اقتصاد ۲۴- سه‌شنبه شب بخش‌هایی از آخرین مناظره دو نامزد انتخابات ریاست جمهوری دوره چهاردهم به صنعت خودرو و واردات آن اختصاص یافت. سعید جلیلی در خصوص برنامه خود برای واردات گفت که واردات یکی از راهکار‌های دولت برای افزایش تیراژ و متناسب سازی بازار است. او همزمان از اصلاح خودروسازی با تاکید بر صادرات خودروی ایرانی به کشور‌ها صحبت کرده بود.
در مقابل، اما مسعود پزشکیان از لزوم آزادسازی واردات خودرو با تکیه بر ارزی که در دست افراد است دفاع کرده و بر رقابتی شدن بازار تاکید ویژه‌ای داشت، موضوعی که کارشناسان خودرو نیز برای حل مشکل بازار به آن اشاره کرده بودند. در هر صورت ظاهرا هر دو نامزد با شدت و ضعف‌های متفاوتی بر واردات خودرو باور دارند. اما این وعده چقدر شدنی است؟ «مسیح فرزانه» کارشناس صنعت خودرو به بررسی آرای مطرح شده در این مناظره پرداخته است.
اقتصاد سیاسی، سد راه واردات خودروست
مسیح فرزانه در گفتگو با اقتصاد ۲۴ عنوان می‌کند: صنعت و بازار خودرو و واردات آن کاملا درگیر اقتصاد سیاسی شده است. اگر هم قرار باشد که هر یک ازاین‌ها چه آقای پزشکیان و چه آقای جلیلی برای دولت چهاردهم انتخاب شوند، تا زمانی که مشکل مذکور را حل نکنیم، به نظرم تمام این حرف‌هایی که گفته می‌شود را صرفا در حد وعده و وعید و آرزو باید در نظر گرفت. ما باید این را بپذیریم که اگر می‌خواهیم آرامش نسبی به صنعت خودرویی بدهیم که در مسیر ورشکستگی قرار دارد و بازارش نیمه مرده است و یک خون تازه‌ای به شریان حیاتی‌اش تزریق بشود و بر حسب عرضه و تقاضا به یک تنظیم گری برسد، باید کنترل دستوری قیمت‌ها برداشته و رکودی که با سیاست سیاستگذار تشدید شده است برداشته شود.
او می‌افزاید: تا زمانی که سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران به صورت کلان در کشور ما این تصمیم را نگیرند که برای مشکل صنعت خودرو باید سرعت وارداتمان خیلی بیشتر بشود و بیشتر جذب سرمایه گذاری خارجی داشته باشیم و برای این منظور باید بپذیریم با دنیا صحبت و مشکلاتمان را حل کنیم، تحریم هایمان را برداریم چیزی حل نخواهد شد.
به گفته او اگر به آنجا رسیدیم طبعا دیگر عضو اف‌ای‌تی‌اف شدن یا از سوییفت بانکی استفاده کردن یا کل اتفاقاتی که در قالب جوینت ونچر می‌افتد طبعا حل شده است و در پروسه زمانی ده ساله‌ای که عموما در صنعت خودرو تعریف می‌کنند برنامه‌های ریخته می‌شود و کم کم به نتیجه خودش می‌رسد. برای نمونه در ده سال گذشته رشد صنعت خودروی چین و تنوع محصولاتشان را نگاه کنید، پیشرفتشان را نگاه کنید؛ صرفا فقط در کشور ما با کشور‌های حاشیه خلیج فارس جای پای محکمی پیدا کردند. پس کار نشد ندارد. اگراین مشکل حل نشود به نظرم تمام وعده‌هایی که در این مناظره‌های انتخاباتی داده شد اسمش وعده است و به نظر من محقق نخواهد شد.
