اقتصاد ۲۴- تامین اجتماعی که از آن به عنوان بزرگترین صندوق بازنشستگی در کشور یاد می‌شود، نزدیک به نیمی از جمعیت ایران را تحت پوشش خود دارد. این صندوق نیمه ورشکسته، به دلیل اینکه هیچ‌گاه نتوانسته دیون خود را از دولت به صورت نقدی دریافت کند، همواره از کمبود نقدینگی رنج می‌برد؛ بنابراین بخش عمده انرژی مدیران آن صرف تدبیری برای تبدیل دارایی‌های دریافتی از مسیر رد دیون به وجه نقد می‌شود.
اما این بار گویا تصمیم‌سازان تامین اجتماعی تصمیم خطرناکی گرفته‌اند که شاید جیبشان را پرپول کند؛ ولی اثر منفی بر سفره کوچک شده بازنشستگان خواهد داشت.
چند روز قبل از عید بود که محمد اسدی، رئیس کانون بازنشستگان سازمان تامین اجتماعی از عیدانه‌ای رونمایی کرد که نشان می‌داد تامین اجتماعی در تصمیمی یک طرفه، بدون اینکه بازنشستگان درخواستی برای خرید سهام پتروشیمی امیرکبیر داشته باشند، از حقوق آنها کسر کرده و به افرادی که یک میلیون تومان از حقوقشان برداشت شده، اعلام کرد که اگر سهام پتروشیمی امیرکبیر را نمی‌خواهند، عدد ۱۱ را به سامانه دریافت پیامک ارسال کنند تا پول برداشتی از حساب آنها عودت داده شود.
با این برداشت بدون اجازه، بخشی از فشار ناشی از تامین بار مالی ایام نوروز به دلیل پرداخت عیدی و ... از روی دوش مسئولان تامین اجتماعی برداشته می‌شود؛ اما چه کسی پاسخگوی بازنشستگانی خواهد بود که روی ریال به ریال حقوقشان برنامه‌ریزی کرده‌اند؟
بر اساس گفته‌های رئیس کانون بازنشستگان سازمان تامین اجتماعی، قرار است این صندوق ۵۲ درصد سهام پتروشیمی امیرکبیر را به بازنشستگان این صندوق واگذار کند. ارزش این سهام ۶۴ هزار میلیارد تومان است و سهم هر بازنشسته ۱۵ میلیون تومان خواهد بود. بخشی از این سهام به صورت نقدی و بخشی از آن به صورت اقساط پرداخت خواهد شد.
آن طور که اسدی می‌گوید: بخش نقدی به صورت یک میلیون تومان در اسفند و دو پرداخت ۵۰۰ هزار تومانی در فروردین و اردیبهشت از حساب مستمری بازنشستگان انجام می‌شود. وام هم از محل اعتبارات بانک رفاه کارگران پرداخت شده و قسط ماهانه آن ۲۷۰ هزار تومان است.
رئیس کانون بازنشستگان سازمان تامین اجتماعی می‌گوید: فرآیند خرید در قالب یک شرکت سهامی است، ولی تا ۴۰ روز آینده با تبدیل به تعاونی، همه متقاضیان، سهام دار این تعاونی می‌شوند.
دریافت سود ۲۳ درصدی از بازنشستگان
بر اساس اندک اطلاعات موجود، با یک حساب و کتاب ساده می‌توان فهمید که وام پرداختی بانک رفاه کارگران با اعمال سود ۲۳ درصدی با نیت به ظاهر خیرخواهانه در اختیار بازنشستگان قرار می‌گیرد.
بر اساس آنچه مسئولان سازمان تامین اجتماعی اعلام می‌کنند، از ۱۵ میلیون تومان سهامی که به افراد فروخته می‌شود، طی سه قسط دو میلیون تومان وجه نقد دریافت می‌شود؛ بنابراین وام اعطایی بانک رفاه، ۱۳ میلیون تومان است. با در نظر گرفتن اقساط ۲۷۰ هزار تومانی طی پنج سال، دریافت کننده وام در انتهای دوره ۱۶ میلیون و ۲۰ هزار تومان به بانک باز خواهد گرداند که سودی معادل ۲۳ درصد را نشان می‌دهد.
