اقتصاد۲۴-«انفعال دستگاه دیپلماسی در مقابل مقامات عربستان و موضوع جنگ غزه، علت استیضاح حسین امیرعبداللهیان است.» این اظهارنظر محمود عباس‌زاده‌مشکینی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و مدیرکل وزارت کشور در دولت احمدی‌نژاد است که با انتقاد از عملکرد وزیر امور خارجه گفت: «چگونه است که تا چندی پیش سخن از محو رژیم صهیونیستی مطرح بود، اما در حال حاضر گفتمان‌ها تغییر کرده است.»
طرح استیضاح حسین امیرعبداللهیان از سوی این مقام سابق در دولت احمدی‌نژاد در حالی مطرح می‌شود که اغلب کارشناسان سیاست خارجی مواضع اتخاذشده از سوی ایران در جریان جنگ غزه را با رعایت ملاحظات بین‌المللی و واقعیت‌های حاکم بر تحولات ارزیابی کرده‌اند. ضمن آنکه چند تن از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس روز گذشته از موضوع استیضاح وزیر خارجه ابراز بی‌اطلاعی کردند.
استیضاح به دلیل جرأت دادن به طالبان
اردیبهشت امسال هم حبیب‌الله دهمرده، نماینده زابل و از استانداران دولت احمدی‌نژاد، از استیضاح امیرعبداللهیان با سه برابر حدنصاب امضا خبر داده و گفت: «با توجه به جمع‌بندی‌ای که من و تعدادی از همکاران از مسائل کل کشور داشتیم، براساس قانون، استیضاح وزیر امور خارجه را در دستور کار قرار دادیم. ما همیشه فرصت‌ها را از دست داده‌ایم، اما به‌عنوان مصداق یک مورد را مطرح می‌کنم؛ آب سیستان یکی از محور‌های استیضاح است؛ در این زمینه باید دقت کرد موضوع مربوط به رودخانه هیرمند در سال ۹۶ در برنامه ششم توسعه به قانون تبدیل شده است.»
بیشتر بخوانید:رایزنی امیرعبداللهیان با اردوغان در آنکارا
او به دیگر محور‌های استیضاح وزیر امور خارجه اشاره کرده و افزود: «تا پیش از ماجرای طالبان در طول تاریخ، کسی جرأت نکرده از افغانستان به سوی ما شلیک کند، اما اکنون پیوسته مرزبانان ما را می‌برند. تحریم به چه کسی ربط دارد؟ این موضوع به وزیر امور خارجه برمی‌گردد. آیا مدیران و سفرای کارآمد را به کار گرفته‌اند، اگر این افراد کارآمد هستند باید در گردشگری، حقابه هیرمند و… اتفاقات مثبتی رخ دهد.»
برکناری امیرعبداللهیان توسط ظریف
خرداد ۹۵ که امیرعبداللهیان از معاونت عربی و آفریقایی وزارت‌خارجه برکنار شد، اصولگرایان تندرو این اقدام محمدجواد ظریف، وزیر وقت امور خارجه را حاکی از عزم جدی دولت روحانی برای تعامل با اعراب و به‌ویژه دولت عربستان دانستند. اما تعامل و ارتباط با عربستان دقیقاً در زمان وزارت امیرعبداللهیان صورت گرفت. جالب آنکه امیرعبداللهیان در توافق ایران و عربستان حضور نداشت.
پس از این توافق، اتفاقاتی مانند لغو بازی تیم‌های الاتحاد و سپاهان به بهانه نصب سردیس شهید حاج قاسم سلیمانی در ورزشگاه نقش جهان، تغییر سالن نشست خبری فیصل بن‌فرحان، وزیر امور خارجه عربستان و امیرعبداللهیان به دلیل نصب عکس قاسم سلیمانی بر دیوار سالن و… حالا قرار است به دلیل انفعال دستگاه دیپلماسی در مقابل مقامات عربستان استیضاح شود. البته برخی هم این استیضاح را به‌عدم رضایت حماس از نشست ریاض گره می‌زنند.
