اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: تعویض به موقع تسمه تایم خودرو برای جلوگیری از آسیب‌های جدی به موتور بسیار حیاتی است. تسمه تایم، که مسئول هماهنگی بین میل‌سوپاپ و میل‌لنگ در موتور است، باید در زمان‌های مشخصی تعویض شود تا از پارگی و خرابی آن جلوگیری شود. با مراجعه به کتابچه راهنمای خودرو، بررسی علائم ظاهری و عملکردی تسمه تایم و مشاوره با متخصصان مکانیک، می‌توانید زمان مناسب برای تعویض تسمه تایم را تعیین کنید و از سلامت و کارایی بهینه موتور خودرو خود اطمینان حاصل کنید.
تسمه تایم چیست؟
خودرو بدون تسمه تایم روشن نمی‌شود و حتی موتور خودرو نیز به حرکت درنمی‌آید. این تسمه با قرار گرفتن بر روی پولی‌های میل‌لنگ و میل‌سوپاپ، این دو قسمت موتور را به یکدیگر متصل می‌کند. زمان‌بندی عملکرد میل‌سوپاپ‌ها نیز توسط تسمه تایم انجام می‌شود. به‌طوری‌که با هر دو دور چرخش میل‌لنگ، میل‌سوپاپ یک دور می‌چرخد. یعنی تعداد دفعات چرخش میل‌سوپاپ نیم دور کمتر از میل‌لنگ است. البته در برخی خودروها از زنجیر تایم بجای تسمه استفاده شده است. درواقع در خودروها، ابتدا زنجیر تایم برای تنظیم زمان‌بندی میل‌سوپاپ‌ها به‌کار می‌رفته است. هرکدام از این قطعات مزایا و معایب خود را دارند. زنجیر تایم در مقایسه با تسمه تایم عمر طولانی‌تری دارد، به‌طوری‌که عمر آن را برابر با عمر پیشرانه موتور می‌دانند. اما تسمه تایم با توجه به لاستیکی بودن طول عمر خاصی دارد و به‌موقع باید تعویض شود.
خطر پارگی تسمه تایم و مشکلات احتمالی آن
اگر تسمه تایم به‌موقع تعویض نشود امکان پاره شدن دارد. پاره شدن تسمه تایم خسارات زیادی را برای خودرو به همراه دارد. اولین قطعه‌ای که آسیب جدی می‌بیند سوپاپ‌ها هستند. پیستون‌ها و سوپاپ‌ها در داخل سیلندر قرار دارند و بر اساس چرخش میل‌لنگ و تنظیم زمان‌بندی میل‌سوپاپ، پیستون و سوپاپ‌ها برخوردی با یکدیگر ندارند. اما در صورت پاره شدن تسمه تایم این زمان‌بندی به هم می‌ریزد و پیستون‌ها و سوپاپ‌ها همزمان به یکدیگر برخورد می‌کنند. این برخورد باعث خرابی سوپاپ‌ها می‌شود و در عملکرد خودرو اختلال ایجاد می‌کند. خرابی و کج شدن سوپاپ‌ها کمترین خسارتی است که به علت خرابی تسمه تایم شامل یک خودرو می‌شود. اگر دور موتور بالا باشد و تسمه پاره شود حتی ممکن است سیلندر نیز آسیب ببیند و نیاز به تعویض داشته باشد.
عملکرد تسمه تایم در خودرو
این قطعه لاستیکی دارای دندانه‌های مختلفی است که با چرخش میل لنگ، میل سوپاپ را می‌چرخاند و باعث می‌شود تا دریچه ورودی و خروجی موتور همزمان با پیستون‌ها باز یا بسته شود در نتیجه فرآیند احتراق به بهترین شکل صورت گیرد. نکته جالب این است که بدانید اگر تسمه تایم مشکل داشته باشد و سوپاپ‌های ورودی زودتر از زمان‌بندی استاندارد باز شوند، هوای زیادی وارد محفظه احتراق شده و احتراق ضعیف صورت می‌گیرد. همچنین در صورتی که سوپاپ‌های خروج زودتر از زمان بندی باز شوند عواقبی همچون از دست رفتن توان و یا افت نیرو انتظار می‌رود.
زمان تعویض تسمه تایم
توصیه سازنده خودرو
کتابچه راهنمای خودرو: بهترین منبع برای تعیین زمان تعویض تسمه تایم، کتابچه راهنمای خودرو است که توسط سازنده ارائه شده است. در این کتابچه، معمولاً فاصله زمانی یا مسافتی برای تعویض تسمه تایم مشخص شده است.
