اقتصاد۲۴-تا تعطیلات نوروز ۱۴۰۳ چیزی باقی نمانده است؛ دو هفته. در شرایطی که در سال‌های پررونق ضریب اشغال هتل‌ها و مراکز اقامتی نزدیک به صد درصد شده بود، مدتی پیش رئیس جامعهٔ هتل‌داران از ضرر این صنعت در نوروز ۱۴۰۳ گفت و اعلام کرد ۵۰ درصد اتاق هتل‌های کشور در نوروز ۱۴۰۳ خالی می‌مانند. آن‌طورکه «جمشید حمزه‌زاده» گفته است هتل‌های کشور امسال نیز همچون سال‌های گذشته متضرر خواهند شد و فقط سه روز اول نوروز ممکن است برخی استان‌های گردشگرپذیر با ضریب اشغال کامل هتل‌ها مواجه شوند. این آمار دربارهٔ یک‌هزار و ۲۶۰ هتل شامل ۶۵ هتل پنج ستاره، ۱۶۰ هتل چهار ستاره و هتل‌های یک تا سه ستاره نشان می‌دهد فقط شاید برخی هتل‌ها در استان‌های شمالی، کیش و قشم با استقبال مسافران نوروزی مواجه شوند. حالا رئیس جامعهٔ انجمن‌های اقامتگاه‌های بومگردی هم نکتهٔ مشابهی را دربارهٔ بومگردیها مطرح می‌کند.
آمارها نشان می‌دهد نوروز سال ۱۴۰۲ ضریب اشغال بومگردیها حدود ۵۶ درصد بود. طبق آمار و فهرستی که وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اعلام کرده بود، ظرفیت اقامت در بومگردی‌های کل کشور صد هزار نفرشب اقامت است که از این میزان فقط ۵۶ درصد پر شد. همان زمان «صادق کاظمیان»، عضو هیئت‌مدیرهٔ جامعهٔ اقامتگاه‌های بوم گردی کشور در این باره به «دنیای‌اقتصاد» گفت هرچند مکانیزم مشخصی برای اعلام آمار‌های دقیق وجود ندارد، ولی آمار‌های کلی اعلام‌شده نشان می‌دهد در اقامتگاه‌ها با افت زیادی مواجه بودیم که به کاهش توان اقتصادی مردم برمی‌گردد؛ موضوعی که اقبال به خانه‌های مبله را به‌همراه داشته است. خانه‌های مبله هم هزینه کمتری دارند و هم نظارتی بر آن‌ها نیست.
طبق آمار و فهرستی که وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اعلام کرده بود، ظرفیت اقامت در بومگردی‌های کل کشور صد هزار نفرشب اقامت است که از این میزان در نوروز ۱۴۰۲ فقط ۵۶ درصد پر شده بود و این عدد در برخی استان‌ها حتی به زیر ۲۰ درصد هم می‌رسید
«یاور عبیری»، رئیس جامعهٔ اقامتگاه‌های بومگردی ایران هم در این باره گفته بود این آمار از طریق رؤسای انجمن‌های بومگردی استان‌ها جمع‌آوری شده است و نشان می‌دهد آمار اشغال بومگردیها بسیار پایین بوده است، درحالیکه امسال مسافران نوروزی زیادی در کشور جابه‌جا شده بودند.
عبیری نیز مهمترین دلیل را در ارائهٔ مجوز به مدارس و خانه‌های غیرمجاز دانسته و گفته بود در ایام نوروز شاهد بودیم مسافرانی جدا از خانوادهٔ فرهنگیان در مدارس اقامت می‌کردند، درصورتی‌که قرار بود فقط خانوادهٔ فرهنگیان اقامت داشته باشند.
خروج ۵۰۰ تا ۷۰۰ بومگردی از چرخه
حالا آمارها نشان می‌دهد سه هزار اقامتگاه بومگردی در کشور فعال است که با در نظر گرفتن به‌طور میانگین سه اشتغال برای هر بومگردی با ۹ هزار شاغل در حال فعالیت هستند. این بومگردیها، اما در شرایطی که بعد از سال‌های کرونا و کسادی آن و پس از آن با مشکلات پیش‌آمده طی یک سال و نیم گذشته با پلمب و توقیف به‌دلیل رعایت نکردن حجاب، اوضاع خوبی ندارند. رئیس جامعهٔ اقامتگاه‌های بومگردی ایران به «پیام ما» می‌گوید طی یک سال گذشته ۵۰۰ تا ۷۰۰ اقامتگاه از رده خارج شدند و مجوزشان تمدید نشد، درحالیکه فقط ۲۰۰-۳۰۰ بومگردی به این آمار اضافه شد.