استیضاح امیرعبداللهیان به دلیل رفتار عربستان
محمود عباس‌زاده‌مشکینی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره ارتباط استیضاح امیرعبداللهیان و نشست ریاض، تاکید کرد: «من اعتقاد دارم که استراتژیک‌ترین نشست‌ها با حضور وزرای خارجه و مقامات سطوح بالا باید با محوریت جمهوری اسلامی و در تهران تشکیل می‌شد. چراکه جمهوری اسلامی ایران مهم‌ترین، تاثیرگذارترین و محوری‌ترین کشور عضو جبهه مقاومت است و این نشست‌ها وقتی از جایگاه خود تغییر کرده و به جای دیگر منتقل شود، نتیجه مطلوب نخواهد داشت.»
مدیرکل سیاسی وزارت کشور در دولت احمدی‌نژاد با بیان اینکه استیضاح امیرعبداللهیان بیشتر ناظر بر رفتار سیاسی عربستان سعودی است، افزود: «مهم‌ترین محور استیضاح درباره برخورد وزیر امورخارجه سعودی است که از مصاحبه با رسانه‌ها در تالاری که عکس شهید سردار قاسم سلیمانی است امتناع کرد، اما با او برخورد نشده و تمکین می‌شود. با توجه به اینکه براساس پروتکل‌های معمول سیاست خارجی مهمان باید تمکین کند و به سمبل‌ها و اسطوره‌های ملی کشور میزبان احترام بگذارد و به یادمان آن‌ها تاج گل تقدیم کند.
وزیر امور خارجه سعودی برخلاف این پروتکل‌ها عمل می‌کند و مسئولان امورخارجه کشورمان آن را تحمل می‌کنند. این سیاست جمهوری اسلامی نیست. چراکه شهید قاسم سلیمانی قهرمان اسلام و جریان صلح است و با مدیریت و مبارزه او شر خطرناک‌ترین جریانات تروریستی از منطقه کم شد. بر همین اساس نباید اجازه می‌دادند که در تهران وزیر امورخارجه سعودی چنین رفتاری را کند.»
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: «حداقل کار دیپلماسی ما باید این می‌شد که اجلاس وزرای خارجه کشورها و حتی اجلاس وزرای جنبش‌عدم تعهد در ایران تشکیل شود. دستگاه دیپلماسی ایران باید این نقش محوری و هدایت‌کننده و ایجاد موج را به عهده می‌گرفت.»
عباس‌زاده‌مشکینی با اشاره به اینکه من منکر فعالیت‌های دستگاه دیپلماسی نیستم، بیان کرد: «دستگاه دیپلماسی تلاش خود را می‌کند، اما اقتدار، تجربه و جایگاه جمهوری اسلامی این ظرفیت را داشت که دستگاه دیپلماسی بهتر از این عمل کند. چند ماه پیش که ایران به سمت از سرگیری ارتباط با عربستان می‌رفت، در یک مناظره که توسط دانشگاه تهران برگزار شد، اعلام کردم که این اقدام کاملاً عادی است و نیازی به بزرگنمایی و تبلیغات نیست. نمی‌دانم چرا دستگاه دیپلماسی خارجی ما با همکاری رسانه‌های جوگیر این کار را کردند؟ کشور ما تاریخی و مقتدر است.
ایران بزرگترین کشور دموکراتیک برمبنای اسلام در دنیا هست. با کشور‌هایی که در طول تاریخ یک انتخابات برگزار نکرده‌اند قابل مقایسه نیستیم. البته من منکر لزوم ارتباط با کشور‌های همسایه نیستم و معتقدم باید با حسن‌نیت و جدیت موانع ارتباط را برداریم. ولی نمی‌دانم چرا در ارتباط با عربستان اینقدر کار تبلیغاتی صورت گرفت. من تذکر دادم که این تبلیغات را نکنید، ارتباط اقتصادی و سیاسی خود را برقرار کنید. ولی تبلیغات درباره ارتباط با یک کشور معمولی چنگی به دل نمی‌زند و طبیعتاً طرف ممکن است که ظرفیت این را نداشته باشد. به نظر من سعودی‌ها ظرفیت خود را نشان دادند.»
