اقتصاد۲۴-ناترازی بنزین در کشور دلایل متعددی دارد که کارشناسان امر مهمترین دلیل آن را خودرو‌های فرسوده عنوان می‌کنند، خودرو‌هایی که علاوه بر آلودگی هوا بر اقتصاد کشور هم لطمه می‌زند، زیرا احتراق نا مناسب منجر به مصرف این خودرو‌ها می‌شود که این افزایش مصرف منجر به واردات بنزین هم شده است. اگرچه مسؤولان برای جلوگیری از این ناترازی راهکار‌های مختلفی نظیر ساخت پالایشگاه، محدودیت کارت سوخت جایگاه، کاهش سهمیه آزاد کارت‌های سوخت و حتی افزایش سهم سی ان جی در سبد سوخت را در نظر گرفتند، اما به نظر می‌رسد که این راهکار‌ها پاسخ گو نبوده و اکنون باید راهکار‌های دیگری را برای جبران این خسارت سوختی در نظر گرفت.
یکی از ابزار‌های مهم برای جبران ناترازی بنزین مدیریت مصرف است، اما این موضوع به تنهایی کافی نیست، چرا که در کنار مدیریت مصرف باید به مقولاتی نظیر میزان سهمیه ماهانه خودرو‌های شخصی و بالا بردن استاندارد‌های خودرو توجه ویژه‌ای نشان داد، زیرا مهمترین دلیل ناترازی بنزین در کشور را می‌توان کیفیت پایین خودرو‌ها دانست، خودرو‌هایی که دو برابر استاندارد جهانی مصرف دارند، مدیرعامل شرکت پالایش و پخش، جلیل سالاری هم صحه بر این موضوع گذاشت گفت، مصرف سوخت خودرو‌های داخلی نسبت به استاندارد جهانی ۲ برابر است اگر خودرو‌های داخلی، استاندارد بودند الان مصرف بنزین در کشور ۶۰ میلیون لیتر در روز بود و می‌توانستیم بیش از ۵۰ میلیون لیتر در روز، بنزین صادر کنیم. طبق محاسبات، صادرات این میزان بنزین درآمدی معادل ۱۵ میلیارد دلار برای کشور به همراه دارد.
بی کیفتی خودرو‌های داخلی عامل ناترازی بنزین
اگرچه کارشناسان خودرو تا چندی پیش زیر بار کیفیت پایین خودرو‌های داخلی و عامل اصلی ناترازی بنزین نمی‌رفتند، اما مسیح فرزانه، کارشناس صنعت خودرو در رابطه با علت ناترازی بنزین در کشور گفت: در بحث بهینه سازی مصرف سوخت چندین مؤلفه تأثیر گذار است. یکی از اقدامات مؤثر در کاهش ناترازی بنزین تقویت صنعت خودروسازی داخلی یعنی بالابردن کیفیت مونتاژ خودرو بویژه در بحث تولید موتور (پیشرانه) و قوای محرکه است که هم باعث کاهش مصرف بنزین و هم کاهش آلودگی هوا در تمام شهر‌ها در دراز مدت می‌شود.
فرزانه در ادامه با اشاره به اینکه از سوی دیگر تقویت واردات خودرو‌های خارجی با کیفیت نیز می‌تواند به ما در رفع معضل ناترازی بنزین کمک کند ادامه داد: تغییر نگاه کلان به بخش صنعت خودرو در بخش مونتاژ نیز یکی از اقداماتی است که می‌توان به وسیله آن تا حدودی این ناترازی را در بلند مدت مرتفع کند.
وی خاطرنشان کرد: تمامی خودرو‌های مونتاژی در کشور در حالی چینی شده‌اند که ۵ سال پیش بخش قابل توجهی از این مونتاژی‌ها خودرو‌های فرانسوی مثل پژو و رنو وسیتروئن بود که به مراتب از کیفیت بسیار بالاتری از خودرو‌های کنونی چینی برخوردار بودند، به اضافه اینکه عموم خودرو‌های مونتاژی چینی موتور‌های توربوی بی کیفیتی دارند که با کیفیت پایین سوخت در کشور ناسازگارند و هم موتور را زودتر از موعد مستهلک، هم آلودگی را بالاتر و هم مصرف سوخت را بیشتر می‌کند و چنین شرایطی سبب رسیدن به رکورد مصرف سوخت بیش از ۱۵۰ میلیون لیتر در روز در کشور شده است.
واردات خودرو‌های برقی راهی برای جبران ناترازی بنزین
یکی از اقداماتی که بسیاری از کشور‌ها برای کاهش مصرف سوخت و جلوگیری از آلودگی هوا به آن روی آورده‌اند استفاده از خودرو‌های برقی است، بابک صدرایی کارشناس صنعت خودرو صحه بر این موضوع می‌گذارد و می‌گوید: اتفاقی که در سال‌های اخیر در صنعت خودروسازی جهان رخ داده این است که به سمت خودرو‌های با موتور پاک، بازدهی بالا و مصرف سوخت پایین و آلایندگی کم رفته‌ایم.
