، «جواد هدایتی»، مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل و نقل بین‌المللی سازمان راهداری گفته بود که بعد از روی کار آمدن طالبان در افغانستان، روزانه ۵ هزار نفر افغانی از مرز‌های رسمی وارد کشور می‌شوند. «حشمت‌الله فلاحت‌پیشه»، نماینده سابق مجلس نیز در گفت‌وگویی با روزنامه اینترنتی فراز گفته بود «روزانه ۱۰هزار نفر به تعداد مهاجران در ایران اضافه می‌شود». این اظهارات، تکه‌هایی از یک پازلند که با کنار هم چیدن‌شان می‌توان به عمق فاجعه مدیریت بحران مهاجرپذیری در کشور پی برد. مقایسه همین دو آمار در بالا، نشان می‌دهد که تعداد مهاجرانی که از مسیر‌های قاچاق و مرز‌های غیررسمی به کشور می‌آیند، حدودا هم‌اندازه با تعداد مهاجران رسمی است.
از ترس مرگ، به تب راضی شدیم؟
«مژده» والی هرات به هراتی‌ها در کنار همین تعداد و ارقام است که معنایی تازه به خود می‌گیرد. صدور روزانه هزار جلد گذرنامه تازه برای مهاجران افغانستان که طبق گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت، ۷۰ درصدشان در صف ورود به ایرانند اتفاقی خوش و شیرین برای بی‌تابان افغانی و زنگ خطری دیگر برای مردم، مقامات و نظام حکمرانی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در ایران است. البته ورود روزانه ۵هزار مهاجر غیرقانونی به کشور که فاقد مدارک هویتی و شناسایی‌اند، به قدری دلهره‌آور است که می‌توان صدور روزانه ۱۰۰۰ پاسپورت برای «مهاجرت قانونی» را فعلا به فال نیک گرفت.
البته باز گذاشتن بی‌حساب و کتاب مرز‌های شرقی برای ورود مهاجران قانونی نیز مخاطراتی دارد که به سادگی نباید از آن عبور کرد. بنا به روایات معتبر، در خوشبینانه‌ترین حالت از هر ۵ نفر جمعیت افغانستان، یک نفر در ایران حضور دارد. به عبارت دیگر، به از هر ۸ شهروند ایرانی یک مهاجر افغان در کشورمان زندگی می‌کند. علاوه بر این‌ها، گزارش‌هایی مبنی بر افزایش ۲۴۰درصدی موالید افغانستانی در کشور نیز به تازگی در مطبوعات منتشر شده که زنگ خطر تغییر زودهنگام ترکیب جمعیتی در ایران را به صدا در می‌آورد.
وعده مقامات دولت طالبان به افغانستانی‌ها برای افزایش چاپ گذرنامه تا هزار جلد در روز، به این معنی است که به احتمال نزدیک به یقین، تعداد افغانستانی‌های منتظر در صف‌های مهاجرت آن‌قدر زیاد است که مطالبه چاپ گذرنامه در این کشور به دغدغه مردم و مقامات تبدیل شده است. با استناد به گزارش‌ها و آمار‌های سازمان‌های داخلی و خارجی، می‌توان نتیجه گرفت که حدود ۷۰۰ جلد از این گذرنامه‌ها برای ورود رسمی به ایران مورد استفاده قرار خواهند گرفت.