اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: یکی از کسب و کار‌های فوق العاده پرسود، استفاده از بازار ارز‌های دیجیتالی است. شاید شما هم تاکنون اصطلاح «طرح پانزی» یا «Ponzi Scheme» را شنیده‌اید. اگر کسی به فرد یا سازمانی بگوید سبک کسب و کار شما از جنس پانزی است، مشخصاً آن‌ها را به کلاهبرداری در سرمایه گذاری متهم کرده است.
این نوع کلاهبرداری، همانند کاری است که «کوروش کمپانی» انجام داد که با بهره‌گیری از چهره‌های سرشناس سینمایی و ورزشی دست به تبلیغات وسیعی برای فروش آیفون های ۲۰ میلیون تومانی زد، گوشی های موبایلی که حداقل اختلاف قیمتی ۳۰ میلیون تومانی با بازار داشت.
تاریخچه کلاهبرداری پانزی
چارلز پانزی، مهاجر ایتالیایی اولین بنیانگذار طرح پانزی در اوایل قرن بیستم در ایالات متحده بود. با این حال مدت‌ها قبل از اینکه اصطلاح «طرح پانزی» ابداع شود، افراد و گروه‌های مختلفی در طول تاریخ از این روش برای کلاهبرداری و فریب مردم استفاده می‌کردند. اولین ردپا‌های این طرح را می‌توان در اواسط تا اواخر دهه ۱۸۰۰ میلادی در آمریکا پیدا کرد و حتی چارلز دیکنز، نویسنده مشهور انگلیسی، در رمان‌های خود شیوه‌های مشابهی از کلاهبرداری را توصیف کرده بود، هرچند عمر این نوع کلاهبرداری به اواخر قرن نوزدهم می‌رسد. در قرن نوزدهم هم افرادی به نام آدل اسپیتزدر در آلمان و سارا هاو در ایالات متحده کلاهبرداری‌هایی که کاملاً مشابه طرح پانزی بود را ترتیب داده بودند، اما ابعاد کلاهبرداری و مشکلاتی که به وجود آورد به‌اندازه مورد قبل گسترده نبود.
پانزی یک فرد ایتالیایی بود که به وعده اینکه می‌تواند پول مشتریانش را در عرض ۹۰ روز دوبرابر کند، کلاهبرداری‌های بسیار زیادی انجام داد. پروژه کلاهبرداری او روی سیستم پستی ایالات متحده متمرکز شده بود. در آن زمان سیستم پستی بسیار پیشرفت کرده بود و نوعی کوپن ایجاد کرده بود که به فرستنده اجازه می‌داد، تمبر نامه‌ی بازگشتی را پیش‌خرید کند و کوپن را در پاکت نامه بگذارد. گیرنده نامه می‌توانست، کوپن را ارائه کرده و تمبر‌های مورد نیازش را برای پاسخ به نامه دریافت کند. این نوع مبادله که آربیتراژ نام دارد، غیرقانونی نیست، اما پانزی آن را کمی گسترش داد.
ارتباط طرح پانزی با ارز‌های دیجیتال
یکی از تکنیک‌های کلاهبرداران برای مشروع جلوه دادن فعالیت‌های خود، ارتباط دادن آن‌ها به افراد، گروه‌ها، سازمان‌ها و پروژه‌های بسیار معتبر است. پشتوانه قوی رمز ارز‌های برتر بازار و اعتبار و سودآوری بالای آن‌ها دیگر بر هیچکسی پوشیده نیست، در نتیجه کلاهبرداران از نام آن‌ها به نفع خود سواستفاده کرده و به عنوان پوشش، لباسی کریپتویی روی پروژه خود می‌اندازند!