بیشتر بخوانید:ترس دولت از جراحی قیمت بنزین چیست؟
وی ادامه داد: مسائل زیست محیطی در تولید خودرو اگر جدی گرفته نشود برای تمام دنیا بحران ایجاد می‌کند. خودرو‌هایی که در کشور ما تولید می‌شود پلتفرم‌های قدیمی دارد و موتور‌ها آلایندگی بالاتری نسبت به خودرو‌های جدید دارد.
صدرایی توضیح داد: علاوه بر این مشکل دیگر موجود در کشور ما که باعث شده مصرف بنزین بالا برود از رده خارج نشدن خودرو‌های فرسوده است. وی ادامه داد: خودرو‌های فرسوده در کشور ما حجم بالایی دارند. اگر ما خودروی برقی هم به کشور وارد کنیم، ولی این خودرو‌های فرسوده و اتوبوس و مینی‌بوس‌های فرسوده را از رده خارج نکنیم تأثیری در کاهش مصرف بنزین و ناترازی ندارد.
این کارشناس خودرو توضیح داد: به همین دلیل ما باید برنامه‌ریزی داشته باشیم که خودرو‌های فرسوده و قدیمی و خودرو‌های تولید کننده آلایندگی را از چرخه مصرف خارج کنیم و به جای آن خودرو‌های نو با انرژی پاک به چرخه مصرف وارد کنیم.
این کارشناس خودرو بیان کرد: برای از رده خارج کردن خودرو‌های فرسوده هم مشکلات زیادی بر سر راه وجود دارد، زیرا عمده کسانی که از خودرو‌های فرسوده استفاده می‌کنند شرایط مالی لازم را ندارند که از خودرو‌های جدید و با مصرف کم بنزین استفاده کنند و برای برون رفت از این شرایط باید دولت تصمیمی عاجل بگیرد.
استاندارد پایین خودرو‌های داخلی دلیل اصلی ناترازی بنزین
ناصر سودانی کارشناس انرژی درباره معضل ناترازی بنزین در کشور گفت: کشور ما از ابتدا در موضوع بنزین وابستگی قابل توجهی را به خارج داشته است و جز در مقاطع کوتاهی نتوانسته به خودکفایی بایسته‌ای برسد.
وی ادامه داد: عمده‌ترین دلیل ناترازی بنزین در کشور بالا بودن مصرف این فرآورده سوختی است و هم عدم تعادل بین تولید و مصرف باعث شده که با ناترازی بنزین در کشور مواجه شویم.
این کارشناس انرژی توضیح داد: عمده‌ترین تلاشی که باید در کشور صورت بگیرد کاهش مصرف و افزایش تولید است به نحوی که تولید بنزین از مصرف آن بیشتر باشد.
سودانی افزود: کاهش مصرف بنزین به عوامل متعددی وابسته است، ابتدا اینکه باید استاندارد خودرو‌های تولید داخل را به استاندارد‌های جهانی نزدیک کنیم که متأسفانه تا این استاندارد‌ها فاصله قابل توجهی داریم.
این کارشناس انرژی توضیح داد: متأسفانه تولیدات خودروسازان ما به سمت خودرو‌های هیبریدی و با سوخت‌های سبز پیش نرفته است. با وجود گشایش پالایشگاه خلیج فارس هنوز نتوانسته‌ایم پا به پای مصرف تولید را افزایش دهیم و این امر باعث شده که به واردات بنزین تن دهیم.
نبود سبد سوخت یکی از دلایل ناترازی بنزین
البته سهم نه چندان زیاد سی ان جی در سبد سوخت قابل اغماض نیست، سعید رحمان سالاری، مدیر طرح سی‌ان‌جی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی چندی پیش گفت: هم‌اکنون حدود ۲ هزار و ۵۵۰ تجهیز سی‌ان‌جی در سطح کشور وجود دارد که این تعداد، ظرفیت توزیع روزانه ۳۵ تا ۴۰ میلیون مترمکعب در کشور را فراهم کرده است.
وی افزود: به‌طور میانگین روزانه حدود ۲۲ میلیون مترمکعب سی‌ان‌جی در جایگاه‌های کشور توزیع می‌شود که این مقدار جایگزین توزیع روزانه ۲۲ میلیون لیتر بنزین در کشور شده است.
وی ادامه داد: باید تلاش کنیم کاستی‌های این صنعت برطرف شود. هم‌اکنون حدود ۱۷ میلیون لیتر ظرفیت خالی در کشور وجود دارد که باید هرچه سریع‌تر با افزایش تعداد خودرو‌های گازسوز از این ظرفیت خالی به‌منظور افرایش سهم سی‌ان‌جی در سبد سوخت خودرو‌ها و کاهش ناترازی بنزین استفاده کنیم.
