اقتصاد۲۴- هفدهم آذر سال ۴۷ بود که قطعه زمینی از مراتع ملی در اراضی چیتگر برای اجراسازیِ یک باغِ ایرانی واگذار شد. باغی ۱۴۵ هکتاری با یک میدان در مرکز خود که چهار بلوار در چهار سو به آن می‌پیوست. باغی که آرام‌آرام با بیش از ۴ هزار گونه گیاهی و ۲۵ مجموعه در خاورمیانه، منحصر به‌فرد شد؛ باغ ملی گیاه‌شناسی! ذخیره‌گاه ژنتیکی گیاهان ایران اما رفته رفته به سرنوشت دیگر منابع ملی و طبیعی کشور دچار شد. طی سال‌های حیاتِ چند دولت و ناهماهنگی میان دستگاه‌ها، به استثمار مسئولان و دست‌اندرکاران نابخرد در آمد و اسباب سود و ثروت‌اندوزی شد و این قصه تلخی است که همواره تکرار می‌شود؛ گویی منافع افراد بر منابع ملی و طبیعی برتر است!
بارِ دیگر، نقض حریم
ارتش جمهوری اسلامی ایران و شهرداری تهران در یک سو و کارشناسان محیط زیست و میراث فرهنگی در سوی دیگر یک منازعه، مقابل هم قرار گرفته‌اند. داستان، باز هم نقض حریم برای سودآوری است.
ماجرا به سال ۸۷ بازمی‌گردد. به توافق شهرداری و ارتش که بر اساس آن، ۳۵۰ هکتار از ۵۱۱ هکتار زمین متعلق به ارتش باید به شهرداری واگذار شده و بر روی ۱۶۱ هکتار دیگر از این زمین، ۲۰ هزار واحد مسکونی با مساحت مفید ۲۰۰ هکتار ساخته شود. در این راستا، مجوز ساخت برج‌های بلندمرتبه به بنیاد تعاون ارتش داده شد. مسائلی که علی علیزاده علی‌آبادی، رئیس مؤسسهٔ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور نیز، در نامه خود به سران سه قوه، به آن‌ها اشاره کرده بود.
موضوع مورد بحث اینجاست که زمینی که به شهرداری واگذار شده، دقیقاً در حریم شمالی باغ گیاه‌شناسی ایران واقع شده است. همزمان با پروژه بنیاد تعاون ارتش، پروژه مسکونی استادان دانشگاه تربیت مدرس به ارتفاع ۲۰ طبقه هم در حریم این باغ قرار داشت که البته به دلیل نقض حریم فعلا ساخت آن منتفی شد.
تا به حال، شهرداری به صورت مکرر ادعا کرده که اقدامات انجام شده مشمول مقررات و مجوزهای مربوط به حفاظت از محیط زیست را انجام داده، اما نگرانی‌ها و انتقادات از سوی کارشناسان به دلیل امکان تاثیرات منفی بر اکوسیستم باغ گیاه‌شناسی کماکان ادامه دارد. با این حال در حالی که در دولت قبل جلوی ساخت این پروژه از سوی شهرداری وقت گرفته شده بود، فروردین سال گذشته، عملیات ساخت این پروژه جنجالی از سوی شهرداری، سرعت گرفت و کار به دیوان عدالت کشید. همان زمان، دریادار سیاری، معاون هماهنگ‌کننده ارتش در جلسه علنی شورای شهر تهران به منتقدان گفت که :«هر کاری در پروژه چیتگر انجام دادیم مجوز از شهرداری منطقه داشتیم».
یاشار سلطانی، روزنامه‌نگار، در یک توییت مدعی شده که قاضی دیوان عدالت اداری با برداشتی اشتباه از نامه دهه ۸۰ رهبری، به نفع برج‌سازی ارتش رای داد و ناقوس مرگ باغ ملی گیاه‌شناسی به صدا درآمد. البته این خبر هنوز به صورت رسمی تایید نشده است.
این خلاصه بحرانی است که در حوالی این گنجینه ملی می‌گذرد. حال، ۲۲ برج ۳۸ طبقه، حریم باغِ ملی گیاه‌شناسی را تهدید می‌کنند. پروژه‌ای که گودبرداری آن در جنوب بزرگراه حکیم و درست در حریم باغ انجام شده و به گواه صادق کاشانی، حقوقدان و کارشناس تلویزیونی در برنامه شبکه افق، دو برج از زمین بالا آمده و به طبقه چهارم رسیده است. کاشانی همچنین در این برنامه مدعی شد که زاکانی از دستور رئیس جمهور مبنی بر متوقف کردن برج‌سازی در حریم باغ، سرپیچی کرده است! علاوه بر رئیس جمهور، معاون حقوق عامه دادستان و حتی دبیر شورای عالی شهرسازی و شورای عالی امنیت ملی نیز این پروژه را غیرقانونی دانستند با این حال، ظاهرا قدرت بهشت‌نشینان در این پروژه بر هر ارگان و نهاد دیگری برتری دارد!