بیشتر بخوانید:اختصاص ۹ میلیارد تومان اعتبار به تولیدات اقامتگاه‌های بومگردی
رئیس جامعهٔ اقامتگاه‌های بومگردی ایران: آموزش‌وپرورش و فعالیتش در حوزهٔ اقامت مسافران یک چالش برای بومگردیهاست. وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی امسال باید مکلف کند که ابتدا باید ظرفیت مراکز اقامتی رسمی پر شود و بعد مازاد آن سمت آموزش‌وپرورش برود؛ نه اینکه این وزارتخانه برای خود ستاد سفر داشته باشد و در میدان‌های اصلی شهر‌های گردشگرپذیر مسافر بپذیرد
عبیری با بیان اینکه سختگیری‌ها موجب شده است درعین‌حال که بسیاری از اقامتگاه‌ها غیرفعال می‌شوند، اقامتگاه‌های غیرمجاز رشد قارچ‌گونه‌ای داشته باشند، می‌افزاید: «این اقامتگاه‌های غیرمجاز به هیچ‌جا پاسخگو نیستند، درحالیکه اقامتگاه‌های بومگردی باید به هزار نهاد پاسخ دهند و هزینه‌های بسیاری هم بپردازند. ما روزبه‌روز شرایط را برای مجوزدار‌ها سخت می‌کنیم، درحالیکه غیرمجاز‌ها علاوه‌بر همهٔ مشکلاتی که دارند اتفاقاً به فرهنگ منطقه هم آسیب می‌زنند.»
یکی از موضوعات دیگری که عبیری به آن اشاره می‌کند حجاب است. مسئله‌ای که در یک سال و نیم گذشته به‌ویژه در روز‌های ابتدایی سال منجر شد به اینکه برخی از بومگردیها چند روز و در یک مورد چندماه، پلمب شوند. او می‌گوید بومگردیها اتفاقاً ترویج‌دهندهٔ فرهنگ و پوشش بومی هر منطقه هستند و می‌افزاید بومگردیها قرار نیست نقش گشت ارشاد را بازی کنند، زیرا اولاً مسافران به آن‌ها پاسخگو نیستند و دیگر اینکه با سختگیری‌های بیش‌ازحد مردم ترجیح می‌دهند سراغ اقامتگاه‌های غیرمجاز بروند و این هم یک آسیب است که دامن بومگردیها را گرفته.
به اعتقاد رئیس جامعهٔ اقامتگاه‌های بومگردی ایران نکتهٔ دیگر، هزینه‌های بالای راه‌اندازی، نگهداری و ارزیابی بومگردیهاست که منجر می‌شود با کرایهٔ پایین، فعالیت بومگردی صرفهٔ اقتصادی نداشته باشد یا اگر بخواهند هزینه‌ها را روی اقامت اضافه کنند، مسافر باز هم سراغ غیرمجاز‌ها می‌رود که هزینهٔ کمتری دریافت می‌کنند.
در مقابل، اما صدور مجوز برای خانه‌مسافر‌ها به‌راحتی و یک‌روزه انجام می‌شود و غیرمجاز‌ها قارچ‌گونه رشد می‌کنند، درحالیکه یک بومگردی باید هفت-هشت ماه برای دریافت مجوز صبر کند.
حذف سفر از سبد
با همهٔ مشکلاتی که بومگردیها دارند و رئیس جامعهٔ اقامتگاه‌های بومگردی ایران به آن اشاره می‌کند، به‌نظر می‌رسد نوروز پررونقی در انتظارشان نباشد. آمار‌های فعلی نشان می‌دهد ضریب اشغال این بومگردیها هنوز به ۵۰ درصد هم نرسیده است، درحالیکه همیشه در این روز‌ها همهٔ رزرو‌ها انجام شده بود. عبیری با بیان اینکه سال گذشته اوضاع خیلی بهتر از امسال بود، می‌گوید: «بعید می‌دانم ضریب اشغال بومگردیها امسال مانند سال گذشته شود. خیلی از فعالان گردشگری امید داشتند بخشی از خسارت‌هایشان را در چندسال گذشته جبران کنند که به‌نظر می‌رسد امیدی به این اتفاق نیست.»
