اقتصاد۲۴- طبق گزارشی که ایران‌خودرو و سایپا (به‌علاوه زیرمجموعه این شرکت یعنی پارس‌خودرو) در قالب «اطلاعات و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای ۹ماهه منتهی به ۳۰ آذر ۱۴۰۲» به بورس ارائه داده‌اند، مجموع زیان انباشته تا این مقطع به ۱۷۴هزار میلیارد تومان رسیده است. خودروسازان همچنین در ۹ماه منتهی به ۳۰آذر امسال بالغ بر ۲۸هزار میلیارد تومان زیان به بار آورده‌اند. ادعای خودروسازان این است که سیاست قیمت‌گذاری دستوری عامل اصلی زیاندهی آنهاست؛ از این‌رو همواره سعی می‌کنند از مسیر‌های مختلف، زیان را کاهش دهند.
حدودا دوماه پیش جلسه‌ای بین مسوولان وزارت صمت، خودروسازان و قطعه‌سازان برگزار شد و طرفین طی آن روی چند راهکار برای کاهش زیاندهی به توافق رسیدند. جدا از راهکار‌هایی مانند انتشار اوراق، وزارت صمت و خودروسازان و قطعه‌سازان روی تغییر فرمول قیمت‌گذاری و البته فروش خودروهای مازاد در حاشیه بازار نیز توافق کردند.
در طرح فروش ۱۲۰هزار دستگاه خودرو در حاشیه بازار، قرار شد خودروسازان در صورت تولید حداقل ۱۲۰هزار دستگاه محصول مازاد بر تعهداتشان در سامانه یکپارچه، آن‌ها را در حاشیه بازار به فروش برسانند. پرونده فروش ۱۲۰هزار دستگاه خودرو در حاشیه بازار البته فعلا بایگانی شده و با وجود توافق سه‌جانبه صمت، خودروسازان و قطعه‌سازان ضمانت اجرایی ندارد. حالا شاید گزارش جدید خودروسازان مبنی بر تداوم زیاندهی در ۹ماه امسال، به خروج این پرونده از بایگانی کمک کند. اما مهم‌ترین بند از توافق سه‌جانبه صمت، خودروسازان و قطعه‌سازان، تغییر فرمول قیمت‌گذاری است که می‌تواند به کاهش زیاندهی خودروسازان کمک کرده یا حتی در صورت اجرای صحیح این فرمول، آن‌ها را برای همیشه از زیاندهی تولید خارج کند.
طبق این فرمول، هرچند قیمت خودرو همچنان دستوری تعیین می‌شود، اما گویا قرار است اولا تمام هزینه‌های تولید خودروسازان پوشش داده شود؛ ثانیا به آن‌ها سود نیز تعلق بگیرد. بر این اساس، قیمت خودرو‌ها طبق فرمول «هزینه تولید + ۲.۵درصد سود» تعیین خواهد شد. نکته بعدی اینجاست که دیگر شورای رقابت نقش مستقیم در قیمت‌گذاری خودرو ندارد و این اختیار را به نوعی به وزارت صمت تفویض کرده است. از این‌رو خودروسازان امیدوارند اولا با تغییر فرمول قیمت‌گذاری و ثانیا با خروج شورای رقابت از پروسه تعیین قیمت، از زیاندهی تولید خارج شوند. این البته در حالی است که با وجود تغییر فرمول و تعویض داور قیمت‌گذاری، فعلا خبری از اصلاح قیمت خودروهای داخلی نیست و امکان دارد این موضوع به دلایلی از جمله در پیش بودن انتخابات مجلس شورای اسلامی، به اوایل سال آینده موکول شود.
به هر حال اگر فرمول موردنظر به اجرا دربیاید، می‌تواند خودروسازان را از زیان تولید خارج کند؛ البته مشروط بر اینکه اصلاح قیمت در بازه‌های زمانی لازم اجرا شود. اگر فرض کنیم که مثلا در ابتدای سال آینده قیمت جدید خودرو‌ها براساس فرمول موردنظر تعیین و ابلاغ شود، معنایش این است که خودروسازان محصولات خود را بدون زیان و حتی با سود به فروش می‌رسانند. طبعا اگر قرار بر تداوم این روند باشد، وزارت صمت به‌عنوان مرجع قیمت‌گذار باید در بازه‌های زمانی لازم، نسبت به اصلاح قیمت براساس هزینه‌های تولید اقدام کند؛ در غیر‌این‌صورت، خودروسازان به صورت مقطعی از زیاندهی خارج و وارد سود می‌شوند و پس از مدتی با توجه به رشد هزینه‌های تولید، باز وارد چرخه ضرردهی خواهند شد.
بیشتر بخوانید: پیشرانه توربوشارژ هیدروژنی AVL با قدرت ۴۰۵ اسب بخار برای مسابقات!