حداکثر سود پرداختی امسال دو میلیون تومان
با توجه به اقساط ۲۷۰ هزار تومانی وام اعطایی بانک رفاه، سود پرداختی پتروشیمی‌ها در هر ماه چقدر خواهد بود که هزینه ناشی از این اقساط را پوشش دهد؟ آیا برای بازنشستگان به‌صرفه است که وارد بازی جدید سازمان تامین اجتماعی شوند؟ بهنام صمدی کارشناس بورس در این رابطه به خبرنگار اقتصاد آنلاین می‌گوید: سود پایه هر سهم پتروشیمی امیرکبیر در حال حاضر بر اساس گزارش ۹ ماهه ۹۸۷ تومان است. این رقمی است که این مجموعه محقق کرده است و معلوم نیست که تمام این رقم را تقسیم کند.
بیشتر بخوانید: قدرت خرید مردم در قیاس با زمان جنگ ۲۳۷ واحد عقب است/ کارگران و بازنشستگان از آرامش اقتصادی مایوس شده‌اند
او با اشاره به ابهام در طرح فروش سهام این پتروشیمی و روشن نبودن جزئیات آن بیان می‌کند: معلوم نیست تامین اجتماعی قصد دارد با همان قیمت تابلو سهام را به بازنشستگان بفروشد یا اینکه تصمیم دیگری دارد. تا اطلاعات ندهند، متوجه نمی‌شویم که این طرح برای بازنشستگان سوددهی دارد یا خیر.
این کارشناس بورس قیمت فعلی هر سهم پتروشیمی امیرکبیر روی تابلو را ۸ هزار و ۲۲۰ تومان اعلام می‌کند و با فرض اینکه با همان قیمت، سهام به بازنشستگان فروخته شود، با در نظر گرفتن رقم ۱۵ میلیون تومانی اعلامی از سوی تامین اجتماعی، تعداد سهام را هزار و ۸۰۰ سهم و کل سود پرداختی توسط این پتروشیمی را دو میلیون تومان در سال می‌داند.
او تاکید می‌کند: رقم دو میلیون تومان در واقع EPS است و چیزی که در مجمع برای تقسیم شدن تصویب می‌شود، می‌تواند رقم متفاوتی باشد، زیرا شرکت‌ها صد درصد سود خود را تقسیم نمی‌کنند.
صمدی می‌گوید: اگر تامین اجتماعی با تخفیف سهام را به بازنشستگان ارائه دهد و فقط این نباشد که عرضه را با وام انجام دهد؛ مثلا بگوید در تابلو نرخ هر سهم هشت هزار و ۲۰۰ تومان است، ولی به بازنشسته‌های خود با ۱۰ تا ۱۵ درصد تخفیف سهام را می‌دهم، در این صورت چنین تصمیمی کمی توجیه دارد.
به اعتقاد او هدف تامین اجتماعی از فروش این سهام تبدیل آن به منابع مالی است، ولی با توجه به تجربیات گذشته، کسی چنین سهمی را نمی‌خرد.
این کارشناس بازار بورس با تاکید بر اینکه تامین اجتماعی بدون اجازه نمی‌تواند به بازنشستگان سهام بفروشد، یادآور شد: جزئیات طرح تامین اجتماعی مشخص نیست، اما سرنوشت آن مشابه دارا یکم و پالایش یکم می‌شود. دولت فقط به مردم سهام را فروخت و مردم روی کاغذ سهامدار بودند، اما صندلی‌های مدیریتی را برای خود نگه داشت. این طرح هم به همین صورت است. تامین اجتماعی ۵۲ درصد سهام پتروشیمی امیرکبیر را واگذار می‌کند و فقط هدفش این است که پول‌ها را از مردم بگیرد. در نهایت سهام خرد شده و کسی نمی‌تواند ادعای سهم مدیریتی داشته باشد.