ناقوس مرگ یک اکوسیستم دیگر
دورنمای این نقض حریم برای اکوسیستم باغ ملی گیاه‌شناسی، تحمیل جمعیت حدود ۱۷۰ هزار نفری به این منطقه است که عواقب هشداردهنده‌ای را به دنبال خواهد داشت.
تخریب محیط طبیعی: ساخت برج‌های بلندمرتبه ممکن است به همراه خراب کردن اراضی و جابجایی خاک، منجر به تخریب محیط طبیعی حاکم بر باغ ملی گیاه‌شناسی شود.
آلودگی هوا و آب: ساخت برج‌ها ممکن است به دلیل اجرای پروژه ساخت و ساز باعث آلودگی هوا و آب شود که این موارد نیز به مخاطرات محیط زیستی افزوده می‌شوند. ورود پساب به منابع آبی زیرزمینی، از جمله این آلودگی‌هاست.
کاهش منابع آبی با قطع شیب هیدرولیک: هم اکنون برای آبیاری باغ از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌شود و در صورتی که این پروژه تکمیل شود، منابع آبی باغ به شدت کاهش می یابد زیرا این برج‌ها بخش زیادی از آب‌های زیرزمینی را استفاده می‌کنند.
همین حالا آب چاه‌های باغ از ۲۲۰ لیتر در ثانیه به ۸۰ لیتر در ثانیه تبدیل شده و این کاهش چشمگیر آب، چالش‌های فراوانی را برای نگهداری باغ ایجاد کرده است.
تخریب زیبایی طبیعی: باغ ملی گیاه‌شناسی تهران به عنوان یک نمایشگاه زیبای طبیعت و گیاهان متنوع شناخته می‌شود و ساخت برج‌ها می‌تواند به تخریب این زیبایی‌ها منجر شود.
تخریب محیط آبی: احتمال تغییر در تراکم یا جریان منابع آبی در اطراف باغ ملی ناشی از ساخت برج‌ها، می‌تواند به تخریب محیط‌های آبی و زندگی در آنجا منجر شود.
تأثیر بر هویت فرهنگی: باغ ملی گیاه‌شناسی به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی شهر تهران شناخته می‌شود. ساخت برج‌ها ممکن است به تخریب این هویت فرهنگی و ارتباط مردم با محیط زیست منطقه منجر شود. ضمن اینکه شانس ثبت جهانی این باغ نیز برای همیشه از بین خواهد رفت.
تغییرات اقلیمی محلی: ساخت برج‌ها می‌تواند با تغییر در جریان هوا و توزیع حرارت در منطقه، تأثیرات منفی بر اقلیم محلی ایجاد کند.
افزایش ترافیک و آلودگی صوتی: ساخت برج‌های مسکونی معمولاً باعث افزایش ترافیک و آلودگی صوتی در اطراف محل ساخت می‌شود که این موارد نیز ممکن است موجب تضعیف جاذبه گردشگری این منطقه و کاهش تعداد بازدیدکنندگان شود.
تأثیر بر اقتصاد محلی: اگر باغ ملی به عنوان یک منبع اقتصادی برای محل اطراف تلقی شده باشد، تغییر یا تضعیف آن ممکن است تأثیرات منفی بر اقتصاد محلی داشته باشد، به ویژه اگر به دلیل این اقدام، تعداد بازدیدکنندگان کاهش یابد.
با توجه به این اثرات منفی، لازم است که هر گونه تصمیم گیری در زمینه برج‌سازی در حریم باغ ملی گیاه‌شناسی تهران با دقت و هوشمندانه انجام شود تا ارزش‌های طبیعی و فرهنگی این منطقه حفظ شود و توازن بین توسعه شهری و حفاظت از محیط زیست به دست آید. هرچند طی سال‌های متمادی، عنصر تعادل و توازن در حوزه توسعه همواره رویایی محال بوده و منافع افراد بر منابع ملی و طبیعی ارجحیت داشته است. حال، نبضِ اکوسیستم باغ ملی گیاه‌شناسی زیر چرخ توسعه گیر افتاده، ۲۲ برجِ ۳۸ طبقه‌ای بر آن سایه انداخته و آتشِ بهشت‌نشینان، سبزیِ این حیات را نشانه گرفته است.
منبع: امتداد