اقتصاد۲۴- روز گذشته گزارشی توسط یکتانت منتشر شد، این گزارش به بررسی ترافیک اینترنت در ایران، میزان استفاده از فیلترشکن‌ها و وضعیت تبلیغات در بستر دیجیتال پرداخت؛ بخشی از این گزارش به این موضوع پرداخت که از میان کاربران ایرانی استفاده از فیلترشکن در سنین ۱۵ تا ۱۷ سال، به ۹۷ درصد رسیده‌است.
همچنین میزان استفاده کاربران در مقطع ابتدایی از فیلترشکن ۶۳ درصد است. یعنی از هر ۳ کاربر ایرانی با تحصیلات ابتدایی، ۲ نفر از فیلتر شکن استفاده می‌کنند. این آمار نشان می‌دهد استفاده از این ابزار‌ها دیگر مخصوص قشر تحصیلکرده نیست. چنین آماری می‌تواند بیانگر یکی دیگر آسیب‌های فیلترینگ به وضعیت فرهنگی و اجتماعی جامعه باشد. حال آن که کودکان و نوجوانان در معرض چنین آسیبی قرار گرفته‌اند
سید حسن موسوی چلک، جامعه‌شناس و رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، در گفتگو با خبرنگار خبرآنلاین و در واکنش به استفاده ۶۷درصدی کاربران ابتدایی از فیلتر شکن‌ها گفت: «در گذشته کودکان، نوجوانان و جوانان برای استفاده از اینترنت محدودیت‌هایی داشتند که به واسطه کرونا و نوع آموزش از راه دور این محدودیت‌ها از بین رفتند. طبیعتا وقتی محدودیت‌ها از بین رفت بچه‌ها از سنین پایین وارد فضا‌های خطرآفرین شدند. فضا‌هایی که برای بچه‌ها جاذبه دارد، جدید است و تنوع دارد و در این بین به دلیل استفاده از فیلترشکن محدودیت‌ها برداشته شده‌اند و چرخش اطلاعات برای کودکان راحت‌تر شده‌است.»
او همچنین گفت: «با فیلترینگ گسترده موضوع فیلترشکن‌ها به میان آمد و مصداق مثالی که "آدم را از هرچه منع کنید حریص می‌شود" در جامعه ایرانی بروز پیدا کرد. قبلا فیلترشکن نبود و دسترسی به یک سری از سایت‌ها برای کودکان میسر نبود، اما حالا در خیلی مواقع خود والدین فیلترشکن را برای فرزندان میخرند و از طرف دیگر هیچ‌گونه کنترلی برای آن ندارند.»
فیلترینگ، کودکان و نوجوانان را تحریک کرده‌است
موسوی چلک در ادامه افزود: «چنین موضوعی طبیعتا باعث می‌شود وابستگی در کودکان افزایش پیدا کند، در سلامت روان آن‌ها تاثیر گذارد و ساعات زیادی را به واسطه جذابیت تصاویر و مطالبی که از طریق فیلترشکن به آن دسترسی پیدا می‌کنند، در اینترنت بگذرانند؛ چراکه دیگر حریمی وجود ندارد. فیلترینگ کودکان و نوجوانان را تحریک کرده‌است. به دلیل نیاز به ارتباطات به سمت فیلترشکن‌ها کشیده شده‌اند و حال می‌توانند به سایت‌هایی دسترسی داشته باشند که قبلا دسترسی نداشتند.»
بیشتر بخوانید:یک پیشگویی تلخ درباره وضعیت ایران
این جامعه شناس با بیان اینکه در اینترنت برای این سنین اطلاعات، تصاویر و مطالب جذابی وجود دارد، گفت: «اگر افراد دانش لازم برای استفاده از فیلترشکن‌ها را نداشته باشند، این جذابیت باعث ایجاد وابستگی در بین نوجوانان و کودکان می‌شود و در نتیجه کودکان و نوجوانان مدت بیشتری را در فضای اینترنت می‌گذرانند و ارتباطات آن‌ها در خانواده و با فضای خانواده کمتر می‌شود و باعث می‌شود شب بیداری داشته باشند و سلامت روان آن‌ها تهدید شود و حتی بر بروی نگرش، سبک زندگی، کیفیت و نوع ارتباطات آن‌ها و پایبندی به ارزش‌ها و ... نیز تاثیرات منفی می‌گذارد.»
