اقتصاد ۲۴- «قصد واکاوی آنچه را که در گذشته در این عرصه اتفاق افتاده نداریم، بلکه به دنبال آن هستیم تا بازار سرمایه ثبات پیدا کرده، سهامداران به آرامش برسند و بازار سرمایه بازار پررونقی باشد که سهامداران و کشور از آن منتفع شوند.» این صحبت‌های سیدابراهیم رئیسی در ابتدای سال ۱۴۰۱ درباره بورس و اهمیت آن برای دولت سیزدهم بود.
حالا، اما نگاهی به وضعیت بازار سهام، این سوال را مطرح می‌کند که آیا در حال حاضر بورس پررونق است؟ آیا سهامداران از بورس منتفع شده‌اند یا دولت؟ ظبعا پررونق صفت مناسبی برای بازار این روز‌ها نیست. بازاری که ارزش معاملات آن حتی به چهار همت نیز نمی‌رسد قطعا پررونق نیست.
دولت رئیسی البته در ادامه راه شعار‌ها را به فراموشی سپرد و مقصر مشکلات فعلی بورس را دولت‌مردان سابق دانست؛ در آبان‌ماه امسال وزارت اقتصاد با اشاره به اینکه بازار سرمایه هنوز میراث‌دار شرایط دولت‌های گذشته بوده، مدعی شد دولت رئیسی درک کرده که بورس مسئله کل اقتصاد است.
این گزاره تا حد زیادی درست است و اقتصاددان‌ها نیز بورس را آیینه اقتصاد کشور می‌دانند؛ با این وصف، وضعیت اقتصادی دولت رئیسی چگونه است؟
بورس در دولت رئیسی به بازار‌های مالی باخت
در نگاه اول، شاخص کل در ۲.۵ سال گذشته صعودی بوده و از ابتدای دولت رئیسی تا کنون حدود ۵۸ درصد افزایش داشته است. اگر چه این بازدهی برای بازه زمانی ۲.۵ ساله، چشمگیر نیست.
اما باید دید بازار‌های موازی در این مدت چه بازدهی از خود به ثبت رساندند؟ بررسی روند قیمتی دلار و طلای ۱۸ عیار در این مدت خبر از آن می‌دهد که قیمت دلار در این مدت ۱۳۰ درصد رشد کرده است.
همچنین قیمت طلای ۱۸ عیار نیز در دوره رئیسی جهش ۱۶۷ درصدی را پشت سر گذاشته است.
این بدان معناست که بازار سهامی که رئیسی در صدد رونق آن بود، به‌شدت از رقبای سفته‌باز خود عقب مانده است. در چنین شرایطی طبیعی است که مردم، سرمایه خود را به سمت بازاری ببرند که سود را تضمین می‌کند. البته رئیسی پیش از ریاست جمهوری خود، دم از ارائه تضمین برای جلوگیری از خسارت سهامداران خرد می‌زد.
حال باید دید تضمین رئیسی تا چه اندازه به واقعیت پیوسته است؟ نمودار زیر ارزش بازار سهام را بر حسب دلار نشان می‌دهد که بر اساس آن، می‌توان مقایسه‌ای به‌دست آورد و به این نتیجه رسید که بازار سهام تا چه اندازه از بازار‌های موازی عقب مانده است!
همان‌طور که در چارت پیداست، ارزش دلاری بورس ایران در زمان دولت رئیسی با سقوط بیش از ۴۰ درصدی از ۲۴۶ میلیارد دلار به ۱۴۵ میلیارد دلار رسیده است. گفتنی‌ست، این رقم در قله ۹۹ به ۴۳۵ میلیارد دلار نیز رسیده بود.
سرمایه سهامداران آب رفت
نتیجه این مقایسه بدان معناست که اگر شخصی با امید به صحبت‌های رئیسی به جای خرید دلار و طلا در بازار سهام سرمایه‌گذاری می‌کرد، تا کنون حدود ۴۰ درصد از ارزش واقعی سرمایه خود را از دست داده بود. بر فرض مثال، اگر فرد در ابتدای دولت رئیسی ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه داشته، با احتساب دلار ۲۴ هزار و ۶۸۰ تومانی در آن زمان، می‌توانست حدود چهار هزار و ۵۱ دلار (اسکناس) بخرد.
بیشتر بخوانید: دو تصمیمی که ترمز خروج نقدینگی از بورس را کشید/ پیش بینی بورس تا پایان اسفند
اکنون در یک قیاس کلی و با در نظر گرفتن ارزش بازار به صورت ریالی، سرمایه این شخص به ۱۳۶ میلیون تومان می‌رسد. با این حال، در حال حاضر این شخص با احتساب دلار ۵۶ هزار و ۵۰۰ تومانی، تنها می‌تواند دو هزار و ۴۰۷ دلار خریداری کند. به این ترتیب، قدرت خرید این شخص برای خرید دلار حدود ۴۰ درصد پایین آمده است.
سودآوری شرکت‌ها در دولت رئیسی رو به افول گذاشت
بورس دولت رئیسی تنها گریبان سهامداران را نگرفت. چرا که به طور کلی تولید و سودآوری شرکت‌ها نیز در این دوره افت شدیدی داشته است. بررسی نمودار زیر نشان می‌دهد بازده دارایی شرکت‌های بورسی در این مدت با کاهش شدیدی روبه‌رو شده است. به طوری که بازده دارایی شرکت‌های بورسی از ۱۷ درصد در ابتدای دولت رئیسی به ۱۳ درصد در مقطع کنونی تقلیل یافته است. یعنی شرکت‌ها نسبت به دارایی ثبت شده خود با کاهش سودآوری روبه‌رو شده‌اند.
همچنین میانگین حاشیه سود خالص شرکت‌های بورسی از ۳۰.۶ درصد در دوره قبل از دولت رئیسی، به ۲۰.۷ درصد. در دوره وی رسیده است. حاشیه سود ناخالص نیز در این مدت نزولی بوده است.
سهم‌های فراکابی ۷۲ درصد سقوط کردند
در بخش بازدهی صنایع نیز ارقام جالب توجهی دیده می‌شود. در بازه زمانی دو سال و نیم دولت رئیسی، گروه فراکاب بیشترین کاهش را در میان رقبای خود به ثبت رسانده است. به طوری که سهم‌های این گروه به طور میانگین، حدود ۷۲ درصد کاهش قیمت داشتند. این بدان معناست که شرکت‌هایی که سودآوری آن‌ها در گرو بورس بوده نیز بیشترین زیان را در این دولت به خود دیده‌اند.
در نهایت باید گفت دولت رئیسی با اقداماتی که انجام داده به جای جذب سرمایه‌گذار برای بورس، موجب خروج سرمایه از بازار سهام شده است. همچنین تورم موجود نیز سبب شد تا تولید و سودآوری شرکت‌های بورسی نزولی شود.