رحمان سالاری تأکید کرد: توزیع هر مترمکعب سی‌ان‌جی حدود یک دلار به اقتصاد کشور کمک می‌کند که این موضوع افزون بر مزایای زیست محیطی، با احتساب ۱۵ میلیون مترمکعب ظرفیت خالی روزانه، صرفه‌جویی بزرگی را در کشور به همراه خواهد داشت.
مهرداد عباد عضو اتاق بازرگانی از دیگر صاحبنظران است که درباره علت بروز ناترازی بنزین و راه کار برون رفت از این معضل گفت: کشور ما هم اکنون در چند جبهه «بنزین، گاز و برق» با ناترازی انرژی رو به رو است. این ناترازی به چند عامل دربر می‌گردد که یکی از این عوامل عدم سرمایه گذاری خودروسازان در تحقیق و توسعه برای ورود تکنولوژی‌های جدید به صنعت خودروسازی و مهم‌تر از آن عدم سرمایه گذاری دولت بر روی متنوع کردن سبد سوخت است.
وی ادامه داد: ما چند پژوهشگاه داریم که در ارتباط با صنعت نفت و گاز و تکنولوژی خودرو‌ها کار می‌کنند و تحقیقات خوبی هم داشته‌اند، اما متأسفانه از آن‌ها استفاده‌ای که باید نشده است.
بیشتر بخوانید:ریشه مشکل ناترازی بنزین کجاست؟
این عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی افزود: متأسفانه در چند ۱۰ سال اخیر بودجه‌های آن‌ها به شدت پایین آمده است، ولی با این وجود کار‌های تحقیقاتی زیادی در این پژوهشگاه‌ها انجام شده که همچنان خاک می‌خورد. در این پژوهشگاه‌ها به خیلی از تکنولوژی‌های روز دنیا برای تولید خودرو‌های با تکنولوژی پیشرفته به صورت آزمایشگاهی دست پیدا کرده‌ایم، می‌توانیم تولید خودرو‌های پاک و سبز را هم در دستور کار داشته باشیم تا سبد سوخت ما متنوع شود، ولی متأسفانه به این سمت و سو سوق پیدا نکرده‌ایم.
عباد گفت: ما متأسفانه برنامه‌ریزی خوبی در چند ۱۰ سال اخیر برای سرمایه گذاری در سبد سوخت نداشته‌ایم و هرازگاهی به واسطه معروف شدن یک کار در برخی حوزه‌ها سرمایه گذاری می‌کردیم که خیلی هم تأثیر گذار نبود. در حالی که در حال حاضر بیش از ۹۵ درصد سبد سوخت ما وابسته به بنزین است کشور‌های نه چندان توسعه یافته از سوخت‌های دیگر برای تردد وسایل نقلیه خود استفاده می‌کنند.
عباد خاطرنشان کرد: از سوی دیگر قدیمی‌تر شدن تجهیزات این پالایشگاه‌ها و تجهیزات سر چاهی و همچنین قدیمی شدن مخازن نفت و گاز باعث شده که عملاً راندمان تولید بنزین پایین بیاید.
عضو کمیسیون بهبود محیط کسب و کار اتاق تهران توضیح داد: در کشور نیاز داریم که از خودرو‌های جدید و با تکنولوژی روز دنیا استفاده کنیم، ولی متأسفانه همچنان از خودرو‌های بی کیفیت استفاده می‌شود.
وی بیان کرد: ما زمانی حدود ۵ تا ۱۰ سال پیش تصورمان این بود که بنزین، گاز و نفت همیشه به اندازه کافی در دسترس هست، در آن زمان هنوز با این مشکلات سیستمی رو به رو نبودیم. در حال حاضر نیاز به اصلاح در صنعت ساخت خودرو‌ها داریم تا بتوانیم راندمان مصرف بنزین را پایین بیاوریم و در نتیجه با ناترازی بنزین مقابله کنیم.
جبران ناترازی در گرو افزایش کیفیت خودرو‌های داخلی
بر اساس این گزارش این طور که به نظر می‌رسد عوامل بسیاری بر ناترازی بنزین دامن زده‌اند، اما مهمترین عامل ناترازی بنزین در کشور ما یکی خودرو‌های فرسوده و دیگری عدم رعایت استاندارد‌های جهانی در خودرو‌های داخلی است و اگر این دو مؤلفه رعایت می‌شد اکنون مصرف بنزین در کشور ۶۰ میلیون لیتر در روز بود و حتی امکان صادرات ۵۰ میلیون لیتری در روز، بنزین نیز فراهم بود و در آمد ۱۵ میلیارد دلاری را برای کشور به همراه داشت. البته بی کیفیتی خودرو‌های داخلی مزید بر علت شده تا بر ناترازی بنزین دامن زند.