او افزود: «من اخبار دیگری از نحوه برخورد سعودی‌ها در این سفر با ایرانی‌ها شنیدم که به دلم ننشست. برهمین اساس علاقه‌مندم مسئولان وزارت امورخارجه در مجلس توضیح بیشتری بدهند که چه ضرورتی داشت که چنین اتفاقی رخ داده است. استیضاح یعنی توضیح خواستن.»
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره‌عدم دستیابی به ارتباط با عربستان در دوره روحانی و ارتباط با سعودی‌ها در دوره وزارت امیرعبداللهیان گفت: «چه دوره احمدی‌نژاد، چه دوره خاتمی و چه در دوره روحانی مخالف ارتباط با کشور همسایه نبودم. باید از ظرفیت همه کشور‌های مشروع دنیا استفاده کنیم و آن‌ها هم از ظرفیت ما استفاده کنند. ظرفیت ایران طوری است که می‌تواند نیاز‌های کشورها را تامین کند. ارتباط بر اساس حسن‌نیت با همه کشورها، اصل است. اما با اینکه در ارتباط با یک کشور بیش از اندازه تبلیغات بشود و ارتباط با آن کشور به‌عنوان «فتح‌الفتوح» تلقی شود، مخالف هستم.»
عباس‌زاده‌مشکینی در پاسخ به این سوال که این تبلیغات به دلیل دلجویی از رخداد بالا رفتن برخی از دیوار سفارت عربستان نیست؟ تاکید کرد: «دلجویی هم ادبیات دارد. اگر کسانی که آنجا رفتند و کار غیرقانونی کردند در یک کشور قانونمند اقدام قانونی شود. مگر اراده حاکمیت بود که کسی از سفارت عربستان بالا برود؟ ایران یک کشور آزاد است که یک عده اعتراض داشتند به درست یا غلط. حاکمیت به‌عنوان میزبان وظیفه تامین امنیت سفارتخانه کشور‌های دیگر را دارد که در این راستا هم حفاظت کردیم.
حاکمیت که آدم استخدام نمی‌کند تا از دیوار سفارتخانه بالا بروند. مگر در مقابل سفارتخانه‌های ما در اروپا کمتر شعار داده می‌شود؟ یا کمتر تعرض می‌شود؟ ما بیشترین اتفاقات را مقابل سفارتخانه‌هایمان در کشور‌های اروپایی تجربه کرده‌ایم. ما امنیت سفارتخانه‌ها را تامین می‌کنیم و اگر آن‌ها از کسی شکایت دارند می‌توانند آن را مطرح کنند یا اطلاعاتی دارند که این کار – بالارفتن از دیوار سفارت عربستان – تشکیلاتی بوده، اطلاعات بدهند تا سوءتفاهم‌ها رفع شود. به نظر من «دلجویی» موضوعیتی ندارد و اصل بر ارتباط برقرار کردن با کشور‌های همسایه است. ولی این یک خواست دوطرفه است و باید هر دو کشور به این خواسته برسند.
حالا اگر دو مانع را در ارتباط با یک کشور برداشتیم نیازی نیست این موضوع را به‌عنوان فتح‌الفتوح در بوق و کرنا کنیم. اصلاً وظیفه دستگاه دیپلماسی این است که با دیگر کشورها ارتباط برقرار و از ظرفیت‌های آن‌ها استفاده کند. وزارت جهاد کشاورزی نیست که وظیفه تامین تخم‌مرغ برای کشور را برعهده داشته باشد. می‌گویم اگر بیش از اندازه در ارتباط با کشوری تبلیغات شود ممکن است برای طرف مقابل سوءتفاهم ایجاد شود و فکر کند که این ارتباط نیاز است. ایران کشور بزرگی است که ظرفیت‌های بسیار زیادی دارد که قابل مقایسه با کشور‌های عربستان و امثال آن نیست.»