۱۷۴ همت زیان خودروسازی
طبق گزارشی که خودروسازان به بورس ارائه داده‌اند، مجموع زیان انباشته آن‌ها تا پایان آذر امسال به ۱۷۴هزار میلیارد تومان رسیده است. در گزارش قبلی (۶ ماه امسال، منتهی به ۳۱ شهریور) خودروسازان در مجموع حدود ۱۶۴هزار میلیارد تومان زیان کرده بودند؛ بنابراین خودروسازان بزرگ کشور در سه‌ماه سوم امسال نسبت به بازه زمانی انتهای شهریور سال‌جاری، حدود ۱۰هزار میلیارد تومان زیان اضافه کرده‌اند. در بین خودروسازان بزرگ، ایران خودرو دارای بیشترین زیان انباشته است. طبق گزارش ارسالی ایران‌خودرو به بورس، این شرکت تا انتهای آذر امسال بالغ بر ۱۰۴هزار میلیارد تومان زیان انباشته داشته است. این در حالی است که زیان انباشته ایران‌خودرو در انتهای شهریور امسال بالغ بر ۹۷هزار میلیارد تومان بود؛ بنابراین ایران‌خودرویی‌ها در عرض سه‌ماه، حدود ۷ هزار میلیارد تومان به زیان انباشته خود افزوده‌اند.
سرمایه ثبت شده ایران خودرویی‌ها در بورس، کمی بیش از ۳۰هزار میلیارد تومان است، بنابراین زیان انباشته آن‌ها از دوبرابر این سرمایه هم عبور کرده و بزرگ‌ترین خودروساز ایران کماکان مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت بوده و در مسیر ورشکستگی است. ایران‌خودرو، اما در ۹ ماه امسال بالغ بر ۱۹هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان زیان (ناخالص) به ثبت رسانده است. در گزارش ارسالی ایران‌خودرو به بورس، نام چهار خودرو یا گروه خودرویی مشخص ثبت شده که بزرگ‌ترین خودروساز ایران در فروش تمام آن‌ها ضرر کرده است. در این بین، بیشترین زیان به گروه پژو تعلق دارد، چه آنکه حجم اصلی فروش ایران‌خودرو در ۹ ماه امسال به این خانواده مربوط می‌شود. ایران‌خودرو می‌گوید با فروش حدود ۲۱۳هزار و ۵۰۰ دستگاه انواع پژو طی ۹ ماه امسال، در مجموع بالغ بر ۱۱هزار میلیارد تومان زیان دیده است. ایران‌خودرویی‌ها همچنین به واسطه فروش حدود ۳۸هزار و ۶۰۰ دستگاه محصول از گروه سمند، بیش از ۲هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان زیان کرده‌اند.
دیگر محصول زیانده ایران‌خودرو، رانا نام دارد که از فروش بیش از ۱۷هزار دستگاهی آن، زیانی بالغ بر هزار میلیارد تومان نصیب آبی‌های جاده مخصوص شده است. ایران‌خودرو می‌گوید در فروش دنا نیز ضرر کرده، به نحوی که فروش بیش از ۶۲هزار دستگاهی آن طی ۹ ماه امسال، بالغ بر ۴هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان زیان روی دست این شرکت گذاشته است. پس از ایران خودرو، سایپا دارای بیشترین زیان انباشته با رقمی بالغ بر ۴۸هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان است. سرمایه ثبت شده سایپایی‌ها در بورس، کمی بیش از ۱۹هزار و ۵۰۰میلیارد تومان است؛ بنابراین زیان انباشته آن‌ها از دو برابر این سرمایه هم بیشتر است. با این حساب، سایپا هم مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت شده و در مسیر ورشکستگی قرار گرفته است. سایپا، اما در ۹ ماه امسال بالغ بر ۴هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان زیان (ناخالص) به ثبت رسانده است. در بین محصولات ثبت‌شده این شرکت در گزارش ارسالی به بورس، تنها فروش وانت سود می‌دهد و باقی محصولات سایپا با زیان فروخته می‌شوند.
طبق ادعای سایپا، این شرکت در ۹ ماه امسال از دل فروش بیش از ۱۷۴هزار دستگاه محصول خانواده ایکس ۲۰۰ (شامل کوئیک، ساینا و تیبا) بیش از ۴هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان ضرر کرده است. همچنین زیان بالغ بر هزار و ۱۰۰ میلیارد تومانی، نتیجه فروش بیش از ۳۶هزار و ۶۰۰ دستگاه شاهین در ۹ ماه امسال بوده است. با این حال سایپایی‌ها از دل فروش بیش از ۴۳هزار دستگاه وانت، بالغ بر ۸۴۰ میلیارد تومان سود (بدون احتساب هزینه‌های مالی) تحصیل کرده‌اند. در نهایت پارس خودرو دارای کمترین زیان انباشته در بین سه‌خودروساز بزرگ کشور است که این موضوع با تیراژ پایین‌تر آن نسبت به ایران خودرو و سایپا ارتباط دارد. طبق آمار ارائه شده به بورس، پارس خودرو کمی بیش از ۲۱هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان زیان انباشته را در پایان آذر امسال به ثبت رسانده است.