او در ادامه گفت: «عموم مردم دانش استفاده از فیلترشکن‌ها را ندارند و در این بین خانواده‌ها نیز نمی‌توانند کنترلی بر روی رفتار فرزندان خود داشته باشند و طبیعتا فرزندان آسیب می‌بینند و قطعا بر کیفیت روابط آن‌ها با اعضای خانواده نیز تاثیر می‌گزارد.»
او همچنین با اشاره به اینکه در کشورهای دیگر برای این گروه از جامعه، دسترسی به اینترنت محدودیت‌هایی دارد؛ افزود: «در مقطعی این بحث در ایران نیز وجود داشت که سیم کارت دانش آموزی داشته باشیم و فرزندان نتوانند وارد هر فضایی شوند و تحت کنترل باشند و والدین نظارت داشته باشند، اما این طرح ناموفق واقع شد.»
پلتفرم‌های خارجی کماکان در مسند محبوبیت
حسن عماری، روانشناس حوزه خانواده نیز در گفت و گویی که با خبرنگار خبرآنلاین داشت، گفت: «با توجه به شرایط، گا‌ها مجبورم از فیلترشکن برای فرزند دبستانی خودم استفاده کنم، بنابراین خودم مبتلا به این مسئله هستم. شاید این موضوع پیش بیاید که چرا از پلتفرم‌های داخلی استفاده نمی‌شود، فعلا بنظر می‌رسد جامعه ترجیح می‌دهد از این پیام رسان‌ها استفاده نکند، چراکه هنوز آنقدری که باید در مورد حفاظت از اطلاعات، اطمینان به مردم داده نشده‌است، بنابراین وقتی که اعتماد عمومی برای پلتفرم داخلی نیست، شرایط عمومی مقبولیت استفاده از پلتفرم‌هایی مثل واتساپ، تلگرام، اینستاگرام و... همچنان وجود دارد.»
این روانشناس در ادامه گفت: «متاسفانه بحث فیلترینگ درست پیش نرفت، ما مخالف فیلترینگ برای کودکان نبودیم، اما مسائل الان به گونه‌ای پیشرفته‌است که حتی آن‌هایی که نمی‌خواستند از رسانه‌ها و سایت‌های نامربوط با سنشان استفاده کنند، الان مجبورند از فیلترشکن استفاده کنند و طبیعت استفاده از فیلترشکن خطر‌هایی را در پی دارد، در واقع فیلترشکن‌ها با ابعاد دیگر زندگی و نیاز‌ها گره خورده‌است. ما الان نیاز به فضایی داریم که از آن استفاده کنیم و همچنین محرومیت‌هایی نیز داریم.»
هیچ‌کس مسئولیت قبول نمیکند
عماری در پاسخ به اینکه کودکان در معرض چه آسیب‌هایی هستند، گفت: «این که هرکسی فیلترشکن داشته باشد حتما می‌خواهد به سایت مستهجن و نامربوطی ورود پیدا کند استدلال درستی نیست. اما الان مسئله بهم ریختگی مدیریتی راجع به این موضوع است، هیچکسی مسئولیت را قبول نمیکند. حتما میدانید که در کل دنیا محدودیت برای دسترسی کودکان یا سنین پایین‌تر از حد مجاز حتی به فیلم‌های خشن وجود دارد، برای مثال زمانی که فیلم سینمایی ساخته می‌شود و عددی برای آن ذکر می‌شود که فرضا فقط ۱۴ سال به بالا ببینند یعنی که آنجا هم چنین قوانینی وجود دارد و همه کشورهای پیشرفته دنیا در حوزه نظام تعلیم و تربیت موافق بحث محدود سازی هستند، اما اعمال محدودیت‌ها به شکل صفر و صدی کار درستی نیست.»
مردم را به دردسر انداخته‌اند
او در ادامه افزود: «به نظر می‌رسد که مسئولان مسئولیت را از گردن خود ساقط کرده‌اند و خانواده‌ها را درگیر مسائلی کرده‌اند که نباید. درواقع این تصمیم را دولتمردان گرفته‌اند و خودش نیز باید جوابگو باشد، مردم را به دردسر انداختند. من به عنوان والد برای استفاده فرزندم محدودیت و شرایطی دارم که باید درنظر گرفته شود، اما در شرایطی که کل ماجرا از بالا مدیریت می‌شود، ولی در نهایت باید خانواده‌ها پاسخگو باشند، کار زیادی از دست خانواده‌ها بر نمی‌آید. این بخشی از وظیفه دولتمردان است، اما حالا در یک شرایطی که به این گونه پیش آمده، خانواده‌ها موظف هستند فرزندان خود را آموزش دهند.»