او اضافه می‌کند: تامین اجتماعی ادعا می‌کند که می‌خواهد این سهام را در قالب تعاونی بدهد. یعنی حتی عملا مردم سهامدار مستقیم هم نیستند و حق رای دست خودش باقی خواهد ماند. این واگذاری همان پروژه دارا یکم و پالایش یکم است.
صمدی درباره اینکه آیا معقول است که بازنشستگان سهام بخرند، این‌گونه توضیح می‌دهد: تجربه‌های قبلی نشان داد که معقول نیست بازنشسته‌ها وارد این خرید شود. سود سالانه‌ای که می‌گیرند، بستگی به تصمیم مجمع دارد و معلوم نیست که حداکثر سود تقسیم بشود. حتی اگر حداکثر سود را تقسیم کنند، ماهانه ۱۶۶ هزار تومان سود نصیب بازنشسته می‌شود.
او ادامه می‌دهد: معلوم نیست وام پرداختی قرض الحسنه است و یا با سود است. داستان عرضه این سهام خیلی پیچیده است. باید مشخص شود که سود وام پرداختی به بازنشسته‌ها صفر درصد، ۲۳ یا ۱۸ درصد است تا بعد بتوان درباره سودده بودن ورود به این عرصه صحبت کرد.
طرحی برای آینده
هادی حق شناس کارشناس اقتصادی در گفتگو با اقتصاد آنلاین درباره اقدام تامین اجتماعی برای فروش سهام به بازنشستگان بیان می‌کند: یکی از بنگاه‌هایی که در اقتصاد ایران با بازدهی مناسب وجود دارد، پتروشیمی‌ها هستند. علت این است که خوراک پتروشیمی‌ها گاز است که به وفور در ایران وجود دارد.
او اضافه می‌کند: بالاخره ایران دومین ذخایر گاز جهان را دارد، لذا صنعت پتروشیمی در سمت مواد اولیه دچار مشکل نیست.
حق شناس می‌گوید: درست است در شرایط تحریم در فروش مواد پتروشیمی و نقل و انتقالات ارزی دچار مسئله هستیم، اما اگر تحریم‌ها رفع شود، حتما ارزش سهام پتروشیمی بسیار افزایش می‌یابد، زیرا محصول پتروشیمی در ایران و دنیا به فروش می‌رسد.
او ادامه می‌دهد: با توجه به شرایط گفته شده، فی نفسه سهام پتروشیمی ارزشمند است. چون تامین اجتماعی امتیازی قائل است و می‌توان در پنج سال با تسهیلات بانک رفاه کارگران سهام پتروشیمی امیرکبیر را خرید، این یک فرصت برای بازنشسته‌ها است.
این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد:، اما نکته مقابل این است که بازنشستگانی که به اصطلاح «هشت‌شان گروی ۹شان است» و قدرت خرید و دریافتی‌شان مناسب نبوده و خیلی سطح پایین است و در واقع زیر خط فقر هستند، آیا توان پرداخت این اقساط را دارند؟
او اضافه می‌کند: به نظر من اگر این موضوع برای شاغلین مطرح می‌شد، صدر درصد مطلوب بود. اما بازنشسته‌ها زمان حال را می‌بینند و دیگر فرصت سرمایه‌گذاری برای آینده را ندارند. مگر اینکه بخواهند برای خانواده‌های خود در آینده یک سهامی بگذارند و ارزش افزوده‌ای ایجاد کنند.
حق شناس بیان می‌کند: از منظرآینده نگری خرید سهام مطلوب است، اما از منظر اینکه در زمان حال فروش سهام به درد بازنشسته‌ها بخورد، قطعا این شیوه مناسب نخواهد بود.
او توضیح می‌دهد: بازار بورس در شرایط خارج از تحریم می‌تواند خیلی سود ایجاد کند، اما در شرایط تحریم، منفعتی که ما دلمان بخواهد، ایجاد نمی‌کند.
این کارشناس اقتصادی می‌گوید: تامین اجتماعی با این اقدام تلاش کرده است که دریافتی بازنشستگان را به روز کند، اما این شیوه به درد زمان حال این قشر نمی‌خورد.