فاصله زمانی معمول: به طور کلی، تسمه تایم باید هر ۶۰,۰۰۰ تا ۱۰۰,۰۰۰ کیلومتر تعویض شود. این بازه بستگی به نوع خودرو و توصیه سازنده دارد. برخی سازندگان ممکن است توصیه کنند که تسمه تایم هر ۴ تا ۶ سال، حتی اگر مسافت تعیین شده طی نشده باشد، تعویض شود.
نوع موتور و شرایط رانندگی
نوع موتور: برخی موتور‌ها به دلیل طراحی خاص و فشاری که به تسمه تایم وارد می‌شود، نیاز به تعویض زودتر دارند.
شرایط رانندگی: رانندگی در شرایط سخت مانند رانندگی مکرر در ترافیک سنگین، رانندگی در دمای بالا یا رانندگی در جاده‌های ناهموار می‌تواند عمر تسمه تایم را کاهش دهد و نیاز به تعویض زودتر داشته باشد.
علائم نیاز به تعویض تسمه تایم
صدای غیرعادی از موتور
صدای تق تق: اگر از موتور صدای تق تق شنیده شود، ممکن است نشان‌دهنده مشکل در تسمه تایم باشد.
صدای زوزه: صدای زوزه یا سوت نیز می‌تواند نشانه‌ای از فرسودگی تسمه تایم باشد.
مشکلات در عملکرد موتور
مشکل در استارت زدن: مشکلات در استارت زدن یا روشن نشدن موتور ممکن است به علت خرابی تسمه تایم باشد.
افت قدرت موتور: افت ناگهانی در قدرت موتور و عملکرد ضعیف آن نیز می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات تسمه تایم باشد.
بررسی ظاهری تسمه
ترک‌ها و سایش: اگر تسمه تایم ترک خورده، سائیده شده یا دارای علائم فرسودگی است، باید فوراً تعویض شود.
کشش تسمه: اگر تسمه تایم شل شده یا کشش مناسبی ندارد، ممکن است نیاز به تعویض داشته باشد.
تسمه تایم هر چند کیلومتر تعویض شود؟
تسمه تایم به‌عنوان یک قطعه لاستیکی، عمر مفید مشخصی دارد. به‌مرور زمان در اثر اصطکاک بین تسمه تایم با سایر قطعات خودرو، شاهد فرسایش این تجهیز خواهیم بود. به‌همین دلیل بعد از مدتی پاره می‌شود. در حالت کلی تسمه تایم‌های معمولی برای خودرو‌های داخلی باید بین ۶۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر تعویض شود.
البته اگر بیشتر مواقع رانندگی در شرایط سخت را تجربه می‌کنید، زمان تعویض تسمه تایم خودرو، کوتاه‌تر می‌شود. ضمن اینکه عمر مفید تسمه تایم خودرو‌های خارجی معمولا تا حدی بالاتر است. در جدول زیر می‌توانید زمان تعویض تسمه تایم خودرو‌های سواری را بر اساس پیشنهاد دفترچه اختصاصی آن‌ها مشاهده کنید.
رانندگی در شرایط عادی / رانندگی در شرایط سخت
زمان تعویض تسمه تایم پراید ۶۰ هزار کیلومتر ۵۰ هزار کیلومتر
زمان تعویض تسمه تایم کوییک ۶۰ هزار کیلومتر ۴۰ هزار کیلومتر
زمان تعویض تسمه تایم تیبا ۶۰ هزار کیلومتر ۴۰ هزار کیلومتر
زمان تعویض تسمه تایم ۲۰۶ ۸۰ هزار کیلومتر ۶۰ هزار کیلومتر
زمان تعویض تسمه تایم ۲۰۷ ۸۰ هزار کیلومتر ۶۰ هزار کیلومتر
زمان تعویض تسمه تایم مگان ۶۰ هزار کیلومتر ۵۰ هزار کیلومتر
دلایل پاره شدن زودهنگام تسمه تایم
تا اینجا درباره زمان تعویض تسمه تایم در خودرو‌های سواری بحث کردیم. گاهی اوقات ممکن است تسمه تایم خیلی زود دچار پارگی شود. به جز موضوع سر رسیدن تاریخ انقضا که بالاتر اشاره کردیم، چند دلیل دیگر برای این اتفاق وجود دارند که مهمترین آن‌ها را در اینجا مشاهده می‌کنید:
• پاره شدن تسمه دینام و اصابت تکه‌های آن به تسمه تایم (تسمه دینام هر ۲۰ هزار کیلومتر یکبار تعویض شود)
• خرابی بلبرینگ تایم (بلبرینگ تایم هر ۱۰۰ هزار کیلومتر یکبار تعویض شود)
• رانندگی با دور موتور بالا
• رانندگی با دنده مرده در سرعت بالا
• نصب اشتباه تسمه تایم
• کیفیت پایین تسمه تایم