واردات خودرو اولویت دولت‌ها نبوده است
این کارشناس خودرو علاوه بر این سد بزرگ، به سه مشکل دیگر در مسیر آزادسازی واردات خودرو اشاره می‌کند: دلیلی که در دولت گذشته هم خیلی برای واردات کم خودرو می‌آوردند این بوده که ارز وجود ندارد. من این را قبول ندارم. مسئله این است که واردات خودروهیچوقت اولویت نبوده است. در سال ۱۴۰۲ می‌بینیم چیزی نزدیک به ۸.۵ میلیارد دلار ارز اختصاص داده شده به خودروی نیروی محرکه یعنی خودرو موتورسیکلت سبک سنگین که بخش قابل توجهی مربوط به خودرو‌های مونتاژی چینی است. ما ارزبری که الان داریم در حوزه خودرو‌های چینی می‌بینیم که حداقل به طور میانگین ۱۵ تا ۲۰ هزار دلاراست. وقتی ما می‌توانیم این ارز را اختصاص بدهیم به واردات خودرو‌های روز دنیا مثل کیا مثل هیوندای مثل تویوتا چرا باید این ارز برود برای مونتاژ خودرو‌های چینی؟
بیشتر بخوانید: دو کاندیدای ریاست جمهوری چه برنامه‌هایی برای بازار خودرو دارند؟
نهاد‌های موازی در صنعت خودرو
دومین مشکل پیش روی رئیس جمهور بعدی در راستای واردات خودرو، طولانی شدن فرآیند آن است. فرزانه در این باره توضیح می‌دهد: در کنار نقش رییس جمهور که بسیار کلیدی است، ما در حوزه خودرو ۲۵ تا ۲۶ نهاد داریم که تصمیم گیرنده و تصمیم‌سازند و این مشکل ساز می‌شود. نمونه بارزش به درازا کشیدن خصوصی سازی خودرو‌های داخلی است. پس از آن که صحبت‌هایی در این خصوص شد الان باز مجددا خصوصی سازی ایران خودرو و سایپا به تعویق افتاده و عملا یک سال دیگر وقت داده شد. قرار بود تا تیرماه این اتفاق بیفتد، اما انتخابات ریاست جمهوری پیش آمد. عرض من این است که به همین راحتی‌ها هم واقعا نیست. تصور این که صرفا تصمیمی گرفته بشود کافی نیست. ما انقدر نهاد‌های موازی درصنعت خودرو و واردات داریم که این امر به آن شکلی که باید می‌رفت جلو حرکت نکرد.
اقتصاد ذی نفعان مانع واردات خودرو
وی با اشاره به مفهوم اقتصاد ذی نفعان توضیح می‌دهد: ما ذینفعانی در این صنعت و در این بازار داریم که طبعا به سمت سیاستی نرفتند که بخواهند واردات خودرو را با حجم انبوه انجام دهند تا بتواند به تنظیم‌گری کمک کند. اگرچه این صحبت‌هایی که در مناظرات از سوی آقای پزشکیان گفته شده خوب است، ولی به نظر من نهایتا اگر شخص اول کشور تصمیم بر این بگیرد که چنین اتفاقی یا چنین تغییر سیاستی در مورد واردات خودرو انجام دهد تصمیم گیریش یک بخش است و هم راستا کردن آن بیست و خورده‌ای نهاد بخش دیگر که به نظر می‌رسد کار بسیار دشواری است، ولی نشد ندارد.
پیش بینی بازار خودرو بعد از انتخابات
مسیح فرزانه در پیش بینی قیمت خودرو به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: در حال حاضر مصرف کننده واقعی در بازار دست نگه داشته است. احتمالا تصور مصرف‌کننده این است که بعد انتخابات شاید قرار است بازار نزولی باشد یا قیمت خودرو کم بشود. ولی همان طور که اشاره کردم در شرایطی که به صورت کلی خودرو به کالای سرمایه‌ای تبدیل شده به نظر من هیچ کاهش قیمتی تا زمانی که آن اقتصاد سیاسی واقعا مشکلاتش حل نشود اتفاق نخواهد افتاد.
بر این اساس به گفته او غیر از انتخابات ریاست جمهوری، ما چند اتفاق تاثیرگذار دیگر را در پیش رو داریم. یکی انتخاب هیئت وزیران دولت است که تا پایان شهریور طول می‌کشد، بعد از آن این اخباری که درباره منازعات منطقه‌ای داریم می‌شنویم در شرایط آینده بازار خودروی ما تاثیر گذار خواهد بود. مورد دیگری هم که همیشه تاثیرگذار بوده انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است. در صورتی که آقای ترامپ انتخاب بشود احتمال این که ما افزایش قیمت ارز و افزایش قیمت خودرو داشته باشیم بالاست.