بیشتر بخوانید:رونق فعالیت‌های اکوتوریستی در منطقه آزاد انزلی/ استقبال مردم از مجموعه‌های بومگردی
او البته یکی از مهمترین دلایل این اتفاق را در کنار سختگیری‌ها، شرایط اقتصادی مردم می‌داند و توضیح می‌دهد: «بخشی از سفر بستگی به شرایط اقتصادی مردم دارد. متأسفانه شرایط اقتصادی طوری است که به‌راحتی سفر شکل نمی‌گیرد یا اگر هم شکل بگیرد، به‌سمت اقامت در خانهٔ بستگان یا غیرمجاز‌ها سوق می‌یابد. درواقع، اولین چیزی که از سبد خرید مردم با تورم اقتصادی حذف می‌شود، سفر است.»
مدارس، رقیب بومگردیها
علاوه‌بر سختگیری‌ها، کاهش سفر و مواردی که فعالیت بومگردیها را با چالش مواجه کرده است، نوروز سال گذشته ارائهٔ مجوز به مدارس برای جذب مسافر هم یکی از مشکلاتی است که به‌عنوان عاملی برای اشغال کم بومگردیها مطرح شد.
طبق آنچه در شصتمین نشست ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر با محوریت نوروز ۱۴۰۳ مطرح شد، آموزش‌وپرورش امسال هم با ۶۱ هزار و ۴۵۱ کلاس درس برای طرح اسکان آمادهٔ فعالیت است و «سعید مقدم‌زاده»، مدیرکل رفاه و پشتیبانی آموزش‌وپرورش اعلام کرد سال گذشته آموزش‌وپرورش در فارس، اصفهان، خراسان‌رضوی، خوزستان و یزد به‌ترتیب بیشترین پذیرش را داشتند.
حالا رئیس جامعهٔ اقامتگاه‌های بومگردی ایران در این باره می‌گوید: «آموزش‌وپرورش و فعالیتش در حوزهٔ اقامت مسافران یک چالش برای بومگردیهاست. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی امسال باید مکلف کند که ابتدا باید ظرفیت مراکز اقامتی رسمی پر شود و بعد مازاد آن سمت آموزش‌وپرورش برود؛ نه اینکه این وزارتخانه برای خود ستاد سفر داشته باشد و در میدان‌های اصلی شهر‌های گردشگرپذیر مسافر بپذیرد. آیا آموزش‌وپرورش این اجازه را به ما می‌دهد ما مرکز آموزشی باشیم؟ حالا چطور می‌شود که یک نهاد آموزشی می‌خواهد مرکز اقامتی باشد و درآمدزایی کند؟ این مسئله اقامتگاه‌ها را با آسیب زیادی مواجه کرده است.»
مشکلات بومگردیها در شرایطی مطرح می‌شود که «علی‌اصغر شالبافان»، معاون گردشگری ایران، پیش‌ازاین به «باشگاه خبرنگاران جوان» گفته بود «امکان صدور مجوز در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای واحد‌های بومگردی وجود دارد»؛ امکانی که با هدف رونق گردشگری، اشتغالزایی در این بخش و در سیاست‌های بلندمدت خروج از اقتصاد نفتی با درآمدزایی از بخش‌های دیگر انجام شده است. اما نه‌تن‌ها این شرایط تسهیل نشده که کار برای بومگردیها روزبه‌روز سخت‌تر می‌شود، به‌طوری‌که فقط در یک سال بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ بومگردی تعطیل شدند.
نوروز ۱۴۰۲، ۵۷ میلیون و ۱۱۸ هزار نفرشب اقامت از ۲۵ اسفند ۱۴۰۱ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۲ با تجمیع آمار اقامت‌های رسمی و غیررسمی، اضطراری و خوابگاه‌های آموزش‌وپرورش، زائرسراها، مساجد و … ثبت شد. از این تعداد حدود ۱۱ میلیون و ۶۰۰ هزار نفرشب آمار اقامت در هتل‌ها و مراکز اقامت رسمی دارای مجوز از وزارت میراث‌فرهنگی بوده است که بومگردیها فقط توانستند از این حجم مسافر ۵۶ درصد ظرفیت خود را پر کنند که آن‌هم در برخی استان‌ها حتی به زیر ۲۰ درصد می‌رسید.