بیشتر بخوانید: آشنایی با ترفند پانزی؛ از برادران لیلا تا کوروش کمپانی / آیفون ۶۰۰ دلاری چطور ۲۰ میلیون تومان فروخته می‌شود؟
یکی از راه‌های کلاهبرداری، ارائه یک ارز دیجیتال فاقد پشتوانه است. به لطف وجود پلتفرم‌هایی نظیر اتریوم و کاردانو، اکنون به راحتی می‌توان رمز ارزی جدید در قالب یک توکن ایجاد کرد. به خریداران وعده آینده روشن و سودآوری بالای این توکن داده می‌شود، در حالی که پروژه و برنامه مشخصی درباره آن وجود ندارد. توکن طرح پانزی یا هرمی به جای تعلق داشتن به سیستمی عملیاتی و کاربردی، عملا هیچ فایده و استفاده‌ای ندارد، به همین دلیل پروژه کسب درآمدی نخواهد داشت. پس، طبق نحوه کارکرد طرح پانزی کلاهبرداری سود سرمایه‌گذاران و خریداران اولیه توکن، تنها در صورت ورود اعضای جدید و خرید توکن توسط آن‌ها پرداخت خواهد شد.
طرح پانزی در میان رمز ارز‌ها
ارز‌های دیجیتال با ویژگی‌های خاصی که دارند، کار را برای کلاهبرداران پانزی و هرمی تا حد زیادی راحت کرده است؛ که بعضی از این ویژگی‌ها عبارت اند از:
• رهگیری تراکنش‌های ارز دیجیتال مشکل‌تر است
• برای دریافت سرمایه نیاز به ایجاد حساب بانکی نیست
• از تمام دنیا می‌شود جذب سرمایه کرد
• سرمایه سریع‌تر منتقل می‌شود
• پولشویی آسان‌تر انجام می‌شود
طبق موارد بالا، ارز‌های دیجیتال شیوه خوبی برای طرح‌های پانزی هستند و جذب سرمایه و پرداخت سودها، بسیار راحت‌تر از روش‌های سنتی است. البته به صورت کلی کلاهبرداران از ارز‌های دیجیتال برای طرح‌های پانزی استفاده می‌کنند تا رد کمتری از خود بر جای بگذارند. پانزی‌ها در شکل‌های مختلفی اجرا می‌شوند. اما شیوه اصلی آن‌ها یکسان است. در حوزه ارز‌های دیجیتال شکل‌های پانزی متفاوت است.
ماینینگ
بخش بزرگی از کلاهبرداری‌های پانزی در حوزه ارز‌های دیجیتال به وب سایت‌های ماینینگ اختصاص دارد که ادعا می‌کنند با پول سرمایه گذاران، استخراج ارز‌های دیجیتال را انجام می‌دهند. اغلب این سایت‌ها در حقیقت استخراج انجام نمی‌دهند و با استفاده از روش پانزی، از سود سرمایه گذاران جدید به سرمایه گذاران قدیمی سود پرداخت می‌کنند. البته ماینینگ ابری روی کاغذ امکان پذیر است. اما یک سایت معتبر در ماینینگ ابری، فقط قدرت هش می‌فروشد نه اینکه مدعی سود نجومی تضمینی با نرخ ثابت و منظم باشد.
سرمایه‌گذاری سایر حوزه‌ها
نوع دیگری از طرح‌های Ponzi که خیلی هم رایج است، وب سایت‌هایی هستند که ادعا می‌کنند پول سرمایه‌گذاران را در بازار‌های خارجی املاک، خودرو، بورس، انرژی و یا هر چیز دیگری سرمایه گذاری می‌کنند. اما کاری جز پرداخت سود با پول سرمایه گذاران جدیدتر انجام نمی‌شود. بعضی از پروژه‌های کلاهبرداری هم ممکن است ادعا کنند که یک ربات تریدر پیشرفته دارند که در بازار‌های مالی معامله انجام می‌دهد و سود تضمینی پرداخت می‌کند. در این بین نه تنها رباتی در کار نیست و بلکه همه چیز دروغ است.