دستیابی به حداقل‌ها در ریاض
ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز درباره ارزیابی سیاست خارجی ایران به‌ویژه در موضوع جنگ غزه گفت: «در ارزیابی سیاست خارجی کشور در پیگیری موضوع تحولات فلسطین و غزه بعد از طوفان‌الاقصی شامل دو ویژگی است. ویژگی اول پویایی و فعالیت و ویژگی دوم، تدبیر و عقلانیت است.»
او افزود: «در هفته‌های گذشته به صورت جدی و فعالانه موضوع فلسطین را پیگیری کرده‌ام و در مجامع بین‌المللی از جمله حضور وزیر امور خارجه در مجمع سازمان ملل، حضور اخیر او در ژنو – مقر اروپایی سازمان ملل – و گفتگو با نهاد‌های حقوق‌بشری و سفر‌های منطقه‌ای، اتفاق مهمی است برای اینکه موضوع مظلومیت مردم فلسطین را در سیاست خارجی پیگیری کنند. در اجزای دیگر کشور نیز این پیگیری‌ها صورت می‌گیرد و سفر و حضور ریاست‌جمهوری در اجلاس اکو نیز در همین راستاست. بخشی از سخنرانی آقای رئیسی نیز استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی برای جلب توجه دیگر جوامع به فلسطین است.»
بیشتر بخوانید:تشدید تقابل آمریکا با ایران؛ خاورمیانه در آستانه منازعه‌ای گسترده!
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اشاره به اجلاس ریاض، گفت: «مشارکت در اجلاس ریاض نیز در راستای توجه به فلسطین است. در مجلس نیز فعالیت‌های مختلفی از جانب رئیس مجلس و کمیسیون امنیت ملی برای توجه به موضوع فلسطین انجام شده است. در مرحله فعلی رویکرد کلان جمهوری اسلامی جلب توجه و همکاری جوامع بین‌المللی برای حمایت از فلسطین بوده است.»
عمویی افزود: «در جنبه دوم ارزیابی سیاست خارجی تاکید داریم که ورود جمهوری اسلامی به صورت مستقیم در این درگیری کمکی به مردم فلسطین نمی‌کند. تاکنون هم توانمندی‌های مقاومت ناشی از حمایت جمهوری اسلامی بوده، اما در مرحله فعلی، اقداماتی توسط فلسطینی‌ها صورت می‌گیرد و مهم‌ترین وظیفه نهاد‌های بین‌المللی حمایت از پایان تجاوز صهیونیست‌ها به غزه و رساندن کمک‌های بین‌المللی به مردم فلسطین است.
در این چارچوب اجلاس ریاض می‌توانست گام مهمی جهت هم‌افزایی بین کشور‌های اسلامی بردارد. نطق رئیس دولت هم شامل پیشنهادات مختلفی بود، اما از دید من در اجلاس ریاض، کشور‌های اسلامی بر حداقل‌ها توافق کردند و گام‌هایی که لازم بود برای تحریم اقتصادی رژیم صهیونیستی یا پاسخگو کردن این رژیم به صورت مؤثر برداشته شود، برداشته نشد. هرچند جمهوری اسلامی تلاش خود را کرد.»
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: «اینجا لازم است تاکید کنم که سیاست خارجی صرفاً با اراده طرف ایرانی پیش نمی‌رود. بلکه به جهت اینکه طرف خارجی و بازیگران مختلف بین‌المللی در سیاست خارجی حضور دارند، هیچ کشوری نمی‌تواند در سیاست خارجی به سقف اهداف خود برسد.
اینکه کشورها با پیشنهاد ایران برای تحریم رژیم صهیونیستی همراهی نمی‌کنند و در بیانیه پایانی اجلاس ریاض وارد نمی‌شوند، به نفوذ جریانات غربی و حامی صهیونیست و اقتصاد کشور‌های اسلامی منطقه برمی‌گردد. این کشورها حاضر نیستند منافع خود را برای حمایت از فلسطین کنار بگذارند. هرچند جمهوری اسلامی این موضوع را به‌عنوان یک گام گفتمان‌ساز مطرح و مطالبه می‌کند. به این جهت به سیاست خارجی کشور در موضوع پیگیری تحولات فلسطین نمره قبولی می‌دهم.»