اعمال فشار برای سرمایه‌گذاری
کلاهبرداران در طرح‌های پانزی معمولا با ادعای فرصت کم باقی‌مانده، از تاکتیک فشار برای متقاعدسازی قربانیان به سرمایه گذاری هر چه سریع‌تر در پروژه‌های خود استفاده می‌کنند. تاکید این افراد عموما بر اهمیت فرصت سرمایه گذاری است که اگر به این کار اقدام نکنید، دیگر چنین فرصتی را نخواهید یافت. اما کلاهبرداران در طرح‌های پانزی معمولا با ادعای فرصت کم باقی‌مانده، از تاکتیک فشار برای متقاعدسازی قربانیان به سرمایه‌گذاری هر چه سریع‌تر در پروژه‌های خود استفاده می‌کنند. تاکید این افراد بر اهمیت فرصت سرمایه‌گذاری است که اگر به این کار اقدام نکنید، دیگر چنین فرصتی را نخواهید یافت.
کلاهبرداری کوروش کمپانی به سبک پانزی
در روز‌های اخیر خبری مبنی بر فرار مالک اصلی شرکتی به نام کوروش کمپانی بر سر زبان‌ها افتاد، شرکتی که تحت عنوان «کوروش پردازان آی‌سا» در تاریخ هشتم بهمن ماه سال ۱۳۹۹ با مسئولیت محدود، شماره ثبت ۵۷۲۲۱۰ و شناسه ملی ۱۴۰۰۹۷۶۳۲۶۹ به ثبت رسیده است. مدیران کوروش کمپانی به مردم وعده داده بودند که با دریافت مبلغ تنها ۲۰ میلیون تومان و پس از گذشت بین ۴۵ تا ۵۰ روز، تلفن‌های همراه آیفون ۱۳ که قیمت آن در بازار در حدود ۵۰ میلیون تومان است، را به دست خریداران برسانند.
در تبلیغات منتشر شده برای کوروش کمپانی نیز نام‌های آشنای بسیاری به چشم می‌خورد. نام‌هایی که گرچه اسامی‌شان پس از فرار مدیرعامل این شرکت به خارج از کشور و اطلاع مردم از کلاهبرداری این شرکت از بخش هایلایت «چهره‌ها» در اینستاگرام این شرکت حذف شد، اما همچنان با جستجویی ساده در فضای مجازی قابل مشاهده است؛ این روز‌ها خبری که خیلی زود فراگیر شد و مالباختگان را به دفتر مرکزی این شرکت در غرب تهران کشاند.
در پی این اقدام پلیس امنیت اقتصادی نیز به موضوع وارد شد. سردار حسین رحیمی، رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا در این خصوص گفته بود: «درپی تبلیغات خارج از ضوابط و پایین‌تر از قیمت بازار شرکتی با عنوان «کوروش کمپانی» برای فروش گوشی تلفن همراه، مراتب در دستور کارآگاهان پلیس امنیت اقتصادی قرار داده شد. با بررسی‌های صورت گرفته مشخص شد که اعضای این شرکت با تبلیغات گسترده و سوءاستفاده از برخی چهره‌های شناخته شده با تبلیغ فروش گوشی تلفن همراه به قیمت پایین با دریافت مبالغی با وعده تحویل ۴۵ روزه اقدام به ثبت نام از شهروندان کرده‌اند».
رئیس پلیس امنیت اقتصادی به نقش سلبریتی‌ها در کمک به کلاهبرداری این شرکت هم اشاره کرده و گفت: «متاسفانه در جریان فعالیت این شرکت برخی افراد سرشناس و شناخته شده اقدام به تبلیغ برای این شرکت کرده‌اند که به اتهامات آنان هم رسیدگی خواهد شد.» رحیمی همچنین گفته بود که متهم اصلی این پرونده قبل از تشکیل پرونده متواری شده، اما با اقدامات صورت گرفته یکی از اعضای اصلی این شرکت بازداشت و دو نفر دیگر تحت تعقیب هستند و هماهنگی دستگاه قضایی تمام اموال متهم اصلی پرونده توقیف شده است.